Katalog

0 K U R L A RA Mehmct Eroğlu 7 948 yılında tzmır'de doğdu. ilk ve orta ögretıimıni bu kentte yoptı. 1967 yılında liseyi, 1971 yılında da Orta Doğu Tt'knik üniversitesi Inşaat Mü'hendisliği bölümünü bitirdi. Aynı yıl siyasi eylemlerinden dolayı Sıkıyünetim mahkemesinde yargılandı ve Türk Ceza Kanunu'nun ünlü 141 142 dayamlarak sekiz yıla nıahkum edildi. Yazmaya 1974 yılında başladı llk romanı 'Issızlığın Ortasında' 1979 Millıyet Roman Ödülü'nü kazandı ama hemen ardırdan gelen 12 Eylül Askeri darbesi nedeniyle basılmadı. Roman 1984 yılında yayımlandığında cdcbıyat çevrelerinden olumlu eleştiriler aldı. Ardından da roglu'nun dier romanlan okur karşısına çıktı. Issızlıtn Ortasında'nın hemen ardındanGç kalmtş Ölü, 1986 yılında Yarım Kalan Yürüyüş, 1989 yılında Adını Unutan'Adam 1994 yılında da Yürk Sürgünü yayımlandı. hsızlıın Ortasında Gç Kalmış Ölü romanlan il Orhan Kemal Madaralı Roman Odüllerini kazanan Eroğlu uzun bir scssczlik dönemine girdi. Altıncı romanı'Yüz: 198 V 2000 yılında yayımlandı. "Romanın odagında her zaman ınsan olmalıdır" diyen Mehmet Erog'lu'nun yedinci romanı 'Zamanın Manzarası" 2002 yılı sonuna doğru yayımlandı. Eroğlu konuğumuz bu sayıda. Bol kitaplı günler... TURHAN CÜNAY MAN KAFAOGLUBÜKE PÎPÎ Tam da Aleksandr Puşkin'in "Yevgeniy Onegin" adlı şiirromanı ii/erine ya/.ı hazırlaınayı düşünürken, şiirroman olarak ta nımlanabilecek Faruk Duman'ın "Pîrî: Kayıp Denizler UzerineBir Anımsajııa' adlı kitabı elime geçti. Şiirromanın ne oldıığu ve romandan ne yönlerle ayrıldığını düşünmcye itti beni bu iki kitabı aynı anda okıımak. Puşkin, "Roman gevezeligi gerektiriyor" demi%. Bu sözler belki ^iirle romanın farkhlığını ortaya koymak açısından önemli. Ünlü şairin şiirlerinde bu tür gevezelik yapmaya alışkın olmadığını, en kısa yoldan, dogruca bize yönelttiği imgeleri aktardığını diişünıiyordu belki. Belki de, romandakı gevezeliği atma çabasıydı romanşiir biçemi. Faruk Dııman, "Pîrî" romanını aynı şekilde hiç "gevezelik" yapmadan, imgelerle zen ginleştirerek yazmış. Çok az sayıda roman kahramanı ve çok yalın bir hikâye üzerine kıırmuş romanını, boylcce istediği gibi gezinecek mekân bırakmı^ kendine. Bu roma nı okurken neredeyse her satırın altını çizmiij olmam bu yolculugunda okuru da ge ziye davet etmesı gibı geldi bana. Anlatıcıdinleyici dengesini, masala dinleyiciyi dahil ederek yeni boyutlara götürmüş anlatıyı. Faruk Dııman'ın Pîri Reis'i kanraman olarak scçmesi de ayrıca anlamlı, Mrî Reis, korsanlık yaptığı yıllarda (1513), Kristol Ko lomb'un dünva haritasını ele geçirmiş. Yaşamı hakkında fazla detay biJgiye sahip ol nıasak da, bu haritayı bulmuş olması Pîrî Reis'in yaşamında mutlaka önemli bir dönıim noktasıydı. Bu lıaritadan vararlanarak kendi haritalarını çi/meyc başlaması, tlaha sonra Osmanlı donanmasında komutanlığa getirilmesi, Mısıı'ın fethinde önemli rol ovnaması, Yavuz Sultan Selinı'e Kitab ı Bah riye'yi sıınma.sı, hepsı bu deni/rilik scriıveninin baslangıcmcla büyük bir dünya lati hinden aidığı esinle aydınlatılabilir. Romanda da Pîrî, harilalarıyla ya^adıkla rını dile getiren biri gibi algılanıyor. Yazar için sözcükler ne ise, Pîrî icin de haritaları aynı görevi üstleniyor; roman boyunca haritalar ve sozcukler benzetmesi sık tekraıia nıyor. Aynı yazarın okurlarına ozgürce gezinmeleri için imgeler yaratması gibi, Pîrî de haritalarını aynı kaynaktan besliyor; harita, gezinin kılavuzu olmaktan cok, gezinin dile getiriliiji. Haritasızlık ise, kımsesizlik olarak yansıyor romana: "Böyle bir haritada, harrlerin, kâgıdın üzerinde dağılıp da bu yabancı memleketler hakkında ner şeyi anlatarak, olur olmaz ayrıntıları ortalığa saçarak, işın merakla ilgili yanını bütünüyle öldürmesi, olaeak iş değildi. Meğer ki harfler, merak uyandırmak için kullanılmi!; olsun." l a ruk Duman'ın romanı da işte aynı bu gorevı üstleniyor, bir harita gibi gezintive ya da hayale vol açıyor. Yazdığı her tümcede bir merak ııyandırmayı başarıyor. Bir sonrasında artık yazarın ne söyleyeceğinin onemi kalmıyor, aynı bir şiirdeki gibi, arlık okuı kendi dünyasına katmış oluyor sözcıiklerı. Romanın tarihsel olaraK bağlantılan, ba^ı ve sonıı gibi, baijka romanlarda önem ka/.a nan tüm öğeler Duman'ın romanında sise karışıvor, onemini yitiriyoı, çünkii romanın sadece bir tek bölümünü okuyarak yazarın bize sıındu£u yolculuğa çıkmak olasi: or manlardan deni/.lere, sevgılinin kutağından bir dostun ölümüne, anneyle oynanan kö rebe oyunundan karanlık golgelere... Faruk Duman, oykülerinden alışık oldu ğumuz masalsı anlatımı bu ılk romanında da sürdürmüş. Bazı bölümleri okurken, kula695 Reis gımıza uvku oncesi hMİdanan masalları çağ rıştıran anlatımı var. Romanda tanıdıklara da rastlamak mumkün. Şanlı bir bavasjtan sonra esir aldıkları Miguel adlı lspanyol, tam da Miguel de Cervantes gibi savaşta bir kolunu kaybetmiş. Pîrî Reis 84 yaşında idam edildiğinde Cervantes sadece 7 yaşında bir çocuktu gerçekte ama romanda bu iki karakteri bir araya getirerek Duman, değirmen ve dümen benzetmesini, deliliği ve hayal peifinden gitmeyi çok güzel yerine oturtmuş. Duman, Cervantes sayesinde sevdiği bir kqşı%a da gırme şansını bulmuş romanında: sözcüklerin anlam değerleri. "Pa^am, değirmene geçin. ( .) demek ki kendi dilinden, îspanyolca'dan baijka, denizin de dilini biliyordu, fie minın de. Kımse ne soylediğini biirniyorau. Ben bir an için paşa katına yükselnriijtim. Bir paşa olmuştum Bir dümen beyiydim. Düijunmıi^ıüm ki, bir değirmen sözcüğü de zamanla, nasıl dümen, sözcü&ünün yerini alabiliyorsa, pekâlâ, zeytin, anlamına da gelebi lirdı. Zeytinın başına geçin!" > "I îrî"de Duman'ın yaptığı benzetmelerin zenginliğı daha romanın ilk satırından olaganustu hava yaratıyor: "Su, gemimize küçük hıçkırıklarla çarpıyor, sonra yüzlerce elmas parçayabölünüpışıltılariçindekayboluyor du", "Adına deniz dedigimiz balığın sırtını okşar", "îstanbul, denizın yükselip gokyü züne parmak uçlanyla dokunujjuna beıızi yor", "îşte.ölümsuzharitambenim.go.ster diği adalarla, bu, hu/uı, deııen aısız kelep çeyi kıracaktı kuşkıısuz ", "Demıştir kı, ııy ku, çocuğum, yerle gögün bir olma.sıdıı; ka rayla denizin de. Ruhla nesnenın ayrılması dır hem, gölgeyle bedenin de". Romanın sayfalarını çevirdikçeher sayhı da böylesine güçlü imleıie anlatılmış di/.eler bıılmak mumkün. Roman düzyazı formunda yazılmış olsa da yukarda alıntı yap tıöım tumceler, bir şıirin dizeleri gibi anlat tıklarından cok daha fazlasını hayal etmeye yönelten ifadeler. Roman, Kavis, Oğlak, Ko va ve Balık başhklı dört bölümden oluş.uvor. Her bölümun içinde en az bir kez böfiim başlığı sözcük olarak geçtiğinden ayrıca bu sözcüklerin anlamına dikkat çekıyor. Butiin bunların yanı sıra "Pîrî" roınanına büyüsü nü veren şey sanırım, anlattıkları değil, göl gede bıraktıkları. Okur bu satırlar arasında kaybolmayı ya da bulmaca çözmeyi beklemiyor, sadece bazı yaşanmı^lıkların gölgede kalmasını kabul ediyor. Karanlık içinde gerçeküstü bir yolculugun hiçbir haritada yer almayacağını anlıyor. Romanın dört kahramanından biri olan Zülal'ın adının ancak romanın ortalarında Azat oldufiunu fark et joek gibi, tüm anlatılanlar atesler içinde yafİÇTî*ölümi) beklerken Pîrî nin zihnının oyunu, bir esrimenin dile getirilişi. Faruk Duman'ın romanında işaretlediğim nokraların daha yarısına bile değinemeden yazı nın sonıına ulaştım. Özeİlikle çıplak kadınlar adasından geçti^i bölüm ve ardından ilk aşkının olağanüstu betimlemeleri eminim her okurda ayrı izler bırakacaktır. Pîrî/Faruk Duman/Can Yayınları / 2003 / 128 sayfa www.yazinsanati.com Imtiyaz Sahibi: Çağ Pazarlama Cazete Dergi Kitap Basım ve Yayın AŞ yi temsilen Cumhuriyet Vakfı adına llhan Selçuk Yayın Danışmani: Turhan Cünay> Sorumlu Müdür: Mehmet Sucu Cörsel Yönetmen: oilek Akıskalı Baski: Merkez Cazete Dergi BasımYayıncılık San. ve Tic. A.ş. Matbaası Esenboğa yolu 13. km. Pursaklar/ANKARA 0 Idare Merkezi: Türkocağı cad. NO: 3941 Cağaloğlu. 34 334 Istanbul Tel: (212) 512 05 05 o Reklam: Publi Media CUMHURİYET Faruk Duman, olaöanüstü betlmlemelerle dolu bir roman yaratmı$*Plrl"de. SAYFA 3 K İ T A P SAYI