Katalog

masına ncden olmuş Burada ozcllıkle doğduğundan ben ya nında olan dadısımn anlattıklarından da so/ etmek geıekır, masallarla buyuycn Puş lan onlardan çok etkılcnmi!) Daha sonra ya/dığı sıırlere de csın kavnağı olmuş bu masallar Yıne Yevgenıy Onegm'e baktığı mı/da bıı bakıma Tatyana'nın konuştuğu dadı kcndı dadısıdıı, " 'Uykum yok Hava almak çok zor' Dadıcığtm, gılyanıma ' Nc n var lanya'•>Lanım sıkıltyor, Eskılerdtn soztt bana Ntyedatr Tanya?E\kıden Belhg'ımde hep \aklardtm ben E\kt oykultr, masallar Kolu ruhlar mâsum kızlar Şımdı her )cy karanlık lanya, Bıldıklcrım hep yok oldu Kotıı gunler çıklp geldı' Btllekgıltı Ya da Tatyana'nın duşu, Btr masaldan çtkmış devler Bırıst boynuzlu btr kopck, Öbtıru horoz kafalı, Bır cadı keçı sakallı, Soğuk, gururlu bır ıskelet, Kuyruklu bır cuce tle Korkunç turna kedı bır de " Duş, masdl, halk tıırkusu ve hayal gucu nıı zorlayan her turlıı korkuyla suslenırken, çocııkluktakı uykuya kaçışların yardımcısı bacak atıp oynayan değırmen, boynunda kafatasıyla vc de kızıl kalpağıyla kaz, ağıy la ıstakoz, kanlı dıller, kemık parmaklar, boynuzlar, hepsını, bır dadının anlattığı, sokaktakı adanıın aktardığı, hayal otesı hcı şeyı bulııp çıkanyor, gızledıkJerı anlamla nyla satırlardan ve dc ıkı yu/yıl oncesınden bugunc aktarıyor Puşkın Azız Çalışlar çcvırısıylc Borıs Suçkov şoylc yazıyor 'Gerçckçılığın Tarıhı" kıta bında, 'Puşkın, koylu ozanı değıl, gerçek bır ulusal ozandı, yıne de koyluluğun, baş ka bırdeyışle, halkın dıırumu sorunıı, Puş kın'ın toplum orgutlenmesının ılkelerı us tune butun duşuncelennm merkezı olmuş tur Onu bır halk ozanı durumuna getıren yapıtlardakı tum o çızgılerı koşullandıran şey budur ışte " 1799 yılında doğduğundan ıtıbaren ha yatı boyunca aılesının mensup olduğu sınıf ve bunun getırdığı ımkânları sonuna ka bancı olmayan Ahmet Necdet ıçın zor değıldı, ama aynı zaman da hece sayısını tutturmak ıçın çok çaba harcadık, çunku 8 hcce lık bır dızeyı 20 heceyle çevırırsen bu artık hem şıır olmaktan, hem dc Puşkın'ın şıırı olmaktan çıkar 1 Mukemmel kafıye buldum ", der hoeam, "Ama anlamda kay ma var", clcnm ve yenıden arayı şa başlarız Uç yıla yakın bır sure boyle surdu gıttı Metınde kayıp 1 olmuş mudui' Olabılır, ama anl.ım kaymasmı onlemck asıl hcde Iımi7dı Doğru çevırı bu noktada anla ıtıın mı yoksa bıçımın nıı ıçtnde \>ızlıdır> Hangmm feda edersımz ? Yoksa tknını defeda etmeden doğ ru bır çevırı mumkun mudur? 