Katalog

"* 1926'da ayrıldı Oysa Breton'un çok yakınındaydı Her şey ışte boyle bula nık Ama genel ortak bır atmosfer oldu ğu kuşkusıı/ Manıfestolar var Eğer bı rısının surrealıst olup olmadığını merak edıyorsanı/, u/laşma metınlerıne ımza atmış mı, ona bakmak gerekır lşte bu teknık bır yontem Bı/ler ıçın sorun, hangı yapıtın surrealıst olaı ak nıtelcndı rılmesıgerektığıdıı Soupault'nun Parıs Gecelerı'nı alalım atmosferıyle surre alısttır ama surrealızme gırmez Ara gon'un Parıs Koylıasu nıı alalım Oyle betımlemeler vaıdır kı, gerçekçı bıle dı ycmeyız, aşırı gcrçekçıdır (hıperrealıst), gorduğunu satır satır yazıya aktarır, bc tımlemeden so? bıle edıleme? Bır yan da da lırık pasa|lar vardır Kısaca herke sın kendı tarzı vardıı Bır de grubun top lantıları var Bunlar kafelerde yapıhrdı Bır kafede ne kadar tartışabılırsınız? Orneğın on dokımıntu yuzyılda da ede bıyatçı toplantıları unludur üralarda metınler okunıır, tartışmalar yapılır, go ruş alışverışınde bulunıılurdu Surre alıstler ıçın aynı yoğunluktan soz^etmek zor BRETON'UN KİMLİĞI Bu toplantılarda Brcton 'un kımlıgın dt'n wz ctmek gerektr Sert btrtsı mıydu Havır Gıubu sıırdurmek ıstıyorsa nız, bcllı bır csncklığınız olmaM gerekır Bu boyledır, deyıp ışın ıçınden çıkamazsınız Breton goruşlerı dınleyen, sente ze gıden bırısıydı Bazı kımselerın grup tan çıkarılmasıyla ılgılı ornekJer verdım derste Bunlar bır gunde, bırden olma mıştır Tartışmalar sonucu olmuştur Breton'un Desnos la yaşadıöı bu tur bır deneyımdı Desnos grubu bıraktı ama grup taraf ından tanınmak da ıstıyordu Bırçok ke/ gıttı geldı Breton u evıne davet ettı Fartıştı, tartıştı sonrakop ma oldu hldekı bılgılere gore, Bre ton un katı bır tavıı olduğunu duşun muyorum Kanıtı da var, gormcyı ıstc mcdığı kışıkrk aıadan ıkı ııç yıl geçtık tcn sonra goruşmuştıır Kcsın bır çızgı yoktur lurkçtde yaynnlanan ıkı Breton ya pıtma, Çılgın Aşkvt Nad/a yadonırsık, bunlar roman dı^ında ht r $ey Akımın ana çngılerı var Brtlon un surrealıstler le ılışkılerı aktarılıyor, esınlendığt çaırler var, sonra bır de anlatı var Breton'un yaşamında donemler vardır Depresyon,aşmtoşkugıbı bırınden dığerıne hemen geçıvenr Bır de romantık bır yanı vardır Bır talıhsızlık ya şadığı zaman yanı dıbe vurduğu zaman yukarıya çıkacağına ınanır daha kotusu olama/ artık Bu felsefedekı telafı kura mıdır ve Breton bıına ınanır Mutsuzluk sureklı gıdemez Mutlaka ıyı bır şey onu ızlcyecektır Çılgın Aşk'ta bu doktrınal yaklaşım vardır Ama anlatısal boyutta dır Çılgın Aşk'ın anlatı boyutu olabıldığınce ıçten, olabıldığınce durusttur Ama konuşmamda da belırttığım gıbı, bu ıçtenlık algılama hataları getırmıştır Breton tesaduf olgusuna ınanır Bu kar şılaşmayı onceden hıssetmış, kaleme al mış, ondan sonra yaşamış oıdugunu be lırtır Oysa Jacquelıne bılerek bu ılışkı ye gırdı Okuru nastl