Katalog

Markopaşa üzerinc söz alırken Öner Yağcının "Markopaşa Kitapları" üzerine değerlendirmesine Mehmet Ergün'den cevabi bir yazı geldi. Aşağıda sunuyoruz MEHMET ERGUN O ner Yağcı, "Markopaşa'yı Günü miize Getiren Kitaplar" haşlıklı yazısının biryerinde, "Markopaşa olayı ilgili olarak ya/.ılan onlarca makalenin dışında, dönemle ilgili birçok araştınnada ve anılur demetindc olayın gerçekliği konusunda yeterli ölçiide olmasa daçalışmalar yapıldı" diyor. Ardından da bu yargının yönlendiriciliğinde Markopaşa ile ilgili/ ilişkili üç kitabı ele alıyor. Ama "siyasal ve yazınsal tarihimize tutulan önemli bir ışıldak", "olayın aydınlatılmasına ycni bir katkı" olarak nitelendirmesine karşın, onları da yeterli bulmadığını ve " Markopaşa'ların daha yeni çalışmaları beklediğini" belirtiyor.(l) Bu değeılendirmeleri yaparken Markopaşa ile ilgili calışmalarda gördüğü yetersizliklerle giderilmeleri için yapılması gerekenlere değinmiyor. Ama o sözleri söyleyecek konumda olduğunu duyumsatan bir dil kullanmaktan da geri durmuyor. Yağcı'nın Markopaşa'ya ilişkin olarak "birbilen" edasıyla söyledikleri üzerinde durmak gerekiyor. Yağcı, yazısının bir yerinde, "Markopasa'nın (...) ikinci döneminin, 'sahte' Markopasa'nın yaratıcıları Markopaşa olayının" diye bir ifade kulKatkıda bulunan öteki adları anmakla lanıyor. Böylece de "Sahte" Markopabirlikte Yağcı, üç temel "yaratıcı"dan söz şa'yı, "Markopasa'nın "ikinci dönemi" ediyor: Sabahattin Ali, Aziz Nesin ve Rıolarak nitelendirmiş oluyor. Oysa "Sahfat Ilgaz: te" Markopaşayayımlanırken, "Cjerçek" "Yaratıalartnın adı bile (MarkopaMarkopaşa ua, Merhumpaşa adı altında sa'nın) ülkemiz toplunısal tarihi çın öneyayını sürdürüyor. Dolayısıyla da Yağcı, mını gösterıyor. Dİroluşumun yan vana yürüyen iki döne( . ) trajik ölümüyle de edebiyat tarıhımi olabileceğini iferi sürmüş oluyor. Bu mizde özgün bir yeri olan Sabahattin A li... "ilginç" vaklaşımrn gerisinde ise çok daÇağımızın Nasrettin liocası, ( ) o'ncü ayha önemli bir olgunun atlanması yatıyor. dın kimlipyle varolup üre/kenlığı, korkuDaha önce yayımlanan bir yazımda da suzluguyla örnekalan (...) Aziz Nesin... Stbelirttiğim gibi "Sahte" Markopaşa Olanıfadlı şiir kitabıyla başladın yazarlık seyı, basit bir "sahtecilik" değil, oir "prorüveninde klasikleşen Hababam Sıntfı'yla vokasyon"dur.(5) Böyleolduğunu "Sahyaygın bir iin kazanan, (...) 1940 Kuşate" Markopaşa (ve "Sahte" Malumpaşa) ğı'nın örnek yazarlanndan biri olan Rıfat sayılan haykırarak söylüyor zaten. Ama Ilgaz..." "provokasyon"u gerçekleştiren ve SabaSerüveni haklı olarak bir "söylence" gihattin Ali öldürüldükten sonra Aziz Nebi anlatılan "ilk" ("Sabahattin Ali'li") sin ve Rıfat Ugaz'la birlikte "ikinci" ("SaMarkopaşa iki "kurucıı "sıı var oysa: Sabahattin Ali'siz") Markopaşa'yı çıkarabahattin ve Aziz Nesin. Rıtat Ilgaz, Sabacak olan Orhan Erkip de açık açık yazıhattin Ali'nin damgasını taşıyan 36 sayıyor bunu: lık "ilk" ("Sabahattin Ali'li") Markopa"...Malumpaşa gazetelerinin sahip ve şa serüveninin sonuncu sayısında dergiHangi Markopaşa? neşriyat müdürü bizdık ve bızim için çok nin "Sahibi ve Yazıişlerini Fiilen Idare Yağcı, tek bir Markopaşa'dan söz edibayag't olan bu işi, birgayeı mahsusla üzeEden"i olarakyer alıyor.(3) Nitekim Rıyor. Ona göre bu derginin serüveni 25 rimize aldık. Maksadımız bu sefillerin ne fat Ilgaz da, "ilk" ("Sabahattin Ali'li") Kasım 1946'dabaşlıyorve 1950'lerinHür olduklannı herkese ilan edip içyüzlerinı Markopaşa ile ilişkisine değindiği konuşMarkopaşa'larına, Medet'lerine ulanıyor. açıg~a vurmaktı. Tekrar edelim ki bu alçak ma ve yazüarında, eleştiri gerektirecek ölŞöyle yazıyor: heriflerle mücadele etmeyi, kendi vasıtaçiide bulanık ve dolambaçlı bir anlatım"İlk sayısını sundug'umuz 'Medet' gaze"... ilk sayısı 25 Kasım 1946'da 6000 balart ile kendilerine darbe vurmayt bu la bile olsa, bundan fazlasını söylemiyor. tesi ilk sayısı 4yıl evvel çıkmıs olan Marsılarak yayımlanan (daha sonra tirajı memleket üzerine titreyenler için bir vaOyle olmuş olmasını istemesine karşın, kopaşa ve onaan sonraki Merhumpaşa, 60.000'e ulaşan) haftalık Markopaşa'dan zife oldug'una inanarak hu ışe teşehhüs etöyle olmadıöı için "talep etmeye" kalkışMalum Paşa, Ali Baba, Bizimpaşa, Yedıbaşlayıp Merhumpaşa, Malumpaşa, Ali tik ve muvaffak olduk. Malumpaşa'nın almadıgını Rıfat Ûgaza vermekhem "Marsekiz hlasanpaşa, Öküz Mehmet Paşa gaBaba'nın serüveniyle devam ederek Sabattncı sayısı bunun parlak bir de/ilıdır. "(6) kopaşa Olayı'nı içinden çıkılmaz dolamzetelerinin devamıdır. hattin A li'nin öldürülmesinden sonra Aziz "Sahte" Markopasa'nın aynı sayısında baca dönüştürmek, hem de Aziz Nesin ve Dört senede ag'trlıklı olarak 60 sayı çıNesin ve Rıfat Ilgaz'ın Başdan, Hiir Maryer alan bir başka yazıda bu görüş bir kez kabılen hugazetelersekiz isım, dokuz matkopaşa, YediSekiz Paşa (YediSekiz Ha özellikle de Sabahattin Ali'ye haksızlık etdaha yineleniyor: haa, yedineşriyat müdürü de$iştirmekzosan Paşa olacak M.H.) Medet, Öküz Meh mek olur. Araştırmacıya düşen, kisinin "...eskiMarkopaşa ve Malumpaşa gazekatıldığı okışumdaki "yerini belirle runda kalmıştır. Ve bu gazeteler aleyhine met Paşa adlarıyla sürdürdükleri 'yeni mek"tir, ona "yer bağışlamak" değil! Bu açtlan 16 davadan, yazarlarıntn mahkum teleri, Komünıstpropavandası yapan bazı Markopaşalar..." sefil ve satılmış kimselerin zaman zaman noktayı atlamak, sonraki yıllarda ortaya edildikleri müddetin yekunu sekiz sene iki Ortada bir değil, iki Markopaşa var oy • muh/elif Paşa'lı isimler altında çıkardıkçıkacak olan Aziz Nesin ve özellikle de Sabuçuk ayı buldu sa. "tlk"i Sabahattin Ali ile Aziz Nesin'ce bahattin Ali'ye haksızlık etmek olur. Araşller hapse girişimız, yahut sürgüne gi ları gazetelerdir. çıkarılıyor ve Sabahattin Ali'nin yönlenBu vaziyet hemen hemen herkesin matırmacıya düşen, kişinin katıldığı oluşumdişimiz, düşmanlanmıza, bazen de dost diriciliğinde yayın yapıyor. "lkinci"si ise lumıt olmakla beraber, bız bu vatansızladaki "yerini belirlemek"tir; ona "yer baolarak tamdıklarımıza ftrsat verdi. "îlk"inin kapatılmasından yaklaşıkon ay, rtn maskelerini aşağı almak, icyihlerini ğıslamak" değil! Bu noktayı atlamak, sonStkt Yönetim Mahkemesınce Amerikan yönlendiricisi Sabahattin Ali'nin öldürülmemleket umumî efkânna bildirmek garaki yıllarda ortaya çıkacak olan Aziz Nealeyhine yazdığım bir broşürden ötürü mesinden de yaklaşık yedi ay sonra Aziz yesiyle içlerine girdik, tam beş hafta dişisinRıfat Ilgaz anlaşmazhğının doğru okumahkum edilmiş bulunmam yüzünden Nesin, Rıfat Ügaz ve "İlk" ("Sabahattin mizı sıkarak sabrettik, kâh kendimizi sosAli'li") Markopaşa'nın yazşısında karanyalist, kâh komünist ve nihayet bolşevik bk bir yeri bukınan Orhan Lrkip üçlüsüngöstererek moskof köpeklerinin esrartna ce çıkarılıyor. vakıf olduk Serüveni haklı olarak bir söylcnce gibi Bülün hareketlertnı Kızıl Rusya'ntn anlatılan, haftalık baskı sayısını altı binemırlerine gore ayarlayan bu namussuzlarden altmış bine çıkaran, "provokasyon"a la yapılacak bir tek ış kalıyordu. Daha doguğrayan, egemen giiçlerin o momentteki rusu bir vazife. Kendi vasıtalanyla kendi "temel tercihleri"ni sorgulayan ve onlara esrarlannı millete anlatmak. Bunun ıçınkarşı çıkan, Yağa'nın dili ile söyleyelim, dir ki hcpsınin, gerek Malumpaşa ve ge"siyasal tarihimizin aydınlatılması gererekse Markopaşa ile olan alâkalannı tamaken bir döneminin (...) en anlamlı, en ilmen kestik. Daha doğrusu müstahak olginçolaylarından, basın tarihimizin en didukları muameleyi yaptık yani bu memrengen adlarından biri" olan dergi "ilk" leket ve millet düşmanlartnı kovduk. "(1) ("Sabahattin Ali'li") Markopaşa'dır. Görüldüğü gibi ortadaki, sözcüğün "tkinci" ("Sabahattin Ali'siz") Markogerçek anlamı ile tam bir "provokasyon ". paşa'nın neböylebir "siyasal duruşu" var, "Sante" Markopaşa, kuşkuya yer bırakne de "llk"ininkiyle karşılaştırılabilecek mayacak bir seçiklikte "özel amac"tan bir "kitleleşme" başarısı. "îkınci" ("Saba(gayei mahsus), "içlerine gir'mekten, hattin Ali'siz") Markopaşa, Sabahattin "diş (...) sık(arak) sanret"mekten, "kenAli'nin başyazıları çıktıktan sonra "îlk" di vasıtalanyla (...) esrarlannı millete an("Sabahattin Ali'li") Markopaşa'dan gelatmak"tan... söz edivor. Bu tutumıın siriye kalan ne ise odur.(2) yasal yazındaki adı ise, "provokasAradaki ayrımın görülmesi için şu kayon"dur. Onu sıradan bir "sahtecilik oladannı belirtmeklc yetinelim; "ilk" ("Sayı" gibi sıınmaya çalışmak da, ona gerebahattin Ali'li") Markopasa'nın belgeliken önemi vermemek de "Markopaşa ğinden çalınan Sabahattin Ali'nin yazdıkMarkopasa'yı birlikte çıkartmalarına ve kısa ömurlu YediSekiz Hasan Paşa'da "kalem arkadaşGerçeği"ni yanlış sunmakolur. Yağcı, bu larının dışındaki yazılarla, Sabahattin lığı" yapmalarına karşın Aziz Nesin ile Rıfat Ilgaz, Yağcının sözünü ettlğl sureç bovunca birlikte önemli gerçeği (ve içerdiği sorunlan da) hareket etmlyorlar, tam karsıtı bir daha kesişmemek üzere yollarını ayırıyorlar. Ali'nin yanı sıra, o yazıları yazanların da CUMHURİYET KİTAP SAYI 644 "vatan haini", "Moskova'nın ajanı", "satılmış"... gibi oldııkça ağır nitelemelerle suçlandıkları, karşıt amaçlı bir dergi ("Sahte" Markopaşa) çıkarılabiliyor! "İlk" ("Sabahattin Ali'li") Markopaşa ile"lkinci" ("Sabahattin Ali'siz")Markopaşa'yı özdeşleştirmek ve aynı sürecin iki evresi olarakgörmek, "llk"inin "siyasal ve mizah tarihimiz"deki yerini bulanıklaştırmakla kalmıyor, bir başka yanlışa daha kapı aralıyor. masını da güçleştiriyor. "İlk" ("Sabahattin Ali'li") Markopaşa ile "tkinci" ("Sabahattin Ali'siz") Markopaşa'yı özdeşleştiren Yağcı, sonrası için de, "...Sabahattin Ali'nin öldürülmesinden sonra Aziz Nesin ve Rıtat Ilgaz'ın Başdan, I lür Markopaşa, YediSekiz Paşa, Medet, Öküz Mehmet Paşa adlarıyla sürdürdükleri 'yeni Markopaşalar'..." diye yazıyor. "lkinci" ("Sabahattin Ali'siz") Markopaşa'yı birlikte çıkartmalarına ve kısa ömürlü YediSekiz I lasan Paşa'da "kalem arkadaşlığı" yapmalarına karşın Aziz Nesin ile Rıfat Ilgaz, Yağcf nın sözünü ettiği süreç boyunca birlikte hareket etmiyorlar, tam karşıtı bir daha kesişmemek üzere yollarını ayırıyorlar. Rılat Ilgaz, önce, "İlk" ("Sabahattin Ali'li") Markopaşa'yı "provoke eden" Orhan Lirkip'le, sonra da (6. sayıdan başlayarak) tekbaşına Hür Markopaşa'yı çıkarırken, Aziz Nesin Hür Markopaşa'ya katılmıyor ve kısa ömürlü Bizim Paşa ile Oküz Mehmet Paşa girişimlerinin ardından Medet'e kadar susuyor. 1950'ye gelindiğinde Rıfat Ilgaz, Hür Markopaşa'yı, "Yeni Seri" nitefemesi ile yeniden çıkarmaya (27 Mart 1950) başlıyor. Ama Aziz Nesin ona da katılmıyor. Medet'i (23 Nisan 1950) başlıyor. Kapanıncaya kadar da iki dergi yan yana yayımlanıyor. Aziz Nesin, gerek Medet'in başlığı altında verdiği bilgi ve gerekse ilk sayıda yaptığı açıklama Ue, "Markopaşa Geleneği' nin tcmsilci ile sürdürücüsünün kendisi olduğunu belirtiyor; Rıfat Ilgaz'ı "Markopaşa Geleneği"nin dışında tutuyor: Aziz Nesin ile Rıfat Ilgaz neşriyat müdürü olamıyordum. Işte bu, başkalartna imkân buldukça gazeteyi çıkartmak ve henım gazete ile olan maddt manevî alâkamı kestirmek ftrsatım verdi. \ Mçhır zaman muvaffak olamadılar, fakat muvaffak olan bir işı rezıl etmekte muvaffak oldular. Bü/ün bu olayları, umumî efkân öniinde açıklamaya benı mecbur edenler arastnda dostlartmtn da bulunmuş olması, en büyük üzüntümdür. "(4) Aziz Nesin ile Rıfat Ilgaz'ın, bir daha kesişmemek üzere, yollarını avırdıklarının en önemli göstergesi bu sözler oluyor. Peki ya "provokasyon"? SAYFA 10