Katalog

tutkuyla bağlanır ve onunla bırlıkte olur Ferhat'ın olen karısından olan kızı Şı rın'ı, yıne Çalıkuşu'ndakı Ferıde'nın kımsesız Munıse yı sevıp evlat edındığı gıbı evlat edınır ve onu gerçek bır anne gıbı sever Ferhat'un olumunden sonra ıkıncı kocası Sedat'la olan ılışkısı bır açı dan kendılennın de dıle getırdığı gıbı Dr Hayrullah ıle Ferıde'nınkıne benzer Sedat da Dr Havrullah gıbı Ferıde'den yaşça buyuk, ona ve Şırın'e karşı seve cen, guvenılır ve nazık bır eş ve baba olur Yıne Dr Hayrullah gıbı Sedat da doktor olmak ıçın once tıbbıyeye devam etmış ancak polıtık olaylara karıştığın dan tıbbıyeye bıtıremeden bırakmak zo runda kalmıştır Sonradan bıyoloıı oğ retmenı olur ve solculuk nedenıyle atı lıncaya kadar I erıde ıle aynı lısede oğ retmenlık yapar Bır Yaşdonumu Ruya sı'nda Sedat ıle olan ılışkısının tensel ya nı Ferıde'yı tatmın etmekten çok uzak tır Ferıde geçırdığı rahım amelıyatın dan sonra bu durumla ve yaşamında ek sıklığını duyduğu tum gereksınmelerıy le yuzleşır ve Sedat'tan ayrılmaya karar verır Hastaneden Sedat'a gonderdığı mektupta şunları soyler Sedat, yaşadıklarımdan oğrendığım bır şey var Hayatın olayları hıç de "ıyı", "kotu", "şanslı", "şanssız" dıye kumele re ayrılmaya yatkın değıl lyılık/kotuluk, guzellık/cırkınlık, mutluluk ve acı soz gelımı soluduğumuz havadakı oksıjen ve su buharı gıbı ıçıçe Onları ayıran, ya da ayrı gıbı gosteren, ıydıklerı bırbırıne ılıntdeyerek guzel bır desen, ya da şans sızlıkları eklemleyerek karamsar bır mo tıf çızen, bızım bakış açımız, durduğu muz yer, konumumuz Ben artık eskı konumumda değılım Ozetle Atasu'nun Ferıde'sı, Reşat Nu rı'nınkı gıbı yırmıncı yuzyüın başında değıl sonunda yaşayan, 1950'lerın Anka ra'sındabuyumuş, 1970 ve 1980'lıyılla rın okumuş ıdeaııst, kendısının ve ken dısı gıbı orta sınıf aydın Ankara'lı ka dınların sorunlarının çok bılıncınde or ta ya^lı bır kadındır Atasu butun dığer anlatılarında olduğu gıbı Bır Yaşdonu mu Ruyası nda da kahramanını somut tarıh ve mekânsal bağlamlar ıçınde ve onun yaşına ve duruşuna gore değışen psıkolojık durumunu one çıkararak ser gıler Bu nedenle onun olayları ve konu ları algılaması zaman ıçınde değışır, ve donuşume uğrar Ayrıca nesıller ve on yülar arasındakı yaklaşım farklılıldarı da Atasu'nun oykulerınde onemlı bır yer tutar Orneğın 1 erıde Sedat'tan boşan ma kararını aldığı zaman kendısıyle Re şat Nurı'nın Ferıde'sını bu bılınçle kar şılaştırır Reşat Nurı Dr Hayrullah'ı boşuna mı oldurmuştu'1 Ferıde'nın ozgur kalması gerekıyordu Şımdıkıhayattaolmeyege rek yoktu, boşanmak yeterlıydı Ama Guntekın'ın Fendesı'nın Kâmuran'ı vardı Ankaralı Ferıde'nın bır kadın olarak ozledığı ve kavuşmayı duşledığı bır sev güısı, Kâmuran'ı hıçbır zaman olmaz Ilk kocası