Katalog

Bir edebiyat duaycni ERDEM OZTOP Okl v \U 1 O ktay Akbal'ı "O, oykuculuğu muzun bır akarsuyudur " (1) dı ye tdnımldmıştır Şener Oztop Cumhurıyet gazetesının Kıtap Ekı'ndekı bır yazısındd Cumhurıyet'ın ılan edıldı ğı yüla yaşıt olan yazı ustası Oktay Akbal, aslında kendını oykucu olarak kabul et mez O, 'yazı' yazarıdır Oner Kemal'le soyleşısınde şu şelulde bır açıklama yapar konuyla dgdı "Ben turlerın ayrımına ınanmıyorum, oyku, roman, deneme, oykucuk Ne ad verırsenız verın Elımde olsa 'yazılar' der dım hepsıne, sız oyku sayın, anı sayın1 Bunlar da oykucuk ışte ne yapalım Se versenız okursunuz, benımsersınız llle de okuduğumuz şeyı 'bu hangı turde aca ba' dıye tanımlamak mı gerek? Yazı ışte yazı'"(2) Oktay Akbal'ın yazıyla bırlıktelığı lıse yıllarına kadar dayanır O zamandan bu gune kadar yaklaşık altmış yıldır bık madan, usanmadan kendısıne meslek edındığı yazı ışını surdurmektedır Bu ko nuda da Oner Kemal'e şu açıklamada bu lunur " Yaşamın ılk yülannda bu yana bır ede bıyat havası ıçtnde oldum Dostlarım oy kulerdı, şıırlerdı, dolayısıyla yazarlar, şa ırler "(3) Bugune kadar bırçok yapıta ımzasını atan Oktay Akbal, bu yapıtlanyla odul ler de aldı 1959'da "Berber Aynası" kı tabıyla Saıt Faık Hıkâye Armağanı'na, 1958'de "Suçumuz însan olmak" ıse Turk Dıl Kurumu Roman Odulu'ne la yık goruldu Oktay Akbal ve benzen yazı ustaları mızın haklarını vermemız duşuncesın deydımbundanbırkaçyıloncesınde Za man zaman duşuncemın gerçekleşeme yeceğı kanısında oluyordum Neden ola rak ışe bu kadar yazar furyası ıçersınde ustaların aralarda mutlaka kaybolacağını sezıyordum Ama bu konuda Can Yayı nevı boyle bır hatayı gozardı etmeden Oktay Akbal'ın kıtaplarını yenıden basa rak kıtapseverlere bu furyanın ıçersınde adam gıbı yazı yazan bır yazarın varoldu ğunu kanıtladı Yerı gelmışken yayınevı ne de teşekkur etmeyı unutmamak gere kır ^ \ı \ı/ı ik Okuv \U>ıl 1SIINMSl I \R1 İİrttâİ 1 S bırı oyku gıbı oyku olmuş Her ıkı kıtaptakı oykulerden bazıları hakkında tuttuğum notlan sızlerle paylaş mak ıstıyorum Oktay Akbal'ın kıtabına da ısmını ver dığı 'Yalnızlık Bana Yasak' oykusu ılk an da okura, kıtaptan hayatımıza daır ders ler çıkacağı kanısını uyandırıyor Kıtap, geçmışte yaşadığımız kotuluklerın, den kı zamanlarda peşımızı bırakmayacağı te ması altında ışlenen 'Yalnızlık Bana Ya sak' oykusuyle başlıyor 'Kıtaplar Yalnızlığı Çoğaltır' (Yalnızlık Bana Yasak) oykusunde Akbal, kıtapların yalnızlığı artıracağını duşunuyor Tam ter sı Akbal'ın okurlan olarak bız, onun ya zılarında yalnızlığımızdan kurtuluyoruz Akbal 'RumelıJıısarı Iskelesı' oykusun de gerçek hakkında şu yorumu yapar "Ya gerçekle savaşmalı, ya da kaçmalı, kendınden, her şeyden " (s 30, Istınye Suları) Akbal, 'Bırdenbıre' oykusunde gerek bıreyın, gerekse de toplumun karar gunu dıyeDileceğımız, dunu unutup, geleceğı hedef halıne getırme felsefesını kendı uslubuvla şoyle anlatır "Toplumlar da kışıler gıbıdır Bırden değışmek ısterler bazen Bırıke