tanımlar? Okurla ılgılı, kıtabın karşısında okuma edımınde bulunan bır kışıden çok, soyut bır kavram gelıştırdıg'ını duşunu yorum () okura her şeyı sunmak ıster, okur bu sunulanları yenıden kurmakla yukıımludur Breton'un "Camdan ev" duşuntesı budıır Yaşadığım yerın tam dan bır ev gıbı olmasını ısterım, herkes her seyı gorebılır ıçen gırıp çıkabılır, der Işte o saydamlık okur kavramını da açıklıyor Rousseau tarzı bır saydamlık Her şeyın açık, gozle gorunur bır açık lıkta yazılmış olması duşuncesı Ancak her zaman boyle bır şey gerçekleşeme yebılır, karanlık donemler vardır, yanıl samalar, algılamayla ılgılı yanılgılar ola Fransa'da surrealızmle ılgılı araştırmalar hangı aşamada •> • Yıllık dergılenmız var Melusıne her sayısını bır çalışmaya ayırır lnternet dergımız de var Nadja, Çılgın Aşk hâlâ okunuyor Okur sayısı hep yuksek Bun da okulların payı var kuşkusuz Okullar da mufredata gırmıştır Aragon'dan me tınler gırış sınavlarında soruluyor Ama bır yoğunlaşmadan da so/ etmek gere kır Nadja var, otekıler yok Aynı ılgınç lıkte başka surrealıstler, Vıldrac, Crevelle, Desnos bunlar elenmıştır Bazı metınlerın mufredata gırmesı boyle bır sonuç getırdı BRETON'UN KOLEKSİYONU Son olarak ,«/ açık artırmayı \ormak ntıyorum dcçcn gunltrdt transa da Breton un yaşatnı boyunca dunyanın dort bır yanından toplanmii tablo mask ve nesnelerdcn olu^an unlu kokkuyonunun, kızı Aube tarafından sattşa ı^ıkartl ması uzerınc Andre Breton adı bırkez da ha FranKtzkamuoyunu mcjguletlt bran sızlar satija nasıl tepkı gosterdı? Halkı pek ılgılendırdığını soyleye mem Bılıyorsunuz açık arttırmayı kızı duzenledı Çılgın Aşk'ta sozunu ettığı kızı Kuşkusuz kızı bunu ıstedı Alıcılar çok para odedı Breton'un koleksıyon larıydı bunlar, sıradan bıle olsa Yazar lığı kotayı yukselttı Tablolar, masklar, nesneler satıldı Satışa karşı çıkanlar, koleksıyonun surrealıst akımın sanat ve edebıyat açısından global bır goruntusunu sunduğu ıçın bozulmaması gerek tığını savundular ama bu sonuçta kışı sel bır karardı Benı satıştan çok, yazar lar ve yapıtlarıyla ılgılı yonetmelıkler ya salar, telıf hakları ılgılendırıyor • Nedret Tanyolaç öztokat ve Henrl Benar söyleyl sırasında bılır Mekânlarla ılgılı Breton, daha on ce gıtmedığı yerlerı tanıdığını soyler Çılgın Aşk'ta Fort Bloquet ıle ılgılı boy le bır durum vardır O cınayetı bılınçal tıyla bıldığını soyler ü bolgede hıç bu lunmamış olmasına rağmen Anlatılan cınayetle ılgılı o donemde yayımlanmış tum gazetelerı okudum Breton aılesını gormeye gıttığı sıralarda, mutlaka cına yctlc ılgılı haberler ıçeren gazetelerı bcl lıbelusızalgılamıştı Sonra Foıt Bloqu et'ye gıttığınde, Jacquelıne'k kavga et mıştır, karamsardır ve ge/ıntı vaparken geçınışte kalmış şeyler bılınç yuzeyıne çıkmış olabılır Oznel bır bılgı olarak Yoksa nesnel olarak hıç bılmcdıgı gor