Ferhat bıle, Dıvan edebıyatı nın Ferhat ıle Şınn oykusundekı gıbı kendısını veya kızı Şırın'ı veya bır başka kadını tutkuyla seven ve onunla bır tıır lu kavuşamayan bır kahraman rolunde değıldır Ferhat kızı Şırın'ı çok sever ve genç olduğu ıçın ondan erken ayrılır Bıı açıdan o her /aman Şırın'ın ruyası çok kuçukken bır daha kavuşmamak uzere kaybettığı Ferhat'ıdır dıyebılırız Ancak Ferıde de babasını çok sevmıştır ve o da babasını oldukça gençken kaybetmıştır Boyle baktığımı/da Ferhat ıle Şırın oy kusu bırbırını seven her baba kız arasın da yaşanan bır Llectra oykusune donu şebdır 199O'lı yılların başından ıtıbaren Şı rın'ın gençlık yaşamını Ferıde'nın go zunden ızlerız Şırın o yılların Ankaralı CUMHURİYET KİTAP SAYI 656 Erendiz Atasü, Bır Yaşdönümü Rüyası'nda gerçekçı ve psıkolojık derınliği olan karakterler karşımıza çıkarmakla kalmıyor aynı zamanda çağının toplumsal, tarihsel ve politık gerçeklerinı de çok yakından ızledığını bızlere gösteriyor. Bu nedenle tarihsel olayları ve durumları bambaşka bır yöntemle ve duyarlılıkla ele alan Orhan Pamuk gıbi yazarlarla bile paylaştığı konuları olduğunu görüyoruz bu kıtabında. unıversıte gençlığının bıreycı, toplumsal sorunlardan ve geleneklerden uzak, cın sel ozgurluk de dahıl olmak uzere tu muyle ozgurlukçu yaklaşımını ıçselleş tırmış bır genç kızdır Şırın'ı onu çok se ven ancak ondan çok farklı Ferıde'nın açısından gormek bize, nesıller arası du yumsama, değerlendırme ve davranış farklılıklarını gozlemleme olanağını da ha ıyı verır Ferıde Kâmuran'ını ışte bu yıllarda, Şırın'ın arkadaşı olarak tanır ve onunla duşunde tutkulu bır aşk yaşar Kâmuran Ferıde'nın bır "yaş donemı ruyası", halındekı ıdeal sevgılısıdır seve cen, muşfık, durust ve onu tensel yon den de tatmın eden Gerçekte ıse Kâmu ran, Şırın'ın kız arkadaşı Doğa gıbı eş cınseldır Annesı ve babası Kurt koken k olup 1970'lerdekı radıkal oğrencı ha reketlenne karışmışlar ve polıtık neden lerle olmuş ya da oldurulmuşlerdır Kâ muran'ı devlete savgılı, aydın bır Kurt aşıret reısı olan dedesı buyutmuştur Bu açıdan Kâmuran Ferıde'nın ıkıncı ko cası Sedat'a benzer Sedat'ın subay olan babası da Kurt kokenlıdır ve o da anne ve babasından uzak anneannesının ya nında buyumuştur Ayrıca gençlık yılla rında Sedat da eşcınsel ılışkılenn ıçınde bulmuşturkendını Ancak Sedat Kâmu ran'dan çok daha durust, bılınçlı, muş hk toplumsal ve bıreysel sorumluluk duygusuna sahıp yapıcı bırk ışıdır 1990'larda, ulkenın her yoresınde yo ğun bır bıçımde yaşanan Kurt mıllıyet çılığı ve bağımsızlığı konusuna şıddetten uzak, uzlaşmacı ve demokratık bır ço zum uretıp onu anlatmak ısterken gıttı ğı guneydoğuda bır trafık kazası geçıre rek olur Kamur ve Sedat karşılaştırma sı Atasu'ye, nesıller arası