bırıke bır şeyler taşar toplumdan Bır donemeçten sonra Sılkınır toplum, bambaşka bır kılıkta çıkar ortaya Bır lıder, bır onder çıkıverır, yol gosterır ona Her toplumun bır 19 Mayıs ı, bır 30 Ağustos u var Karar gu nu, bır kesın donemeçten geçme gunu, bıçakla kesercesıne kendını dunden, du nun gerçeklennden koparma gunu " (s 33,1 Suları) 'Ağustos Pazarı' oykusunde de Akbal, Istanbul'un semtlerındekı ağustos pazar larının kalabalığını, sıkıcılığını, kavgaları nı anlatır Gelın gorun kı Akbal'ın 1973'te yazdı ğı bu oylcusundekı Istanbul'un aynı ya şam manzaralarını 2002'de de ne yazık kı çok daha kotu bır halde gormekteyız Dostluğa da yer verıyor Oktay Akbal 'Bır Insanı Tanımak' ısımlı oykusunde dostluğu çok guzel ve kısa bır bıçımde açıklıyor "Dost yargdamaz once Dost yargıla yamaz Bır ınsanı tanımak ısteyene, bır ınsan varhğını kendısı ıçın en gereklı bır değer sayan dost, onun yargıu olamaz Yanındadıryerı Karşısında değddır Yok sa ne sevg vardır, ne dostluk, ne yakınlık duygusu " (s 101,1 Suları) Akbal 'Insan Olmak' oykusunde ınsan lık hakkındakı sozlennı şoyle dıle getırır "Kışıkolaylıkla ınsan olamaz Okullar kıtaplar, oğretmenler, yaşam çılelerı 'ın san'yapar kışıyı lyı nedır, kotu nedır, gu zel, çırkın, yanlış, doğru nedır? Bunlan bdmek, yerınde zamanmda davranışları nı, duygularını ayarlamaktadır, kullan maktır ınsanlık " (s 128,1 Suları) 'Sabah Çıyılerı' oykusunde Akbal, 1973'te ve 2002 dahıl ışsızlık sorununa çok guzel bır çozum uretıyor "Buvuk çoğunluk bır yanda yoksun luk ıcınde beklerken bıyıklar tıtreyerek, bır ekmek bır aş dıve Bızler bırbırımı zı, kendımızı sozcuk bolluğunda aldat masak benul duygularımula oyalanan aydınlar, okur yazarlar olmasak, nalkımı zın buyuk çoğunluğunun yaranna one al sak hep. her şeyı ona gore uygulasak " (s 104 I Suları) Akbal 'Istınye Sulan' kıtabının sonla rında 'Dostlarla Soyleşı" bolumunde hal km her kesımıne guzel temennılerde bu lunur "Sız yurdun bılmem hangı ılçesındekı yalnız oğretmen, sız sınavlara hazırlanan genç, sız ışsızler, sız yazarlar, sız memurlar, sız yarını daha guzel yapmak ısteyen ler Bu guzel eylul guneşı nasıl er geç do ğup bulutları paramparça edecekse, he pımıze guzel yarınları ef bırlığıyle kura cağzı, elbırlığıyle ulkemızı yucelteceğız " (s 154,1 Sulan) Oktay Akbal'ın akıcı oyku şıklığında bana çok az bıldığım Istanbul'u guzellık ve çırkınlıklenyle, sankı Istanbuüuymu şum gıbı yaşattığı, toplumda yavaş yavaş yıtırmeye başladığımız dostluk, ınsanlık ve sevgı gıbı temalan bu kıtaplarla bıze tekrar natırlattığı ıçın teşekkur eder, bu değerlı ustamızın Turk edebıyatına daha nıce oykuler kazandırıp, gençlere yıtır mekte olduğumuz bu değerlerı hatırlat masını dılerım Ayrıca, bu kıymetlı ustanın kıtaplarını tekrar yayımlayıp, gençlere kazandıran Can Yayınevı'nı tebnk etmek ısterım • 0 ) 15 Ağustos 2002, Cumhurıyet Kıtap, Şener Öztop 'un Öykulerde htanbul' derlemesınden (2 3) 10 Ocak 2002 Cumhurıyet Kıtap Öner Kemal de Oktay Akbal'ın