Katalog

İNAN ÇETİN S ema Kaygusuz kendını yenıleyen sureklı oncckını aşan yapıtlarıyla son doneın oykııculuğumuzde ken dıne ozgu dıl ve bıçemıyle one çıkmış ya /arlaıdan Yenılıkçı bır yonsemı benım seycn Kavgusuz ıkıncı kıtahı Sandık Le kesı'yle 2000 Cevdet Kudret Edebıyat Odulu nu kazandı C umhurıyet gazete sınde Meltem Keı ı aı la soyleşırken şun ları sovluyor Kavgıısu/ " Her seferın de yenı keijifler vapmak ıstıvorum Soz cuklerın buyusunu oğtendım, gucunu oğıendım şımdı lartımıyla ılgılenmeye başladım " Bu so/let. hıç kuşkusuz ya zarın varatısıııecındc nasılbıryenıhkpe şınde olduğıınu/olacağını ımlıyor Gele nekle bağını kopaımavan ama beslcndı ğı kaynaklara ovkunmeden, anlatılanla değıl anlatma bıçımıyle ılgılenen Kaygu suz'un dıle verdığı onem, gosterdığı ozen ust soz yaratma Kaygısından kaynaklan dığınısovlemekoljsı 'Sandık Lekesı va zarın bu kavgısını onceleyen ıkıncı kıta bı Bazı sozcuklerı sovlenış bakımından son derece yerınde, anlamlı bulmamıza karşın, kurmaca bır metınde yıne aynı de recede ığretı ve anlamsız bufuruz, ancak yaratacağımız yazınsal gerçeğı yansıtmak ıcın bu so/cuklere gereksınımımız var dır Bu durumda çıplak olan gerçek bır araçtır ama soz bır araç değıl yaratacağı mız ya/msal gerçeğın ta kendısıdır Sozun kurmaca bır metın ıçınde kılık değıştır mesı sozunıı ettığım Somut anlamından bır şey yıtırmeden soyut bır gerçeklık ya ratmak, bu geıçeklığın somut olanı yad sımadan kılık değiştırmesı, sozun edıne ceğı yenı kımlık Bu durumda sozun ye nı Kimlığı anlamsızhktır kuşkusuz, kı ve nı anlam uretebılsın Anlamsızlığı dıl le yaratabıleceğımıze gore anlamı da bu an lamsızlıktan yaratamlırız Anlatılan an latma bıçımıyle yenılcnıı boylece, ya/m dunyamı/ı kıışatan ıdeolojılerden, slo ganlardan ve en onemlısı de yaratıcılığı mızı tektıpleştıren kuı uluktan kurtulmuş oluruz kanımca Ust soz, vaı olanı karşitıyla anlatma nın, dolayısıyla varlığı baştan berı surege len gerçeğı donuşturmenın sanatıdır, ab surdleşen bu sozcuğun Turkçedekı kar şılığı 'saçma' olmadığını belırtmelıyım ama saçmalamayan Donuşumunyarata cağı yazınsal gerçeklık bıreyın ıçındekı boşluk duygusudur çoğun, yanı keşfedıl meyı bekleyen, bıçımsel olmayan karan lık yon Ust soz yaratma sanatı bu boşlu ğu doldurur, elbette kendı yapısını ve var olan dış yapıyı yadsımaz yazar, sozun ya pısı ıçınde yıtınr onları Kaygusuz'un ılk kıtabı 'Ortadan Yarı sından' 1997 de yayımlandı 1995'te Ya şar Nabı Nayır Gençlık Odulu'nu, 1996 da Gençlık Kıtabevı Gençlık Odulu, oy ku turunde ıkıncılık odulunu alan yaza rın ılk kıtabıyla, gerçeklığın değışkenlığı nı genısbır bakış açışıyla ele aldığı goru luyor Oykulerdekı ızleklere karşılık ge len ve hep ıçımızde taşıdığımız korku, keşfetme, olum, yabancılaşma gıbı olgu lar oykulerın yapıtaşlarını oluşturur Dıl'ın okuyucuya verdığı hazzı duşune cek olursak, bu ılk kıtapta daha çolc an lam'ın dıl'e devınım alanı sağladığını soy leyebdırım Kaygusuz'un Sandık Lekesı ve Doyma Noktası'yla yapmak ıstedığıy se dıl'ın anlam'a sağlayacağı devınım ala nını oluşturmak Dıl bıçemı anlamı ete kemığe burunduruyor Sandık Lekesı, Ortaaan Yarısından dan uç yıl sonra VA yımlanmış bıt kıtap Bu kıtapta yer alan on uç oykunun bırbırıyle bağıntısı yok Ortak bır temanın asal alınmadığı ve ın sanın her yerde duşunebılmesı, yaşayabıl mesı olası olaylar ve dıırumlardan orulu oykuler Ya/arın taşıa oykusu ya da nıet ropol oykusu yazmak gıbı bır kaygısının da olmadığı açık, çıınku, hem dıl bıçemı Ustsoz varatma sanatı kendı somut anla bakımından hem mının otesınde, ovkulerın geçtığı dolavımlıdır Oy coğrafvalar bakı kunun gırış bolu mından bovle bır mu bır dızı tıım sınıılandırma vap cevle okuyucuyu mak olanaksız ımgesel evrene ta bence Her ovkıı şır Ovkunun baş kendı dılını varatı fangiç paragrahn vor denebılır ama dan ıkı tumce olavlaıın va da an ' Sarmaşığın sa ların ardına takılıp vaşçı surgunlerı suruklenen bıt dıl canan çiçeklerıne degıl As,kar, Yu sessızce yaklaşmış, lerzık ovkusunu vaklasmış bır sır tamamlayan bır daş, dost gıbı bo oyku orneğın, an ga/larına sarılmış cak bu ıkı ovkude sonra bır daha bı kullanılan dıle lakmamış Boğana baktığımızda bır kadar sevmış " 1 bırınden bağımsız Bellı bır goruşu, ıkı ovku çikar kaı bır bakış açısını ım şımıza Yuler leyen bu sozler ılk zık tekı oyku oğe bakışta gerçeğın lerının belırsızlık nesnel verılerıdır, len sozcuk seçı oysa oykunun ıler mıyle aşılmışken, Sema Kaygusuz kendine özgu dll ve blcemlyle leyen bolumlerın Aşkar da tersıne öne çıkmış yazarlardan de anlatıcının oz bır yontem goru nel goruşlerı olduğunu anlarız Sevgı ve lur, belırgın Dir olay orgusu, kışıleı, me olumun ıç îçelığını anlatmak ıçın olabıl kân, gırış, gelışme ve sonuç ve Yuler/ık dığınce du ın kendısı olan anlatıcı, yarat van anlamlarla somuttan sovuta, sovuttan tığı bu çelışkıyı Azem'ın yılanı boğarakolsomuta evrılıp yorumda genış bır ıfade dururken de sunar bıze Yazar evrenın alanı sağlamakta, oysa Aşkar, sınırlarını çelışkılerını yenıden keşfetmıyor kuşku zorlamadan kendı ıçınde değışımı vara sıız ama, Ovkulerım venı bır şev baıın tır dırmaz" derken anlatım biçemını onem llkın, Yulerzık'ten bırkaç tumce oku seyerek venıvı kurmak ıddıasını açıklıyor yalım sanırım Dılı bır gereç olmaktan çıkarıp "Gunes şımardıkça kurelerın rengı kır ya/ınsal bıçemın oznesı vapan Kaygusuz, mızıva çalar Burası çok onemlı onıı bu Sandık Lekesı nde varsıl bır dılın kurma halde gorduğun zaman çorekotuvla ka cava açtığı volu da genışletıvor rıştırabılırsın 1 abıı daha once çorekotu Sandık Lekesı nde ver alan oykulerın nu oğıenmışsen Yulerzıkten once hıç Kişlangıç dışında geçtığı zaman belır bır şey gormemış gıbı davranmalısın sız Ovkulerın hangı tarıhte geçtığını bıl Yoksa sana ılk kızan çorekotu olacaktır mıvoruz ama bır kovde, bır kasabada, bır O ıştah açan keskın kokusunu bundan kentte geçtığını daha ovkunun ılk tumce boyle ıstesen de duyamazsın tnançların sınden oğrenıvoruz Ancak oykunun geç o hantal rehavetı, o guvenlı tatsızlığı ye tığı coğrafyavı anlamamız ıçın anlatıcı bı rıne, kuşkunun huzursuzluğunu, kalp ağ ze bazı verıler sunar Sozgelımı, bır bıtkı rısını yeğlemelısın " 2 turunun adını ya da ona yukledığı değerAşkar dan den soz eder, bu ve buna benzer goster"O gece kopekler çok uludu, martılar gelerle oykunun hangı coğrafyada geçtı gobeklerınden çıkardıkları çığlıklarıyla ğını kestırebılırız