mcdığ*ı bır olayı anlatamaz Breton'da kadın yuceltılıyor, ıdealıze edılıyor ama gerçek kadınlar bunlar Evet yıne şu "saflıfia" donduk Bre ton yaşadığı coşkuyla bır kadın ıdealız le aşkın sureceğını sanmıştır Oysa ıde alıze edılenın yanında bır de yaşayan kadın vardı Nadja'nın gerçek adı Suzan ne'dır Suzanne, Breton'a "benı bır ede bıyat nesnesı yaptın, ben gerçek bır kadın olmak ısterdım" dıye sıtem etmıştır Çatışmaburadadır Evet, Bıeton gerçek ılışkılerı aktardı Nadja olsun, Jacquelı ne olsun her ıkı kadın da ıdealıze cdıl mıştır ıdealı/e edılen kadın edebıyat laşmış gerçek kadınsa ısyan etmıştır Ka dınlaı ıdeal kadın olmamakta dırendık kıııukvsc ılışkı bıtmıştır A ndre Breton 1896'da Fransa'da Tıncheb ray'de (Orne bolgcsı) doğdu Buyukbabasının yanın da Saınt Brıeuc'te yetıştı Aıle sı 1900 de Parıs'e yerleştı Or taokulda Retorık dersınde, Ba udelaıre, Mallarme Huys mans'ın metınlerıyle tanıştı 1913'te tıp fakultesıne kaydol du ErteM yıl şıırlerı dergılerde yayımlanmaya başladı, Paul Valery'le dostluk kurdu 1915'te seferberlık sırasında sağlık gorevlısı olarak Nan tes'da askere alındı 1916 yılı nın başında Nantes'da Jacques Vache'yle tanıştı, ızınlı geldığı Parıs'te Apollınaıre ıle goruş tu Yıl sonunda Saınt Dızıer'de Askerı Psıkıyatn Klını ğı'nde gorevlendırıldı 1917'te Parıs'e donen Breton Apollınaıre ıle dostluğunu ılerlettı Phılıppe Soupault ve Louıs Aragon ıle tanıştı ve uç arka daş Pıerre Reverdy'nın yayım ladığı Nord Sud'e katkıda bulunmaya başladılar 1918'de Breton Paul Eluard'la dost ol du, Lautreamont'u keşfettı 1919'da Aragon ve Soupault ıle bırlıkte Lıtterature dergısını kurdu Hazıran ayında So upault ıle ılk otomatık yazı metnı olan Champs Magnetı ques'ı yazdı Dada akımıyla ıl gılenmeye başladı, Tnztan Tzara ıle yazıştı Parıs'te bu luştular, 1920'de Lıtterature dergısı Dadaıst akıma katıldı 1922'de Breton Dadaızmden koptu Breton Vıyana'da Fre ud'u zıyarete gıttı "Uyku lar'la ılgılenmeye başladı Grup yavaş yavaş genışlemeye 724 başladı Breton yenı şıır ve 'otomatık yazıyla yazılmış me tınler" yayımladı (Claır de lu ne) 1924'te Breton ıle Gerçe kustu Manıfesto'yu yayımladı, Revolutıon surrealıste dergısı nı ve "Gerçekustu Araştırma lar Burosu"nu kurdu, yonetı mıne Antonın Artaud'yu getır dı Surrealızmın en fazla ses getırdıgı donem oldu Ilk sur realıst sergı duzenlendı Aynı yamanda, Troçkı'nın Lenın adlı yapıtını okudu, Ekım Devrımı'nden esınlendı 1927'de Komunıst Partı'ye gırdı Ertesı yıl, anlaşılmadığı gerekçesıyle Partı'dçn uzaklaş tı, yenı bır sanat anlayışını ta nımlayan Surrealızm ve Re sım'ı yayımladı 1919yıhnda Surrealıst grup onemlı bır krız yaşadı Desnos, Prevert, Leıns gruptan ayrıldı, Salvador Dalı, Rene Char Gruba katıldı ve îkıncı Manı festo yayımlandı 1930'da yenı bır dergı ku ruldu Le Surrealısme au servı ce de