scryleşısınden Yalnızhk Bana Yasak/ Oktay Akbal/ Can Yayınlan/ 2002/ 144 s Istinye Sulan/ Oktay Akbal/ Can Yayınlan/ 2002/ 1681 ramları dar ve ozel çevreler arkadaş ve ya meslektaş grupları kolav anlayabılırler Ama bunu genış kıtlelerden bekleme hakkına sahıp olamayız Yok eğer genış kıtlelerden amacımız sınırlı sayıda anla yanlar ıse ve Hoca Nasrettın orneğı Bı lenler bılmeyenlere anlatsın" bıçımınde bır yaklaşımımi7 olacaksa zaten sorun yok demektır Obur tıırlu "terapotık" sozcuğunun "tedavı eden şıfa veren ve \d dırılten" anlamına geldığı belırtılme lıydı "Kartezyen" sozcuğunun "Descar tes'ci, Descartes ve ondan yana olanların felsefesı" bıçımınde bır açıklaması bde yok Kaldı kı bu bıle yetmez, "Hem bı lımsel duşunceye hem de modern meta fızık akımlara kaynaklık etmıs bır oğre tı" dıye açdım gerekır Aynı yakîaşım "De termınızm" ıçın de soz konusu "Gerekır cdık" bıçımınde bır karşıhk yetmez "Do ğasal ve toplumsal butun varlıklar ara sındakı bağlılığın zorunluluğunu savu nan oğretılerın genel adı" olarak bır açı lım, bır tanımlama yapılmalıydı Ornek lerı çoğaltmak mumkun Yazdan ne bır ders lutabıdır ne de psıkolojı, felsefe ve ya sosyolojı alanına yonekk ozel bır çalış ma Boyle bakddığında bu tur ozel kav ram ve sozcuklerın dıpnotu olarak sayfa altlarında, yahut kıtabın sonunda bır dı 2in olarak sunulm ısı vararlı olurdu Doğa, yaşam, zaman detışım ve uygar lık kavramlanna açdım getıren ve bunla n hayatm etrafına yerleştırerek değerlen dıren, ırdeleyen Geçtan, oldukça zahmet lı bır ış gerçekleştırmış, emek venp çaba harcamıştır Geçtan zaman kavramına buyuk onem vererek "eşref saatı" de sa atımızı ayarladığımız zaman arasındakı aynma dddcat çeker Çunku bu, "alatur ka" toplumlann "şark tevekkuluyle (= Her şeyı Tannya yoneltme Doğululuğu) Batdı toplumlann uygarlığı arasındakı onemlı ve temel ayrımlardan bındır Lngın Geçtan'ın "Hayat" adlı çalışma sının "sonsoz" bolumunu hayat ve olum çızgısını aynı sıcaklıkla bıduşturan bır Kı zdderdıye bırakalım "Buyuk ve emınım kı ıyı beyaz şef toprağımızı almak ıstedı ğını soylemıs, ama bıze uzennde rahat ra nat yaşayabıleceğımız kadar arazı bıraka cakmış Halkımız tum ulkeyı kaplıyordu, tıpkı fırtınalı bır denızdekı dalgaların de ni2 tabanını kapladddarı gıbı Ama bu çok eskderde kaldı kabılelerın yucelığı neredeyse unutuldu bdc Bu zamansız yo koluşun yasını tutacak değılım Ama umafım kı kızdderdder de soluk benızlı kardeşlen arasındakı duşmanlık artık donmemecesıne sona ermış olsun Bu duşmanlıktan hıçbırımız bır şey kazana mayız, ancak kaybedenz Sızın Tanrınız sızın halkınızı sevıyor ve benımkınden nefret edıyor, guçlu kollarını beyaz ada mın omuzuna atıyor ve bır babanın ku çuk oğluna yol gostendğı gıbı yol goste rıyor ona Ama kızdderılı çocuklarını çoktan gozden çıkarmış durumda Sızın ınsanlannızı sureklı euçlendınyor yakın da tum ulkeye yayuacaklar Benım hal kımsa medcezır gıbı çekılıyor ama gerı donmeyecek Beyaz adamın Tanrısı kızd derdı çocuklarını