Katalog

yordum " (sy 20) Genç adam bu seans ların bırınde onu ızleyen bır çıft gozun farkına vanr Bu Marla Sınger'dır Onu gorduğu andan sonra bır turlu uyuya maz ve ağlayamaz Bunun ıçın Marla'ya, " Kucaklaşma zamanı geldığınde, gı dıp o sersem kaltağın koluna yapışaca ğım Kollarını sıkı sıkı ıkı yanıma yapış tıracağım, dudaklarımı kulağına daya yacağım ve dıyeceğım kı, Marla, senı adı sahtekâr, çekgıtburadan Bubenımha yatımdakı tek gerçek şey ve sen onu mahvedıyorsun " (sy 22) "Tyler'la nasıl tanıştığıma gehnce, bır çıplaklar plajına gıtmıştım Kumsalda ıkımızden başka kımse yoktu " (sy 30) Tanışmanın sonrasında telefonunu Tyler'a veren genç adam başına gelecek lerden habersızdır Sendıkaya kayıtlı bır fılm makınıstı olan Tyler Durden aynı zamanda bır otelde garsonluk ve evınde de sabun ımalatı yapmaktadır Genç adam yıne bır ış seyanatıne çıkar Gerı donduğunde, evının yanmış ve kul oldu ğunu gorur Tyler'a telefon eder, Tyler, "Eğer ne ıstedığını bılmezsen, bır ba karsın ıstemedığın bır suru şeyın olmuş" (sy 44) dıye yanıt venr Joe'nun kırık kalbı olan genç adam, "Hıçbır zaman tamamlanmışolmayayım.neolur Hıç bır zaman kusursuz olmayayım Kurtar benı Tyler, kusursuz ve tamamlanmış ol maktan kurtar" (sy44) dıye seslenır Tyler once buluşmayı sonra da kendısı ne yerleşmeyı onerır Buluşurlar Genç Adam merak eder ve kendısınden ne ıs tedığını sorar Tyler, "Bana butun gu cunle vurmanı ıstıyorum "(sy44) der Dovuş Kulubu kurallarıyla kurulmaya başlamıştır Kural "Dovuş Kulubunun ılk kuralı dovuş kulubu hakkında ko nuşmamaktır" (sy 46) Marla Sınger, genç adamı sever Genç adam Tyler Durden ı, Tyler ıse Marla Sınger'ı sever Gunduzlerı yaşadıkları bu ruh halını, gecelerı dovuş kulubun de bedenlerını olduresıye yorarak yatış tırırlar Haz duygusundan ofke nobetı ne doğru yol aldıkça Dovuş Kulubu'ne kontrolden çıkmış yenı Frankensteınlar katdır Bu durum Tyler ıçın ıştah kabar tıcıdır Nıtroglıserınler, çamaşır sodala n, nıtrık asıtlerle yapılan ner dınamıt on ların hayatında yenı bır hayat opucuğu dur Tyler'ın son derece estetık olan na yal dunyası ozgur bır toplum ıçın artık ış gorebtlır bır hale geknıştır Uykusuzluk anında beyınde uçuşan duşunceler hayata karşı Tyler'ı daha da acımasız bır hale getırıyordu "Louvre Muzesını yakmak ıstemek" (sy 124), "Mona Lısa ıle kıçını sılmek" (sy 124), "dunyadan tarıhı sokup atmak" (sy 125)," Ama/on ormanlarını yakmak ıs temek" (sy 123) "uzayaklorofluorokar bon gazları pompalayıp ozon tabakasın da koca koca delıkler açmak" (sy 124) ve "dunyanın dıbe vurmasını ıstemek" (sy 124) Kargaşa Projesı'nın temel hedeflerını Tyler Durden medenıyetın der hal tasfıyesı olarak goruyordu Bu he men çabucak olmalıydı Çunku dıyordu Tyler, "Kendımı manvederek ruhumun gerçek gucunu keşfedebılırdım " (sy 109) Dovuş Kulubu uyelerı her kavgadan sonra gıttıkçe lanetlenmenın gorkemını yaşamaya başlarlar Barbar olamayacak kadar zekı, hayata ofke duyacak kadar da guçludurler artık Hayata oykunme ye, ıtaat etmeye, başkalarının planlarının ıçınde kuçuk bır parça olmaya hıç gerek yoktur Satır aralarında ıse sloganları bı rıcık hatta tektır Haz ınsanı oldurur 1 Acı ıse guçlu kılar1 Dovuş Kulubu uye lerı, hayatın acısını ruhlarında yaşamaktansa, bedenlerınde koreltmeye