farkı ve Turk toplumunun 1970'lerve 1990'lar geçır dığı toplumsal, kulturel ve polıtık donu şumlerı bıreysel duzeyde gosterme ola nağını verır Bu fark ve donuşumlerı I e rıde ve Şırın karakterlerınde ızlenen yak laşım farklılıklarıyla bırlıkte ele aldığı mızda toplumsal gerçeklığın bırevsel gerçeklığı nasü ve ne olçude etkıledığı nı daha ıyı anlamış oluruz Yapısal olarak uç bolumdcn oluşan Bır Yaşdonumu Ruyası nın bolum baş lıkları bıze romanın merkezının I erıde olduğunu açık bır bıçımde gosterır "Gençlık ve Geçmış Ferhat Sedat', "Orta Yaşa Uyanmak Sedat Hayal dekı Gerçek", "Hayatın Sonrası" Her ne kadar "Gençlık ve Geçmış" bolu munde zaman zaman Ferhat'ın Sedat ın "Orta Yaşa Uyanmak bolumunde Se dat'ın ve Kâmuran'ın duygu ve duşun celerını kendı ağızlarından oğrensek de bu ıkı bolumde de esas merkez Ferı de dır Bız Ferıde nın oykusunu, çocuk luğunu, gençlığını, yaşdonumu ve duş lerını onun gozunden ve duygularından ızlerız "Hayatın Sonrası"nda ıse anlatı cı artık orta yaşa yanı "yaşdonumune' gelmış Şırın'dır Burada Şırın kendı ya şam oykusu bağlamında, 2000 h yılların başında toplumun ıçınde bulunduğu sosyo psıkolojık durumu Kâmuran ve vaşasaydı annesı Ferıde açılarından ele alarak tartışır Bu kısımda Kâmuran, kı şılerın cınsel seçımlerıne, yaş donemle rıne ve tarıh ıçınde donuşume uğrayan toplumsal gerçek ve duruşlarına bağlı olarak değışen olçut ve değerlerının ak tarılmasında bır onemlı rol oynar Ferı de'nın "hayalındekı gerçek" ya da "du şundekı sevgılısı" olarak Kâmuran, bır oncekı bolumde Ferıde'ye kendı neslı nın oncelıklerını ve kendı konumunun sınırlarını ve yaklaşım ozellıklerını çar pıcı bır bıçımde gostermıştır Kâmuran dedesıyle geçen çocukluğunu anımsar ken ve anlatırken cumhurıyetı kuran neslın bır kesıtının, yanı dedesımn top lumunun değerlerını ve gerçeklerinı bır olçude sergılemış olur Şırın'ın arkadaşı sıfatıyla Kâmuran kendı neslı ve sosyal grubunun once gençlık sonra orta yaşlı lık donemlerınde belırgınleşen "kure sel", metropol kulturunu, kendı yaşam bıçımı, değer ve yaklaşımlarıyla bırlıkte oykuye taşır Bır başka aeyışle Bır Yaşdonumu Rüyası'nda Kâmuran'ın ye rı Çalıkuşu romanındakı kadar onemlı dır Her ıkı romanda da Kâmuran dolay lı olarak Ferıde'nın kendını ve ıçınde bulunduğu toplumu tanımasında buyuk bır rol oynar, her ıkısınde de Kâmuran şımarık, kendıne hayran ve ıstedığını son kertede elde eden, oldukça yuzeysel bır gençtır Bu bıçımde ele aldığımızda Bır Yaşdonumu Ruyası nın Çalıkuşu'nun çağdaş bır parodısı olduğunu daha ıyı goruruz Ancak, daha once de belırttı ğım gıbı, Atasu'nun romanı bence Reşat Nurı'nınkınden çok daha derınliği olan, ıncelıklı, ayrıntıya ve psıkolojık gerçek lığe onem veren, tarıh ve toplum bılın cıyle kaleme