Katalog

Barış Korkmaz "Asperger Sendromu'nu inceliyor Toplumsal ilişkilere ait bir bozukluk, yalnızlık te Jik Asperger Sendromu İ ( da toplumsal etkıleşımı kendıne ozgu, ta kıntılı bır ılgı alanına hapsolmuş gıbıdır Genellıkle normal bazen ustun zekâsına ve ozel yetcncklerıne karşın bccerıksudır gundelılc hayatın vc çok sıradan ışlerın daıma acemısı gıbıdır Hayal kurma ve başkalannın duygulannı anlama olana ğından yoksun yaşamaktadır AS de te mel bozukluk çevreyle canlı yaşamsal bır ılışkının kurulamamasıdır Toplumsal ılış kılerınde becenksız ve sorunlu olan bı reyler ve okulda çeşıtlı uyumsuzluklar, oğrenme ya da davranış sorunları sergıle yen çocuklarda temelde altta yatan pato lıjının AS olabıleceğı goz onundc tutul malıdır Bu nedenle AS en genış anlamı ıle bır bozukluk olmaktan çok bır yeter sızlık olarak karşımıza çıkmaktadır Barış Korkmaz yapıtında bize Asperger Sendromu'nu anlatıyor belki ama daha çok da bu sendrom üzerinden bize yine bizi anlatıyor. Bütün iyi işler gibi zaman hak ettiği değeri mutlaka verecektir. AS'liler ve onların aileleri, okul/iş ve arkadaş çevreleri için bir başucu kitabı olmanın ötesinde, kendisine dair cevaplayamadığı sorulan olan herkese, kendini tanımak isteyenlere; hayata, insanlara ve insanlık durumlarına dair merakları olanlara... O Fatma ÖZLEND lk kez 19 yılında Vıyana'lı çocıık hekımı Hans Asperger tarafından tanımlanan Asperger sendromu nun (AS) bılımsel dunyada tanınması yaklaşık 40 yıllık bır gecıkme ıle gerçekleştı 80'lerın başından ıtıbaren yaygırı olarak tanınan ve kabul goren bu bozukluk, 90'larda bılımsel çevrelerın dışına taşan bır popularıteye ulaştı Dr Asperger ın bu bozukluğu tanımla dığı, duygulannı ıfadc etmede guçluk eken empatı eksıklığı ıçınde ve toplum sal ıpuçlarını anlamada zorlanan bu ço tuklar, ılgılendıklerı konu hakkında ko nuşurkcn kuçuk bırer profesor kesıldık lerı halde mımıklenn kullanımında, ses ayarında, dınleyıcısının beden dılının ver dığı ıpuçlannı almada sorunlar yaşiyor lardı Bugun, çocukluk çağında tanısı kona bılen ve yaşam boyu suren noropsıkıyat nk bır bozukluk olarak kabul edılen AS'nın, kendı başına bağımsız bır hasta lık veya bozukluk olarak tanısının geçerlı lığı hâlâ bırtakım belırsızlıkler taşımakta dır Aynı spektrumda yer alan otızmde ol dugu gıbı tıpık toplumsal etkıleşım anor mallıklen, lâsıtlı ve yıneleyıcı ılgı alanlan ve etkınlıklerle karaktenze bır hastalık olan AS, otızmden temelde dıl veya bılış sel (kognıtıO gelışmede gecıkme ya da ge nleme olmaması ıle aynlmaktadır Çoğu normal zekâ duzeyındekı bu bıreyler, sa hıp olduklan zekâ ıle paradoksal bır bı çımde becenksızdırler Konuya yabana bır okur ıçın " Asper ger Sendromu" ılk bakışta anlaşılması zor, teknık bır konu gıbı gorunebılır Oy sa gerçek yaşamda, çok hafıften çok ağıra uzanan genış bır yelpaze ıçınde olağanus tu bır çeşıtlılıkle karşımıza çıkan AS olgu lan, bırbınnden o denlı farklı nıtelıklerle karaktenze olmakta ve her bır ornek o denlı çarpıcı ozellıkler sergılemektedır kı I bu sendromu tanımanın en ıyı yolların dan bın tek tek olguları aynntılan ıle de ğerlendırmektır Barış Korkmaz ın kıta bında yer alan olgulardan