sevseydı, onları korur du Oysa kızdderdder kıme başvuracağı nı bdmeyen yetımler gıbı Nasıl kardeş olabdınz kı? Sızın olulerınız mezara gırer gırmez sızlen ve topraklarını sevmeyı bı rakır Yddızların otesıne gıdıp unutulur lar ve hıç gerı donmezler Bızım olulerı mızse onlara verdmış bu guzel dunyayı hıç unutmazlar Kıvrdan nehırlennı, yu ce dağlarını ve zapteddmış vaddennı sev meyı surdururler, yalnu bıraktıklan yaşa yanları şefkatle ozlerler ve sık sık ordan avutmak uzere gen donerler Toprakları mızı alma teklıfınızı duşuneceğız ve ka rar vennce sıze bddıreceğız Ama kabul edecek olursak şu anda ve burada bınn cı şartimı belırtiyonım Her arzu ettığı mızde atalarımızın ve arkadaşlanmızın mezarlarını rahatsız eddmeksızın zıyaret etme hakkı verdecek bıze Bu ulkenın her CUMHURIYET KİTAP SAYI 655 "Eşrafsaad" Hayat ABDULLAH TEKİN ahd once Kızarmış Patatesın Kokusu'V'Kımbı lır", "Dersaadet'te Dans" ve "Bır Gunluk Yerım Kaldı, Ister mısı nız?" kıtaplarını yazan Engın Geç tan, uzmanlık efiı tımını yurtdışında alan bır psıkıyatrıs Bu nedenle Geçtan, gunumuzde "farklı dunyalann karşıtlıklannı yaşamış olma mın, sonradan kendı yolumu bulmamı kolaylaştırmış olduğuna ınanıyorum" dı yor (s 5)veeklıyor "Yıllardır ıçdunya lannı benımle paylaşan ınsanlar olmasay dı herhalde bu satırları yazıyor olamaz dım " (s 6) Insanların kendısıyle paylaş tıklarını daha genış kıtlelere aktarmak ıs temesı, klınık çalışmalannı psıkoterapıst olarak surduren Geçtan'ın pavlaşımcı yo nunu ortaya çıkarır Ne var kı konuştu ğu kımselerle paylaştığı duşuncelen ge nış kıtlelere aktarma asamasında daha ozenlı, daha seçıcı ve dana farklı bır yontem uygulaması beklenırdı Konuştuğu kışıler mumkundur kı aynı çızgıde, ay nı donanım ve duzeyde olabdırler Ama genış kıtleler ıçın aynı şeylen soylememız soz konusu olamaz elbette Genış kıtle lere yonelırken daha ozenlı ve farklı ol ma yaklaşımı "populıst" bır edım olarak değerlendırdemez Bazı deyımlerı, sozcuklen ve bazı kav D Işte bu çerçevede Can Yayınlan, Ok tay Akbal'ın 'Aşksız Insanlar', 'Batık Bır Gemı', 'Berber Aynası', 'Bızans Deften', 'Duş Ekmeğı', 'Ey Gece Kapını Ustııme Kapat', 'Garıpler Sokağı', 'Hıroşımalar Olmasın', 'Ilkyaz Devrımı', 'însan Bır Ormandır', 'Istınye Suları', 'Karşı Kıyı lar', 'Once Ekmekler Bozuldu', 'Suçu muz însan Olmak',' larzan Oldu', 'Yal nızlık Bana Yasak' kıtaplarını okurlara hem tanıtmış, hem de sunmuş oldu Bu yazı ıçersınde Akbal'ın butun kı taplarını tanıtmayı çok ısterdım Ama bu na sayfalar yetmeyeceğrnı duşunduğum den ılk olarak 'Istınye Suları' ve 'Yalnız lık Bana Yasak' kıtaplarını tanıtmaya ça lışacağım Gerek 'Karşı Kiyılar' da gerekse de 'Once Ekmekler Bozuldu'da olsun 'Is tınye Sulan' ve 'Yalnızlık Bana Yasak' oy ku kıtaplarında da Akbal, tedırgın şehir ınsanının, kendı yaşam oykusunden ke ' sıtlerı, sevgı bırıkırrunı, huznu, aşkı, mem leket meselelerı gıbı konulan o kadar eu zel ışlemış kı, kıtaplardakı oykulenn ner SAYFA 16 Tedirgtn şehir insanm