'Doğru çevırı' nedır* Kazakıstanlı şaır Oljas Suleymenov'un ^ıızel dızelerını anımsıyorum Dağları aşağdamadan ovalarımı >uceltmek ıstıyorum 1 " Bız de Onegın'de anlamı kaybetmcden, serın şıır ruhıına sadık kalmak çin çalıştık Yanı, bu romanın lu/yazı ve kelıme kelımesıne çe /ırısım ben bundan yıllaronce ve ekbaşımadayapabılırdım Boy c bır çalışmayı 1997'de yaptım Jnlu Balkar şaırı Kaysın Kulı •v'ın "Yaralı Taş" kıtabının duz /azı çevırısinı Ankara'da yayınla lım Ama şıır duzyazıyla çevırıle ne7 kanısına vardım Duşuncbı ıyor musunuz Aşkın aldı benJ M H U R İ Y E T K İ T A P dar kullanmıştır Puşkın Ozellıkle okuldan honra atandığı Dış Işlerı Bakanlığı'ndakı goıevı sırasında yaşının genç olmasının da etkısıyle, yazmayı erteleyerek ya da yavaş latarak kendını koşulların sunduğu olanak lara bırakmış Everest Yayınları tarafından, Kanşaubıy Mı/ıev Ahmet Necdct çalışma sı olarak basılan, Yevgenıy ()negın'dekı sa tırlaıda bıra/ da o donemın ızleıı var ^ It boylc yarım yamalak, Az oğnnıp çok bıltmşız, Btzde kolavdır hava atmak, lyı kı eğıtılmışız Onegın çok kışıyt gore Ukalâ dumbeleğıydı ve Talıhı yâver gıderdı, Ustunkoru lâf ederdı, Her \ohbette zora duşmeden Ondan bundan %oz açardt, Suskunluğu da kaçardı O bılgıç edâsıyla bazen, Sıvrı nuktelen vardı, Boy hedefı hammlardı Ataol Behramoğlu'nun "Rus Edebıyatında Puşkın Gerçekçıhğı çalışmasında, "Kışısel olay orgusu (esas olarak Tatya na'nın Yevgenıy"e aşkı ve duş kınklığı) us tunekurulan manzum romanın ozcllığı ve onemı, gerek bu ıkı kahramanın, gerekse Lenskı, Olga gıbı ıkıncıl onemdekı kahra manların oykulennın, tutarlı ve çok yonlu bır bıçımde, olayların geçtığı XIX Yuzyıl Rıısyası'nın 182()'lı yılları ılk yansındakl toplumsal sureçlerle organık butunluk ıçın de vcrılmış olmasıdır" dcnılmekte Bu da, avnı yıllardn benzeı koşullarda yaşayan Puşkın ıçın bır bakıma gençlıkyıllarından ben kendısını çevreleyen oıtamın etkısıyle ılk donem yaşadıklarını aktardığı karakter lerı yaratmasına yardımcı olmuş anlamın da gorulebılır EDEBİYATA YENİ BAKIS Ama aynı zamanda yazdıklarıyla konumunu ve donem ıçinde vaşanan sınıf fark lılıklarıyla, bundan dolayı ortay a çıkan karmaşayı da ortaya dokmuştur Bu yu7den yıllarca surgunde yaşamış, an olduğu sını fın ve çevrenın ıstcdığı gıbı değıl, kendı seç tığı gıbı yaşadığından tepkı gormuş, tum çalışmalarım hıçe sayan bır anlayışa karşı koyamayarak 1837 yıiında, 38 yaşındayken yaptığı duellonun ardından olmuştur On altı yaşındayken bıle, arıstokrasının devam ettığı ve daha sonra tanınmış şaırler olan arkadaşlarıyla okuduğu okulu bıtırır ken, şıırlenyle donemının onemlı şaırlenn ce kı bunlardan en onemlısı Derjavın'dır heyecanla karşılanmış ve dcsteklenmış Puş kın Gcleceğın başarılı şaırlerınden olaca ğına ınandmış Kısa suren hayatı boyunca, kelımeler uzerınde, yazım bıçımınde yaptığı denemelerle, edebıyat akımlarına yenı bakışlar getırmek ıçın çalışmış Surgun do nemlerı başta olmak uzerc her an yemevı, ıçmeyı bıle unutarak okumuş, yazmış Ve buyuzden "ışkolık" dıye anıldığı da olmuş arkadaşları tarafından Bıryazaııanlayabılmekiçin tekbırvapı tı hıçbır /aman vetcılı olmasa da Puşkın Yevgenıy Onegın dc hem hayatını heı an dolduran