bır ornek ılgınç olduğu kadar fıkır vencı de olacaktır Evın tek çocuğu Harro 8 5 yaşında bır uçuncu sınıf oğrencısıdır Bebeklığınden berı ınatçıdır genellıkle olumsuz bır tavır sergılemekte soylenılenlen yapmak yen ne sureklı ıtıraz etmektedır Ancak bazen de çok akıllıca yaptığı yorumlarla dıkkat çekmektedır Sonuçlarını duşunmeden tamamen kendı ıçınden geldığı gıbı dav ranan Harro, kımı zaman da saldırgan ol makta ve dayak yıyeceğı durumlarda bıle bu saldırganlığını surdurmektedır Ceza landınlma korkusundan değıl yalan soy lemış olmak ıçın yalan soyleyebılmekte dır Babası da yaşadığı çevreyle pek ılgısı olmayan eksantnk bın olan Harro'nun çok cıddı ve vakur bır gorunumu vardır, bazen gudıce kendı kendıne gulduğu bılı nır ama nedenı anlaşıl maz Sesı dennlerden gelıyor gıbıdır Uzaktan bakar Kendı deneyım ve duygulannı alışılmadık bır ıç gozlem gucu ıle ıfa de edebılır Kendını goz lemcı olarak gorur Zen gın deneyımlen ve bağım sız ılgı alanlan vardır Onunla enşkın gıbı ko nuşmak ve ondan bır şey ler oğrenmek olanaklıdır Matematık hesaplan ya parken kendıne ozgu bır yol tutar Orneğın 27+12=39'dur, bunu bdır ama şoyle açıklar 2xl2=24'tur 3xl2=36'dır, 27, 2'ten 3 fazladır, 36'ya eklerım 39 olur Harro dığer çocuklann arasına karışamamaktadır Sureklı bır şeyler okur Olayların eğlencetarafını goremez ve ozellıkle ken dısıne yonelık yapılan espnlen anlayamaz Et rafuıdakıler ıçın hıçbır zaman sıcak, guven ve ncı ve ne^elı değıldır Acaba Harro gelecekte nasıl bır yetış kın olacaktırı* Ya da gelecekte Harro yu nasıl bır hayat beklıyor dersınızr" îşte bu ve benzen soruların yanıtlannı okuyucu bulacaktır soyutlanma dan onun travmalann dan koruna bdecek du varlar çunku onlar toplumsal çevreyı algı • r layabddıklen halde, dığerlennden farklı olarak bu algdannı bır yalıtım oruntusu ne donuşturme yetısınden yoksun doğ maktadırlar Psdcolojıde normalın tanımını yapmak belkı de en zor hatta bazen ımkânsız ış lerden bırı olsa gerek Çunku, zaman ve mekân değıştdcçe ınsan da değışmektedır doğal olarak Normal de AS arasındakı sınır ıse oylesıne bulantk kı ve belkı boyle bır sınır hıç yok kı mavı ve gnnın sonsuz tonlarda bırbınne kenetlenışının guzellığınde kaotık bır bulanıklık AS kendını hayat ıçınde bulan, haya tın ıçınde var olan bır sendromdur Iş / * TOPLUM DIŞINA İTİLME AS, ıletışım kurmayı kuçuk engeller den aşılmaz duvarlara değın guçleştırerek ınsan ılışkılennde pek çok bozukluğa yol açarken, toplum dışına ıtılme ve yalnız lıkla sonuçlanmaktadır Bu sorunlar bır canlının, bır bıreyın ya da toplumsal bır varlığın sorunu olmaktan çok bır bıyo psıkososyal varlık olarak ınsan ın sorunu dur Ve varılan son nokta yalnızlıktır Bu anlamda yalnızlık, tıbbın, psıkolojının ve sosyolojının ortak tngonunda yerleşır Bu da AS'yı bu konuyla ılgılı çalışanlardan başka her bınmız ıçın çekıcı kılmaktadır AS uzenne olan bdgıler arttıkça ve yapı lan tanımlar değıştıkçe kapsamı genışle mekte ve toplum ıçınde ne denlı sık oldu ğu da hayretle ızlenmektedır AS'lı toplu ma katıldıkça yaşadığı toplumu da zen gınleştırmektedır Çeşıtlı bıyografıler bugunun bılgılerı ışığı altında ıncelendığınde, AS ozellıklen