karar verırler Bu noktadan ıtıbaren ruhları of ke, yumrukları şıddet kusmaya başlar Kargaşa Projesı hayattadır artık CUMHURİYET KİTAP SAYI 656 "Kundaklama Pazartesı'lerı toplanır Saldırı Salı'ları Tahrıbat Çarşamba'ları toplanır Yanlış bıleılendırme ıse Per şembe'lerı Orgutlukaos Anarşıburok rasısı " (sy 119) Ve hayat, Tyler Durden ve ekıbı ıçın "Kargaşa Projesı" olmuştur artık Her şeyı yok etme hırsı hayatın onune geçmeye başladığında, uykusuz luk ve yumrukların ınsanın coğrafyasını değıştıren şıddetı hayata yayılan bır mu 1 zık gıbıdır Kapıtalızmın kışılıksız plan laması sonucunda hayatın dışında ka lanlar mutlaka Tyler Durden gıbı, o ha yatta yanılgıyı ıçlerındekı ısyan duygusu sayesınde keşfetmışlerdır Artık keşfe dılmesı gereken ateşe gıden yolun nere de olduğunu bulmaktır Tyler, "Kaç ku şaktır ınsanlar nefret ettıklen ışlerde ça lışıyorlar, neden? Gerçekte ıhtıyaç duy madıkları şeylerı satın alabdmek ıçın " (sy 150) dedıkten sonra hemen arkasın dan şunları soyluyor " Kulture karşı buyuk bır devrım hazırlıyoruz Buyuk buhran bızım hayatlarımız Bız ruhanı bır buhran geçırıyoruz " (sy 150) Evet kanımca romanın kılıt cumlesı bu 1 Şen lıklı bır haz'dan ofke nobetıne donuşen "Kargaşa Projesı" Tyler Durden tararın dan kontrol edılemeyecek bır noktaya doğru gıtmeye başladığında Tyler kena ra çekılıp butun olup bıtenlere uzaktan bakmak ıster Doğrunun sınırsızlığı, ger çeğrn ateş gıbı yanan sonsuzluğu ve ıd dıasının kurbanı olabılen bır kahrama nın bılgısıne sahıptır artık Tyler, kendı yazdığı bu olum operasının en onemlı şaırıdır Dovuş Kulubu'ne aıt en ıyı venlerı mı tolojılerde bulabılırız Mıtolojılerdekı kahramanların tamamı guzel, kutsal ve şıırsel olana yakındır Fhanatos ve Eros guzel olana yakındır Medusa da guzel dır Ve kendısıne karşı çıkanı taş kılar Tyler da, Medusa gıbıdır, hayata doğru akar Bu akış aynı zamanda çok şıırsel dır de Suphesız bu şıırsellık daha mu kemmel şekıllerle de ıfade edılebıhr Ama roman boyunca Tyler ın bu dunya dan estetık hazzı çok yuksek ıntıkam al ma şeklını, Chuck Palahnıuk tarafından olumsuz bır ıkon gıbı sunulmasını kesın lıkle "hayal gucu"nun zaferı olarak gor melıyız Heıdegger "metın gerçeğın bır proje sıdır"der Bu çıkarsama doğruysa, kı doğru olduğuna ınanıyorum Dovuş Kulubu'nun ne olduğu sorusuna verıle cek yanıt, yanıta açılan kapıdır hatta ya nıtın kendısıdır Hıç kımse gerçeğı ele geçırme şansına sahıp değıldır Yalnızca onu gorur ve peşınden koşmaya başlar Tyler kapıyı açmaktan oteye geçer Çun ku bu kokuşmuş hayatın kalbıne bır hançer saplama ıddıasını taşır Dovuş Kulubu bır hayat projesıdır artık O hal de bu kapıyı açmayı başaran, yanıta ula şacaktır1 Kapıyı açma eylemı, her ınsa nın ozverısı ve yeteneğıne bağlıdır "Kar gaşa Projesı" gerçeğın bır parçası oldu ğuna gore, gerçeğın kendısını de anla makla eşdeğerdır Bır adım daha ılerıye gıderek şunu soyleyebılırız Gerçekle so runu olmayanın, Dovuş Kulubu'nu an laması mumkun olamaz Bu arada şunu soylemeden geçeme yeceğım Yeraltı edebıyatı suphesız çe vırı dılınde kullanılan termınolojı açısın dan en çok zorlanılan bır alan Elır Oz sayar'ın çevırısı kanımca kıtaba ayrı bır derınlık katmanın otesınde metnı açan bır derınlığe de sahıp îtıraf etmelıyım kı, son