şıır dı/eleııyle anlatı>oı kendını hem de donemının butun o/ellıklcrını ge rek sınıfsal gerek çcvresel avrıntllatla tılaş, tırıyor okura Bır de en onemlisi hayatını adadığı şıır dızelerıyle, yazmadan durama dığıkurguhayatlarbırleşıyor 7>ıl,4ay, 17 gunde tamamlanan eser, dunvanın en onemlı yapıtlarından bırı olaıak kabul edıl mesının otesınde opeıa olarak vc ayrıca farklı fılm yonetmenlerının yorumlarıyla dınlcyıcısıne, seyırcısıne ulaşıyor Dunyanın bırçok yerınde okura ulaşma sı ıse oldukça zorlu bır çalışma gerektırıyoı çevırmenler ıçın Çunku ıçenğın butunlu ğunu bozmadan, yapıta ozgun katıye du zenını ve edebı değerı aktarabılmek nere dcyse ımkânsi7 Dunyanın bırçok yerınde farklı formuller bulunuyor Yevgenıy One gın'ı okura ulaştırmak ıçın Ve her defasın da da oldukça buyuk bır cesaret gerekıyor Kıtap neredeyse ıkı yuzyıl sonra onumuz de duruyor Okura, uzanıp kapağını açmak kalıyor • Yevgeni Onegfn/A S Puşktn/Everest Ya yınları, Utanbtd200i den benı/Bana senı gerek se nı/Ben yananm dunu/Bana senı gerek senı/ Bu dızelerı başka bır dıle duzyazıyla çevırırsenız, bu şı ırolurmuı* Veya o çevııdığınız metınde Yıınus Emıe'nın yerı n c 1 dıye sormazlar mi'' Bundan dolayı bı/ uyaklık, he ce sayısı ve anlamı koruduğumuz takdırde Puşkın şıırının akıcılığı nı okurlara hıssetırcceğımıze ınandık, "doğru ve tam " çevırı olarak da bıınu saydık Ama ha talanmız yok mu1 Hatasız kııl ol maz Fakat bunu mınımuma duşurduğumuzden emınım 'DOÖRU ÇEVİRİ' "Doğru çevırı" derken bırkonuya değınmeden geçemeyeceğım Çok saygı duyduğum, bır çok kıtabını kıtaplığıma kattığım, Yapı Kredı Yayınları'nda çıkan 'Yevgeni Onegın' çevırısıyle Jgılı (daha önce Turkıye'de Yevgenıy Onegın'ın bır tek çevınsı çık tığına gore) bızım çevırımızı ıma ederek bazı gazetelerde "doğru ve tam" çevırıyı vaateden koca man ılanlar çıktı Yanı, bızım çe vırımız bu ılana gore ne doğrudur ne de tamdır Bır kcre bu çevırı nın amacı bızımkınden farklıdır, yanı şıır çevınsı değıl, duzyazıyla, kelıme kelımesıne çevnlmış olup 'Onegın' metnının aktarılmasıdır Meslektaşlanmın çevınsını de ğerlendırmek bana duşmez, bu nu daha oncc de yapmadım, ama bu ılan karşısında bızc soz hakkı doğduğu ıçın bu çevırı doğru mu dur, dıye sorarsanız, 'hayıı" de rım Bu çevırının Turkçcsıne de ğınmeyeceğım, yanlışları haklun da uzun uzun bahsetmeyeceğım, ıkı dılı de bılen uzmanlar bu ko nuda tartışırlar, ama kuru laf et mekle eleştınlmemem ıçın bır tek ornekle yctmeceğım Betımleye bılır mıyım bır tabloda doğ ru/Odasinı onun yalıtlandı ğı,/Modalann tıpık yetıştırmesının bu/Gıyındığı, soyunduğu ve yenıden gıyındığP/( YKY Yayın lan, Bolum 1, XXIII) çevırısın den dc anlaşıldığı gıbı burada Onegın'ın gıyınme odasını beze yen eşyalar sıralanıyor ve bunla nnarasında Çarkentınkehnbar dan bacalan,/(YKY Yayınla rı.Bolum 