Katalog

Kapak konusunun devamı. •" bütünsel bir akış olarak hissetmek.günün akışını.ışığın ve renklerin deöişimini, mevsimlerin geçişini izlemek güzeldir.Bir anlamda yaşamı, yaşamın yalın özünü hissetmektir bu. Dönem farklı bir şey tabi, tarihsellikle ilgili ve sizin de belirttiğiniz gibi kişilik yapıları üstünde çok etkili. Aslmda bu soruya mekanı da katalım. Fcrıdc'nın çocukluğunu üçgen, Sedat'ınkinidaıre, Ferhat'ınkını küreıçinde zıplayan bilye gibi simgelerle vermışsiniz Klasik rnnıan incelemesınde sorulur ya:"Olayt, mekanı ve zamanı irdeleyiniz" diyekisıler, olay, uzam (mekan) ve uzay ıliskisini kurgularken nelerı göz önüne alıyorsunuz? Inandırıcılığı ve tutarhlığı, elbette.Mekanların fizikselliğini iyi anlatabildiğimi sanmıyorum.Yani iyi bir betimlemeci değilim. Hepimizin görsel deneyiminin zenginleştiği bu çağda görsel betimlemelere gerek var mı, onu da bilmiyorum. Ama, mekanların ruhu diyebileceğim, uyandırdıkları duyguları ve çağrışımları önemserim. Geometrik biçimlere gelince, kimi ilişkilerin ve durumlann kestirmeden ifadelendirilmesinde geometrik biçimlerin işe yaradığı kanısındayım. Romanın baş kişileri Feride ve ilk kocası Ferhat'ın yadigartŞirin. FerhatveSedat beklenmedik sonlarla sahneden aynldıktan sonra yaşdönümü rüyastnı gördüren ve olay örgüsünde özel biryeri olan Kamuran ilginç bir kimlik. Feride Kamuran ilışkisi doğal olarak Çalıkuşu' nu anımsatıyor. Zaten siz de hunu özellikle yaptığımzı belirten unsurları kurguya çok iyi yerleştirmişsiniz.Hatta,Çalıkuşu Feride 'nin yaşamına girenlerle kendi Feride 'nızin ilişkilerini yer yer karştlaştırmışunız "BuFeride'ninKamuran'ıyok" derken, beklenmedik bıçimde çıkıveriyor karşısına; ve a yakıcı yaşdönümünü rüyasını gördüriiyor Feride'ye. Yanılsamalar yani.Metinler arası geçiş de denilen bu kurgulama,asltnda okura kişıliklı okumalar kazandırtyor. İyi bir okur olduğunuzu bildığım içın sortnak ıstiyorumOkuduklartmz yazdıklannızı nasıl etkıliyorPBu etkilenmeleri kurguya sokarken nasıl bir okur kitlesi hedefliyorsunuz ? Bu soruya küçü'k bir ek soru da, iki Feride'nin karşılaştırtlmast üstüne olacak.Aynı rüya olmasa da, Çalıkuşu Feride'nin yaşadıklan da birer yanılsama değıl miydi? Rüya kurgusunu Bu kez "Bir Yaşdönümü Rüyası" ile geliyor Erendiz Atasü pek fark etmiyor. Reşat Nuride de elbette benim Feride 1 I r l n İ ! / \l ıstl ri'nin karakterlerinin hiçbiri gibi yanılsamalar içindedir. 1 IK Y A < ; ! > O \ I \ l l Kim değil ki? YanıJsama aşkın yalınkat değildir ve hepsi Kl V VSI doğasında var.Hele eski hayatfarklı yorumlamalara açıktır. ta, kaçgöç devrinde aşk tamaÖrneğin Çalıkuşu'ndaki Kamen hayalden ve hasretten ibamuran pekâlâ farklı bir bakış retti kuşkusuz. Doğu'nun aşk açısıyla, cinsel yönlenişi bulaefsaneleri ayrılık, düşleme ve nık bir delikanlı olarak da özleyiş üstünedir, kavuşma ve okunabilir. Romanım Çalıilişki üstüne değil. Benim için kuşu'na bir saygı göndermeilginç olan yanılsamaların, hatsidir. Kitabın içinde fark etta yanlış anlamaların içinde mişsinizdir kuşkusuz gerek gizli gerçekle, gerçekliğin içinTürk gerek Dünya edebiyatıde saklı yanılsamadır.Benim Feride'yle nın pek çok yapıtına saygı göndermeleKamuran arasında çift taraflı bir yanlış ri var. Biz unutkan bir toplumuz ve baanlama söz konusu, gene de bütün bu zı şeyleri yeri geldiğinde anımsatmakta saptırmaların arasında, bir başka boyutyarar var. Ayrıca iki Feride'nin ve Şirin'in ta paylaştıkları uçucu,kırılgan ama yakıyaslanması, 20. yüzyü boyunca kadın şamsal ve sahici bir öz var. karakterindeki değişimlere dikkat çekmek açısından ilginç olabüir. Gene de bu Okuduklarımdan doğrudan etkilenmem, ama etkilenirim kuşkusuz. Her roman Çalıkuşu'na modern bir alegori okuma bir kurgu dersidir benim için, olarak yazılmadı . Böyle okunması da pek doğru olmaz kanısındayım. Kitabın