gosteren pek çok unlu kışının varbğı goze çarpar Bunlar arasında Albert Eınsteın en onde gelenıdır Tarıhı veya pobtık one me sahıp bırçok tnsanda da bu tıp ozel lıkler gorulebılır Orneğın unlu satranç oyunculanndan bazılan çoğu kez ılgısı tek bır alanda yoğunlaşmış, yalnız para doksal davranışları olan ve çevrelenyle ılışkılen bozuk ınsanlar olup tıpık AS ozellıklenne sahıptırler o&rendttn kı bazı ınsanlar çok tevıyor ama bunu nasıl gostereceğını bılemt % *«/ yor n BUZLU CAMIN ARDİNDA TANIMLAYAMACHClMC İNSANUK DURUMLARI nasıl ağlanır bümıyorum ama gozyaslanma dokuntnanızt tsttyorum Sankı sırça bır duvar vardır kımı ınsan lann çevrelennde ve algılamak çoğu kez guçtur bu yarı şeffaf ve kınlgan duvarı Bu nedenle çarpıp gen donduğumuz ol muştur boyle duvarlara kımı zaman ve hıç anlayamamışızdır, neden gereklıdır bu duvar oysa yaşama tutunabılmenın bazılan ıçın yegâne yoludur, yaşamdan te bu ne / denle hayata dair tum karmaşıklı ğı ıçınde banndır ^ maktadır Hayatın kendısı de guzellıkler ve kusurlann bır butunu değıl mıdırı* Normal gelışen bır çocuk çevre ıle dış kılennı ıçgudusel olarak spontan bır şe kılde duzenlcrken, AS'lı bır çocuk top lumsal kurallan yaşayarak değıl kendı zı hınsel çabası ıle oğrenmekte ve oğrendığı Dığerlerı ıle ılışkılen hep sorunlu olmak ta, arkadaş edınememekte, çevresındekı ler tarafından cıns, tuhaf, egzantnk gıbı sıfatlarla nıtelenmektedır Başka bır ınsa nı anlamada cıddı sorunlan vardır Mızah duyumu eksıktır Vucut dılını oluştura madığından mımık ve jestlennı sozel ıfa desı ıle bırleştırememekte goz temasını bır ıletışım aracı olarak kullanamamakta dır Toplumsal okna ısteğıne karşın, kar şdıklı ılışkılenndekı yetersızlık sonucun kurallan katı bır şekılde uygulamaktadır Herkesın kısa zamanda çok yol gıtmek ıstedığı ve yaptığı ışın sonucunu hemen almak ıstedığı bu zamanlarda, kıtap yaz mak ozvennın otesınde bır kahramanlık ıstıyor Bu nedenle, bılım adamı kımlığı ıle uzun yıllannı verdığı bır konuyu bı reyden topluma ve tıptan felsefeye uza nan zevklı bır eğıtsel volculuk ıçınde bız okuyuculara ulaştıran Barış Korkmaz'ı gonulden kııtlamak gcrckıyor Yazar bu yapıtında bızc Asperger Sendromu nu anlatıyor belkı ama daha çok da bu send rom u/erınden bize yıne bızı anlatıyor Butun ıyı ışler gıbı zaman hak ettığı değe n mutlaka verecektir AS'liler ve onlann aılelen, okul/ış ve arkadaş çevrelen ıçın bır başucu kitabı olmanın otesınde, ken dısıne dair cevaplayamadığı sorulan olan herkese, kendını tanımak ısteyenlere, ha yata, insanlara ve ınsanlık durumlarına dair merakları olanlara Buzlu camdan duvarların gensındekı yaşamlan keşfetmek aslında hıç yabancı sı olmadığımız ınsanlık durumlannı algı layabılmek, bazen bır damla gozyaşına dokunabılmeyı bazen de kuçuk bır şeye bırlıkte gulebılmeyı oğrenmek anlamına gelıyor • (*) Dr, Noruşırurjı Uzmanı, Cerrah pasa Tıp Fakultesı O tntemette dolasan kaynağı btltn meyen bır e matl mesajından alıntıdır Not Bu yazıda Asperger Send romu'nun tanımlandıgı butun bolumler sozu geçen kıtaptan alınmıstır Asperger Sendromu/ Barıs Korkmaz/ Eylul2003/ Adam Yaytnlart/302 s K İ T A P SAYFA 14 C U M H U R İ Y E T SAYI 728