1, XXIV) da mevcut tur Bacaların Onegın'ın odasın da yerı ne^ Belırtelım, buradakı Çarkent, Pcterburg değıl, tstan bul'dur, Rusçadakı "trubka" ıse Tıırkçeye 1) kuçuk borıı, 2) pıpo, olarak çevırılır Baca ıse 'tru ba"dır. Pekı, Puşkın burada han gı anlamı kııllanıyor3 Istcrsenız, sozu Vladımır Nabokov'a verc lım "Sıgara tıryakısının bu tum ledeadıgeçen moda(da)olanak sesuarları kehrıbar ağızlıkh, na kışlı uzun Turk pıposudur Bu na Guney Rusya'da "çubuk" der ler, Byron'un esennde ıse buna "taşlarla suslenmış çıbuk" dcnır " Yanı Onegın'ın odasını susleyen "Çarkcntın kehrıbardan bacala n " değıl, tstanbul'dan getırılen Turk çubuklanydı Pckı, Yapı Kredı Yayınları çe vırisı "tam " mıdır? Doğru olma yan bır şey tam olabılır tni'1 Bunu okuvucuların yargısına bırakıyo rum DÜNYAOA ONECİN Yevgenıy Onegın ın dunya dıllenndekt çevtrtlerınden ornekler verır tnıstnız? (Sızce doğruya en yakın ve en uzak olanlartnt da be lırleyerek) 'Onegın' çevırılerı Puşkın'ın olumunden sonra başlar Orne ğın, Almancaya çevırıler arasında Lıpert'ın (1840), Bodenstedt'ın (1854), Volf Lupııs'un (1899) yaptıkları çevınlen bılınıyor în gılızceye çevırıler arasında muş kulpescnt Nabokov'un eleştırdı ğı çevırıler vardır Elton (1936, 1937) Deyç Yarmolınska ya(1936,1943) (kalınla yazılanla rın ben Rusça ımlasını kullandım K M ) 'Onegın'ın Fransızcaya çevırısıne gelınce, bır Puşkın hay ranı olan Fransa'nın gunumuz Cumhurbaşkanı Jacqucs Chırac bu unlu eserı gençlığınde çevır mış ve bırçok yayın evıne gonder mış, fakat olumlu yanıt alamamış Kendı ıfadesıne gore 1974'de Başbakan seçıldığınde buyuk ya yınevlerınden bırının mudııru Başbakan'a 'Onegın' ın lyı bır çe vırısmı bulduklarını ve Başbaka nın onso/uyle basmak ıstedıkle rını soylemış Chırac 'Yırmı ya şımda basılmadıysa şımdı ıstemem" dıye bu onerıyı gcrı çcvır mış Romanı Fransızcaya sevgı lısı P Vıardo de berabeı unlu Rus yazar Ivan Turgenev da çevırdı Ahmet Netdet'ın ınceledığı Fransızca çevırisinın tercumanı Sorbonne Unıversıtesı proiesoru Jean Louıs Backcs, rıtmı scçtığı nı, kafiyeye kulak asmadığını ya zıyor Yaptığı 1000 savlalık Yo rum ovulurken, duzçevırıyı ter cıh ettığı ıçın Vladımır Nabokov eleştırı bombardımanına tutulur, "buyuk şaır ve yazardan şıır çevı nsını beklerdık, du7 çevırıyı her hangı bır çevırmcn de yapabılır dı" denılıyordu bu eleştırılerde Azerı dılıne çevırıyı yapan unlu şaır Samet Vurgun uyak duzenı nı korurkcn hecelcrın hepsını 11 ıJe sınırJamıştır Dunya dıllenne, boylelıkle, Yevgenıy Onegın, ba zen rıtmı korunarak, bazen kafı ye korunarak, bazen dc daha dc ğışık çevrılerek aktarılmıştır Ta bıı kı dıl bakımından en yakın olan Slav dıllenne, çevırı ustasına gore, 'Onegın' aslına en yakın olarak çevırılmıştır Şu ana kadar duyduğum en ıyı çevırının SIo vakçaya yapıldığını bılıyorum • SA YI 724 SAYFA 19