yazar görevini başarmışsa, sihirli formüaçık seçik konusu, bir kadının benliğinin iü nasıl tutturduğunu kavramaya çalışırım; başaramamışsa, aksamaların sebepbastırılmış bölgeleriyle, ancak orta yaleri ve nitelikleri üzerine düşünürüm. şında ve hayali bir aşkın aynasında, acı Aynı şeyi film izlerken de yaparım. Bu çekerek yüzleşebilmesidir. Çalıkuşu Fe "Okuduklarımdan doğrudan etkilenmem, ama etkilenirim kuşkusuz. Her okuma bir kurgu dersidir benim için, yazar görevini başarmışsa, sihirli formülü nasıl tutturduğunu kavramaya çalışırım; başaramamışsa, aksamaların sebepleri ve nitelikleri üzerine düşünürüm. Ayni şeyi film izlerken de yaparım. Bu çözümlemeci dikkate elimde olmadan baş vuruyorum dersem, abartmış olmam. Bu, benim için Ingilizlerin deyimiyle, 'ikinci tabiat' haline gelmiş." çözümlemeci dikkate elimde olmadan baş vuruyorum dersem, abartmış olmam. Bu, benim için Ingilizlerin deyimiyle, "ikinci tabiat" haline gelmiş. Kitleleri hedefleyerek hiçbir zaman yazmadım. Edebiyatı seven, edebiyatkanalıyla insan geçeğine ve duygulara daha iyi nüfuz etmeyi.kendiyle daha yakından tanışmayı isteyenler için yazdım ve yazıyorum. Astnda başla sormak ıstedig'ım soruydu ama, henıen kadın sorununa girmeyelim dedım. Romanlannızdaki kadınlan özgürlüğe çeken ateş böceklennız var Romanın anlatıaları kimı zaman Feride, kımi zaman Şirin; ama daha çok Feride Şırin'e anlatıyor yaşadıklartm. Feride başta ürkek, yaşadıklarıyla kısmen de oha uyantyor. Şirın özgür kadın kımliğini daba çok taştyor Anlatıcılar aynı zaman da olaylart da gelistiriyor. Feride'nin Ferbat'la ve Sedat'la evliliklerindeki yenilgileri sosyopsikolo/ık dersler vermeden çok ıçtenlikli, yer yer ag'ulu ve htzlı çözümlemeli bir aılle örmüşsünüz. Üstelik Feride daha orta yaşın başlangıctnda yapyalnız kalıyor. "Hep düşlerle yaşamıştı, genç ktzhğında bir erkeği sevmek üstüneydi düşleri,şinıdiyse ondan kurtulmak üstüne"(s.8);"Evimizde cinselliğin sevinci eksikti"(s. 93), "BiZİ sevdipmiz erkekler mahveti..." Sonuçta Feride hayata dönük, umutlan kızt Şirin'e yönelmiş, özlenen aşkı arayan, rüyaları bu nedenle gören bir kadın. Kadın, dnsellik ve ask... Kentli okumuş kadın özgürlügünü gerçekten yaştyor mu, yoksa burada da mı bir yantlsama var; yoksa okumuş kadınlar aşkı, cinselliği çok mu abartıyorlar, ne dersiniz? Kırüması en zor zincirler içimize işlemiş olanlar, ruhumuzu, etimizi kısıtlayanlar. Dolayısıyla kimse hayatı bütün yönleriyle doya doya yaşayamıyor.Şirin'in kuşağı daha şanslı olabilir, eğer hayatın her alanına sızan tüketim ekonomisi ahlakının etkisinde çok fazla kalmazlarsa! Yaşantılar kullanıhp çabuk tarafından eskitilen ve yenisiyle değiştirilen birer sıradanhğa dönüşüyor günümüzde! "Sevgililik" diye "sivil bir kurum" icat olundu! Herkesin sevgilisi var, peki sevdiği var mı? Aşk o kadar sıradan bir şey değildir. Bir vaşamda ancak bir kaç defa bulur insan ı. Uygarhk doğal gereksinimlerin bastırılması üstüne kurulduğu için, insanlık abartıyor dova doya yaşayamadığı cinselliĞi. Ya^anmamışlıklar gün gelir karşımıza dikilir ve bizden hesap sorar. Feride.Sedat hatta Kamuran benliklerinJen yükselen bu sorularla karşı karî}iya kalıyorlar günün birinde. Romantmztn bütünü içinde öne çtkmıyor belki, ama f elistirirken, Çaltuşu'na yolculuğu nuzun özel bir nedeni var mı?(Selim lleri de lialit Ziya'mn Acı Bir Hikayesi'ne yolculuk yapmış örneğin.) Çalıkuşu bizim edebiyatımızın belki de kitlelere en fazla mal oLmuş romanı. ReşatNuriincelikli bir yazar.Iyi bir olay anlatıcısı da olduğu için, okur çoğu kez olayın ardına takılıp sürüldeniyor ve incelikleri CUMHURİYET anlatüartn iletilerini yönlendiren düşünsel metinler var. Örne&in Feride'nin hastalıp sırastndaki duyguıanımlan, düşünceleri; siiryazma denemelerinin örnekli sunuluşu gibi. Bir de özellikle KİTAP SAYI SAYFA 4 656