alınmış bır oykudur Bellı kı Atasu Ferıde'yı resmederken kendı durumunu ve ıç dunyasını acımasızca ır delemış ve kendı yaşam deneyımlerın den buyuk olçude yararlanmış Belkı bu nedenle romanda en çok duyulan ses Ferıde nın sesıdır Şırın bıle orta yaşa ge lınce kısmen annesının scsıvle konuşur Erendiz Atasu Bır Yaşdonumu Ruva sı'nda gerçekçı ve psıkolojık derınliği olan karakterler karşımıza çıkarmakla kalmıyor aynı zamanda çağının toplum sal, tarihsel ve polıtık gerçeklerinı de çok yakından ızledığını bızlere gösteriyor Bu nedenle tarihsel olayları ve durum ları bambaşka bır yöntemle ve duyarlı lıkla ele alan Orhan Pamuk gıbı yazar larla bıle paylaştığı konuları olduğunu goruyoruz bu kıtabında Nesıller ve du rumlara gore değışen Kurt kımlığı soru nu, Kurt sorunu bağlamında ele alınan aşıret yaşam tarzı, onun ortaya çıkardı ğı sorun ve değerler ıle Guneydoğu Ana dolu'da sık gorulen kadın ıntıharları ko nuları Bır Yaşdonumu Ruyası'nın Or han Pamuk'un Kar romanı ıle paylaştı ğı konular arasında Kısaca Atasu'nun Bır Yaşdonumu Ruyası bıze kadın gerçeğını, çağımızı ve toplumumuzun bır kesıtını tanımada yardımcı olacak okunması gereklı bır roman • (1) Fethı Nacı, Yuzytltn Turk Romanı, ss 125126 Paylaşılan konıdar BUm bakış açımız İ'İDAM EYLÜL 2OO2, 2OO. SAYISINDA PARIS KOMUNU, YAZARLAR VE VICTOR HUGO / Server Tanült C1RC IRBOCEKI lRININ YAZDIRDIĞI ROMANLAR / Prtmo Levı YARATICI OLMAYAN ROMAN / Semth Gumtif "(, l V I R M h N " NE DEMEKTIR> / Turdanur balman HABIL ILE KABIL'IN NEW YORK KARŞILAŞMASI / Zıya Gürel ILHAN BLRK'IN POETIKASI VI ŞIIRI / Şavkar Alttnel BIR ŞAIRE BAKMAK / Turgay htfekpt ILHAN BFRK VE ŞIIRIN ANLAMSIZI1GI / Ront Margulıcs ÇIKMAZ SOKAKLARA GIRMEMEK IMKÂNSIZ / Ems Akın "OT ACı"A BIR \ORUM DlNl MlSI / brhan Altan GORULfcN KENTLER UZERINE / Kemal Atakay OkUMA GUNI UGU / kray Canberk NATAŞA'NIN AŞKI / Tatyana Moran 1/DU^.UMI l R/YANU SAMAI AR / Hrıdun Andaç "YUVARLAK KOY"UN OYKUSU / Bertatt Onaran UZAKIAKI KARANFII F SUNU / Vecıhı Tımuroglu BIR YORUM ŞAHESERI / Ttilay German COKDILLILIK / Zebra Ipproglu KAAN ARSLANOĞLU VE GENETIK DEVRIM / A Gahp I ARIk AI I, 1968 VI SAVAŞ KIŞKIRTK IL1GI / Lcvtnt Duran HASAN ALI TOPTAŞ'IN ROMANLARI / M Sadtk Aslankara Şurhr Ruscn Hakkı, Rcfık Durbaş, Jacqucs Prcvcrt, Frsın Salman, Salıh Eccr, Huscyın Haydar, Oğuzhan Akay, Rıdvan Arıfoğlu, Oınır Caymaz, Denız Gunal, Alper Funca Ince, C cm Hıre ADAM SANAT Aylık Sanat DırgiM Yonetim Yerl ve Yazışma Adresi. Kııvukpırınakkapı sok No 17 80060 tkyoftlu Ist ıııbul Tel (0212) 2<M 41 OS IAX (0212) 2'« 41 08 c rnaillhsckcı@hotmaıl com Dagıtım: BİRYAY A ^ ABONEÜK. Ahoııtt ILI (212)222 8 ^ 1 2 Abontt f.ıks (212) 222 27 10 Abonet emaıl abonet@abonU nu Gençllk, orta yaş, sonrası... SAYFA 7