yıllarda bu kadar pırıl pırıl bır çe vırı metnıyle karşılaşmamıştım Oku yun, goreceksınız • (1) Bız, Yevgenı Zamyatın, Çev Fusun Tulek, Ayrtntı Yayınlan 1988 (2) Dovuş Kulubu, Chuck Palahnıuk, Aynntı YayınlarıYeraltı Edebıyatı, Çev Eh/Özsayar, 2001 Mide bulandırıcı, hevecanlı ve sürüklevici KEWIN DVVYER E rkek angst'ı konusundakı bu ye nı moda takıntı nereden çıktı^ Ta nıdığım erkeklerın çoğu hayatın dan memnun mutlu mesut yaşıyor ve kendılerını gayet erkeksı hısseuıyorlar Ama Amerıka dakı her sınema eleştır menı, Dovuş Kulubu fılmını doksanla rın erkeğının en ıyı portresı olardk gok lere çıkarmak ıçın çırpınır gorunuyor "Yenılıkçı" ve "sarsıcı" dıye nıtelen mış olmasına rağmen ben fıfmden pek hoşlanmadım Gorsel efektlerden bır kısmının etkıleyıcı olduğunu kabul edı yorum, ayrıca yonetmen Davıd Fıncher, dıbe vurmanın çırkın sarhoşluğunu se yırcıye ıletmekte çok başarılı olmuş Bır çok eleştırmenın tersıne, benım bu fılm fe ılgılı ıtırazlarımın şıddetle ya da fıl mın anarşıyı yucelttığı gıbı bır duşun ceyle ılgısı yok Her şeyden once, buyuk ovguler aJan oyunculuğun abartılı ve ıtı cı olduğunu duşundum Helena Bon ham Carter, Marla rolunde olması gerektığı gıbı ığrenç gorunuyordu, ama abartılı oyunu gıderek can sıkıcı bır du zeye ulaşıyordu Fılmın adsız baş karak terı rolundekı Edward Norton'un uğra dığı fızıksel çozulme etkıleyıcıydı, ama konuşma tarzı ve tavırları daha once bır kaç kez oynadığı karaktere fazla yakla şır gıbıydı Tyler Durden rolunde Brad Pıtt'ın kendınden çok memnun bır halı vardı, "cıddı" oyunculuk yapma fırsatı buldu ğu ıçın çok sevınmış gıbıydı Daha temel bır problem de fılmın bıze sunar gorun duğu metalaştırılmış anarşıydı Içı boş tuketım kulturunun yarattığı vabancı laşmayı anlatan, mılyoner oyuncuların rol aldığı ve Hollywood'un yenı yıldız larından bırı tarafından yonetılen nuyuk butçelı bır fılm, oyle mı? Lutfen1 Brad Pıtt ın karakterı Tyler Durden, Edward Norton'un karakterını sahıp olduğu her şeyden vazgeçerek "dıbe vurmaya" tes vık edıyor, ama Brad Pıtt'ın gosterışlı derı ceketıne, havalı guneş gozluklerıne ve markalı kıyafetlerıne ınsanın ıster ıs temez gozu takılıyor Bu nasıl bır saçma lıktır'' Anlatısal bır duzlemden bakar sak, fılmın sonundakı "surprız" açıkla ma ınsana anlamlı gelmıyor Orneğın AJ tıncı Duyu'nun ustalıkla kotarılmış surprızlı sonunun tersıne, Dovuş Kulu bu'ndekı "surprız," fılmın gerıyeKalanı nın gorsel bır yalan olması Ikoşuluna da yanıyor (Orneğın, Durden'la baş karak terın geçırdığı kaza sırasında arabayı kım kullanıyor;> Yolcular neden bu ışte hıçbır tuhaflık sezmıyorlar?) Fılm ba şından sonuna kadar saçma ve ozentıy dı Dolayısıyla, kendımı Chuck Palahnı uk'un romanına bu kadar kaptırmış bu lunca bıraz şaşırdığımı soylemek zorun dayım Fılmın çoğu zaman çırkın ve ra hatsız edıcı olmaktan oteye geçememe sıne karşılık, roman hem korkutucu hem de heyecan verıu Palahnıuk'un tuke tım kulturune doğrulttuğu oklar mu Hayat öpücüğü "Oftevurma" çıkması ıçın kaç olum gerektığını hesap famak Sık sık yaptığı volculuklar saye sınde "tek kullanımlık bır hayat" yaşı yor tek kullanımlık sabun, şampuan, tereyağı, yemek, hatta uçaklarda karşı laştığı tek kullanımlık arkadaşlar Ka rakter, hayatta olduğunu hıssetmesını sağlayacak deneyımler arıyor Olumcul hastalıklara yakalanmış kışılerın devam ettığı dayanışma gruplarına gıdıyor ("ın sanıar olmekte olduğunuzu sanırlarsa butun dıkkatlerını sıze verıyorlardı") Derken Tyler Durden'la tanışıyor ve Durden onu ozyıkım aracılığıyfa hayatı aramaya teşvık edıyor Ikısı kafa karaya verıp "Dovuş Kuluplen" kuruyorlar Burada, onlarınkıne benzer uyuşturul muş yaşamları olan erkekler bırbırlerın den olumune dayak yıyorlar (" Yaşadığı nızı hıçbır yerde Dovuş Kulubu'nde ol duğu gıbı hıssetmezsınız ") Ozyıkım aracdığıyla kurtuluşu bulma bıçımınde kı bu saplantı onları Kargaşa Projesı'nı kurmaya ıtıyor Kargaşa Projesı, "dun yayı daha ıyı bır yere donuşturebılmek ıçın medenıyetı yıkmayı" amaçlayan anarşıst bır grup Baş kahraman, bır yandan lyler Durden'ın etkısı altınday ken, bır yandan da Iyler'ın rısklı ve yı kıcı planları konusunda gıderek endışeye kapılıyor Bu gerılım, baş karakter ıçın şaşırtıcı bır keşıfle sonuçlanıyor Soz konusu "surprız" kıtapta çok daha ıyı verılmış Fılmdekının tersıne, Palahnıuk'un kıtabında tutarsızlıklar yok, daha doğrusu hıkâyedekı anlaşılır, bunların guvendmez bır anlatıcının eserı olduğu nu oğrenmemızle bırlıkte anlaşılır olu yor Palahnıuk anlatıcı karakterı ıçın guç lu bır ses yaratıyor bu da onun ınanç sıs temıne farkında olmadan sempatı duy mamızı sağlıyor Orneğın, dovuş kulu bunun yucelıklerı uzerıne verdığı vaaz dan "Dovuş kulubun de onemlı olan, do vuşten yenık ya da galıp çıkmak değıl dır Dovuş kulubune ılk kez gelmış DI nne bakın, kıçı bır somun bey az ekmek gıbıdır Aynı adama burada altı ay son ra rastladığınızda, vucudu tahtadan oyulmuşa donmuştur Her şeyın altın dan kalkabıleceğıne emındır bu adam Dovuş kulubunde de spor salonların dakı gıbı homurtular ve ınlemeler duyu lur, ama burada asıl mesele ıyı gorun mek değıldır tnsanların ağzından klışe lerde olduğu gıbı hısterık çığlıklar yuk selır, ve pazar akşamuzerı uyandığınız da kendınızı kurtulmuş hıssedersınız " Okuyucu, hem bu vaazı çevreleyen kanlı ve vahşı dovuş betımlemelerı karşısında ırkılıyor, hem de anlatıcının buyusune kapılıyor Şırket kulturunun ko lay bır hedef olmasına rağmen, patronu nun ve ıs arkadaşlarının damlayan kan lar, dıkışler, esrarengız e posta mesaıla rı ve fotokopıler karsısındakı şaşkın na lıne anlatıcıyla bırlıkte gulmemek çok zor Kıtap kusursuz değıl Palahnıuk'un mızahi yer yer etkısız kalıyor ve gıderek cansJüCioluyor BırdekitaptanaJdığtm zevkı onemlı olçude engellememış ol masına rağmen, ulke ıçınde ve dunyada bırbırı ardına tureyen şubelerle butun dunyanın Tyler Durden'ın, Dovuş Kulubu'nun ve Kargaşa Projesı'nın peşıne takılmasıbanaınandırıcıgelmedı "Ku lupler"ın uye sayısı ıkıyken adeta bır ge cede ıkı mılyona çıkıyor Bu da herhal de erkek angst'ının kerametı olsa ge rekB SAYFA 13 . Yanıta açılan kapı Döviiş Kulübuniın yüceliklerH kemmel ve yerını ustalıkla Duluyor Çar pıcı dılı ve ınsanı kavrayan mızahıyla ro man, son derece heyecanlı, mıde bulan dırıcı ve surukleyıcı bır okuma seruvenı sunuyor Dovuş Kulubu'nun buyuk bır otomo bıl şırketınde "urun ıptal koordınato ru" olarak çalışan adsız baş kahramanı, kendını tuketım kulturu tarafından uyuşturulmuş hıssedıyor Işı, şırketının yarar malıyet denklemının şırket lehıne