Engereğın Oğlu'nun çopluklere uçtular, yan komşu Furu kışılerı Azem ve Zılver adlarından otu zan'ın bebeğı ateşlendı, butun gece ağla ru okuyucuya yaşadıkları zamanı da çağ dı Muezzın sabah ezanında ıkı ke/ oksur rıştınrlar ya da zamansızhğı Engereğın du Beledıye otobuslen sabahın ılk ışık Oğlu oykusundekı en onemlı noktaysa, larını egzoza boğarken, Gulsum kulağın anlatıcının karakterlerın bılınçaltı davra da dayanılmaz bır kaşıntıyla yatağından nış ve duşuncelerını aktarırken, bılınçdı doğruldu Aşkar'a kavuşmuş saçlar uyan şı eğılımlerıne de kayıtsız kalmayışıdır mış onu beklıyordu "' Oykunun son tumcesını anlatıcı bıze soy Yulerzık'tekı dıl çokboyutlu, çağnşım ler, ancak bu tumce Zılver'ın kendı kotu lara açık Hemen her tumce bırden çok culluğunun ımgesı olan yılana gosterdığı anlam ıçerır, dahası her tumce metınden bılınçdışı bır hoşgorudur bağımsız olarakanlamlandırılabılır met "Engereğın hakkını yemedı, kım kımın nın butunsellığıne ılışkın kendıne has ve canını aldı, kım kımın canını bagışladı, rılerle farklı bakış açıları yaratır Dıl bunu en ıyı Zılver bıldı " kımlık değıştırırken çıplak anlamından bır şey yıtırmeden kurmaca gerçeklığını yaratır Aşkar'dakı Saç ve Aşkar metnın butunuyle sımgesel bır ilışkı ıçındedırler ve metnın butunu Aşkar'ı ve Saçları res meder Işte bu noktada Yulerzık'le bır bağıntı ıçındedır Aşkar "Yulerzığı anla mak ıçın, aşkara doğru gıden o uzun zah metlı yolu goze alman gerekır Ne yazık kı, aşkarı nasıl kullanacağını soyleyemeyız " J Yulerzık'ın anlatıcısı bırıncı tekıl kışılerın ağzından konuşur, anlatıcının sunduğu ya da gosterdığı bılgıler, başkd bılgılerı ya da buyrukları çağrıştırır, oy ku kışılerının belırsızlıklerı okuyucunun metnı algılama yetısıne gore değışır bov lece ve biçımlenır Şunu da soyleyebılı rım Aşkar'dakı kışı ya da kışıler Yuler zık'ın algılayıcılarıdır Sandık Lekesı kıtabında 'olum tema sı açık ya da ortuk onemlı bır ver tıı tar Lngereğın Oğlu ovkusunde 'olum "Bence ınsanlığın en zayıf noktalarından bırı, çocukluğu ayrı bır dunya olarak gormesıdır, kuşkusuz bır anlamda bıze yabancı olmayan ama bızım dışımızda ka lan, kendı gerçeklığını oluşturamayan ve anlamlandıramayan bır dunya, yanı yal nızca var olan bır dunya Buna benzer bır şekılde, hıç kımse hatayı gerçeğın yapı taşlarından bırı olarak gormez Çocuk ça ve cıddı olamaz bırbırının eşdeğen sa la başlamaz mıyu ? Doğar doğmaz, uste lık hıç tartışmaksızın, mutlak bır bıçım de, hatta en şasırtıcı bıçımlerıyle ınsanlı ğın ozu bu yolla (çocuklukla) sergılen mez mi''" Bataılle'den bır alıntıvla başlamamın nedenı, Kaygusuz'un uçuncu ve yenı kı tabı Dovma Noktası'nın bırıncı ve kıta bın en u/un ovkusu 'Sandık Lekesı'nın çocukluğu ve ozunde kotuculluğu konu edınmesıdır Anımsamavla başlavan geıı ve donuş, ovkude 'kendı gerçeklığını oluşturamavan bır dıınva'dır Cocukluk Başat oğe 'keşfetmek tıı çeşıtlı sımgeler aıacılığıyla egemenlığınden butunuvle kurtulamadığı çocukluğuna doner Fer han llkın mahallenın dılsız vorgun, uyuz kopeğını anımsar kopegın vaşadı ğı yerlerden kovulmuş olduğunu soyleı bıze anlatıcı "Ovle olmasaydı bır sovluluk olurdu salınışında, kara tuvlerının arasına go mıılmuş, dılı dışaıı saıkmış olgun olgun yuruveceğıne, yenı bır ad takınmava ıs teklı atılgan bır kopek gıbı alıı başını ge lırdı buralara " " Burada onemsenmesı gerekenın, ılk anımsananın betımlenme sı olmadığı açıktır kanımca 'Sovluluk ve 'yenı bır ad takınmak \ erhan'ın ıç dun yasına vapılan gondermelerdır ve ıster ıs temez oykunun butunsellığıne ılışkın kendı anlamlannın otesıne eeçerek do layımlı anlamlara vol açarfar Anıların çağrısımlarıyla yaşatılan geçmış zaman gerçeklığı bugun yenıden kurulur, ancak bu eylemın ya da olavm gelışme çızgısı doğrultusunda oluşur gıbı gorunmesıne karşın aslında oykunun devınım alanı ıçeylemdır, duşle gerçek arasında okuru sureklı ıçe donuk bır okumaya zorlayan, tedırgın edıcı, yorumlamaya açık Kaygu suz, oykude yer alan kışılerı, hayvanla rı, kokuları, adları vs ozenle seçtığı bel lı Bu tıtız seçım ıkı kural ustune kıırul muş Metnın yarattığı yazınsal gerçeklık ve metın otesı aşama Var olan ve aızula nan Var olan metnın kendısıdır kus,ku suz, arzulanansa, metın otesı aşama Metnın gerçeklığını yaratan dıl, ust soz yaratarak okuru metın otesı asamaya ta şır, çağrışımlaıa nufuz eden, kendı ger çekiığı ustune ınşa ettığı bır soyutlama yaratarak Yazar uış gerçeklığı verı alarak kurmacasını oluştururken dılı deneder, ancak çıplak gerçeklığın verıleıı ustunde kurduğu egemenlığı, yazınsal gerçeklık ıçınde de egemenlığı dıl'e tanır Sandık Lekesı'ndekı ıçeylemın ya da olayın geçtığı yer bellıdır Ferhan'ın bır saatlık kent ıçı gezısı basıt anlatı duzevın de denebılecek denlı sıradandır Ancak bız, oykuyu okurken butun bunların bı rer motıf olduğunu kabullenınz bızı ıl gılendıren anımsama boyutudur Sımge ler aracılığıyla buyulu, acı veren bır \^i ma tanığızdır, daha da onemlısı bunun otesınde bır şeylenn olduğunu sezınler ve yenıden yaratırız oykuyu En basıt tanı mıyla ustsoz dedığım şey budur Bızeya ratı olanağı tanıyan, ancak bunu kurdu ğu olay orgusuyle değıl dılın gucuyle ba şaran Kaygusuz, bunun en guzel orne ğını Şeftalı oykusuyle başarmış Ancak ona geçmeden once, Sandık Lekesı'nde kullanılan adların nıçın başarüı seçımler olduğu ustune bırkaç soz soylemelıyrm îlkın, Perhan'ın anlamına bakalım se vınçlı, mutlu, şaır Huma Tropıkal bır kuş, cennet kuşu, saadet, mutluluk Mercan Htman denızlerde yaşayan kır mızı kalker ıskeletlı hayvan Bu uç ornek yeterlı ıpuçlarını verır bı ze, ancak bu seçımler sıstemlı bır metın çozumlemesıne yardımcı olacak dolaylı venlerdır, bu nedenle burada yalnızca be lırtmekle yetıneceğım Hıç kuşkusuz dık katlı okurun gozunden kaçmayacak den lı çarpıcıdırlar Oykunun başka bır gızıl gondergesıy se, karakterlerın duyusal algılarıdu, her karakterın bır duyusu çok gucluyken, la yaşayan Harun, ınsan yuzlerınden çok, ınsan kokularını kolayca bırbırınden ayı ran ıkızı Huma Bu duyusal eksıklık ya da fazlalıklar ıl keldır ozunde ama metın ıçındekı ko numlarına gore ardında pek çok olguyu barındırırlar Iç dunyanın doğasını açığa vuran, ıç ıçelığı ve karşıtlığı çarpıcı bır bı çemle yansıtan yazar, okurun vuzeye çı SAYFA 7 Gerçeğl dönüştiirme Doyma Noktası yılırlar Ancak hepımu hayata çotukluk otekı duyusu çok zayıfur.", kuJdkJjrıy CUMHURİYET KİTAP SAYI 644