la levolutıon (Devrımın hızmetınde Surrealızm) Gruptan ayrılanlarla Breton arasında gerılım arttı Front rogue adlı şıırıyle suçlanan Aragon'u savundu, yazdığı protesto metnıne 300 ımza toplandı Ancak Aragon kesın bır bıçımde Breton'dan koptu 1933'te Paul Vaıllant Couturı er'ın yonettığı Devnmcı Yazar ve Sanatçılar Derneğı'ne katıl dı Oybırlığıyle ılk çıkanlan da Breton oldu Mınautaure der gısını kurdu 1926 Ekım'nde Nad|a'yla dı tanışan Breton, ken I943'te dısıne Çılgın Aşk' Elısa'yla yazdıracak olan tanıştı ve 1934 Mayıs'ında tvlendı Jatquelıne Lam Bırlıkte Ka ba'yla tanıştı ve 14 ııada, Arızona Ağustos'ta evlendı ve Yenı Meksıler 1935'te Paul Elu ka ya yokuluk ettıard ıle Prag'a gıttı ve ıkı ler Buralarda yerlılerın konferans verdı llya Ehren merasımlerıne katılan Bre burg'u tokatladığı gerekçe ton 1945'te Haıtı ve sıyle "Yazarlar Kong Fransa'ya aıt olan resı"nden çıkarıldı Antıller'e gıttı Komunıst Partı'yle Andrti Breton ı, Breton Parıs'e dışkısını kestı Kanar Femme 1927 1946'de doner ılk ya Adalan'na gıttı Ay kez, Sarah Bernard Tıyatro nı yıl Georges Bataılle'la aşın su'nda Antonın Artaud şerefisol bır akımı ortaya attı Gontne bır toplantıya katılır ve soz reattaque Ertesı yıl bu akımalır 1947'deTrıstan Tzara'nın dan ayrıldı, kızı Aube doğdu Sorbonne'dakı konferansı sıraLylul ayında "Moskova Davasında şıddetlı bır kavga eder larıyla Ilgılı Gerçek" konulu ler Hazıran ayında Uluslarara bır mıtıngde kanuşma yaptı sı Surrealıst Sergı açılır Surre 1937'de Parıs'te Gradıva gale rısını açtı 1938'de Parıs Guzel alıst akımın sekreteryası ve burosu, Cause kurulur 1948'de Sanatlar Galerısı'nde Surre savaş sonrası ılk surrealıst der alızm Sergısı duzenlendı gı Neon kurulur 1950'de PaBreton bır sure Meksıka'da rıs Beledıyesı'nın kendısıne vekaldı, burada Leon Troçkı'yle receğını oğrendığı odulu redkarşılaştı ve bırlıkte "Bağımsız deder 1951'desurrealıstgrup Bır Devrımcı Sanat "ı kaleme aldılar Fransa'ya donduğunde onemlı bır krız donemı geçınr ve Breton'un bırçok dostuyla Paul Eluard'la araları bozuldu açılır 1956'da Surrealızme 1939 1940yıllarındasefer Meme dergısını kurar 1958'de berlığe çağrıldı ve askerı okul Cezayır savaşına karşı konuş da doktor olarak gorev aldı Seferberlık sonrası Marsılya'ya malar yapar 1959'da duzenlenen Uluslararası Surrealızm gıttı General Petaın'ın Marsıl Sergısı "Erotızm" temasını ele ya'ya geleceğı haberı uzerıne alır 1965'te Uluslararası Surpolıs Breton'a rahat vermeyınrealızm sergısını hazırlar ce, 1941'de Martınık'e gıttı, 1966'ta Parıs'te olur • bır surelığıne hapse atıldı, şarth salıverılınce New York'a beş yıl surecek bır surgune gıt Kaynak: Sarane Alexandritı 1942'de Marcel Duchamp an, Andre Breton par luimeıle surrealıst bır sergı duzenleme, 1971. SAYFA 5 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI