Katalog

Elkitahı yazıları TUFAN ERBARIŞTIRAN ose Sarama josı Saı ııııa{,o go'nun ılk ro I manıdır, 'Res*^ samın Elkitabı'. BLI kıtabındakı anlatım teknığı kdhramanların 'gorme' yetılerı, kuıgunun uzerın de kuçuk parça cıkların oluşması gıbı temel unsurlar sonrakı kıtapları ıçın onemlı ıpuçları veııyor Korluk veButun Isımleı adlı ıkı iomanının çatılannı dd goımenız olasıdır Nıtekım, unlu roma nı Korluk u çağrıştıran şu satırlar dıkkat çekicıdır "Cozle gozun gorduğu tı n ara sında bırdostluk bag'ı olusur Belkı dt m sanın goz çukurlartna yerleşmış şahının keskın bakışlan korlug'u yeğler, kımbı lır^ Jultet'ın tenı, sabıntn gozlenne nasıl gorunur? OcJıpus kendını, kendı ttrnak lartyla kor et/ığındt ne gormustU''" (s 32) Bıı ke/ de Butun Isımler adlı roma nını çağrıştııan satırları okuyalım lnsa na bırad vermek, onu yeryuzundekı yolculuğunun bcllı bır antnda, belkt dengeunı hozarak bankttstz hale getırmek, onu bırbaskasekılde sunmaktır Bıı adın ba$ harfltn onu btlns/z konuma \ok nıakta, otcyanda, kendıstnı haıeket ha lınde belnlı kümaktadn (s 28) kellerın, fresklerın, mımarı yapıların go tık ya da başka bır teknıkle oluşturulma ları uzerıne du^unsel agırlıklı bır yoğun laşmanın kapısını aralıvor okuru bu ka pının onune kadar getırıp kendı başına karar vermesı ıçın yalnız bırakıvor ()kıır bundan sonra sanatın temel gerçeklığı uzerıne kafa vormaya başlavacaktır sa natın yanMtmau/dınsel/mıstık/toplum cu eğılımlerı ıle sıkı bır kavgavJ gırışe tektır Metnın bu bolumlerınde sanatın tarıhsel geçmışı verıne Avıupa'da olu san dınsel tabulara/dogmalara/kılıseye karşı basjkaJdıran nedensellığın altında kı ortuyu çekmeye yonlendırılmektedır Okur bu yonlendırmede ılk başta yan su meraklı, ara!}tırmaya aç bır haJde me tınlerın uzerınde ^aşkınlıkla gezınır Hevkellerın yapım teknıklerı uzerıne ka fa yormaya başladığında, sanatın ve sa natçının aslı goıevını tanımaya başlaya caktır Heykellerın yapılmasındakı o/ gurluk, ısyan, evrensel değerlergıbı soz culcler yava^ça sıvrılır, metnın okurla bır lıkte yenıden voğrulmasına vol açar Ar tık onlar sıradan bırer gu/ellık abıdesı değıldır, heı bırı sanatın toplumu von lendıren, ınsanla sanatın bırleşmesınden doğan evrensel normlaıın ekılmesıne vol açan bırer urundurler Bu arada va/ar kendı kışısel goru^lerı dogrultıısunda Marx uzerıne verı geldıkçe sıvasal gon dermelerde de bulunıır Pir Sultan Abdal DiPilir HASAN AKARSU O Yazarın otekı kıtaplannda olduğu gı bı bu kıtabında da unsellık olçuvu ka çirmadan du/eylı verılmış Ressam ve sevgılısı ıle olan bedensel vakınlasmala rı, sonradan bır ba^ka kadınla bırlıkte Okur/yazar birliktellği lık va^aması ctnsellığı uç noktalara kadar Bay H adındakı hır ıessam sıparış ta^ımıyor C ınselhğın felsefı kokenlı vo uzerıne portreler vapmaktadır Karşısın rumuna ozdeş bır cumle alalım Kad/n, dakı kışilerı tuvalıne yansıtırken, her bı etkegm bılını btlgı ve gucu elınde bulun rının değışik karaktet vapısının bır ana durmau nedemyle var olmak zorunda lızını yapmava çalışmaktadır Hıç kuşku kalmı^ bır sfenkstır ' (s 58) suz kahramanımı? karşısında po/ veıen kışıyı salt muşterı olarak gormeyecektır J Saramago, Ressamın Elkıtabı adlı Onıın yuzunuekı ışıltıları, kendıneguve romanında tek, bağımsız, ozgur bır me nen/guvenmeyen davranışları, gunluk tın uretmek yenne bırden razla metnı yaşamın butunsellığı ıle ortusturmek ıs farlclı bıçımleroluşturup, anlatım teknı temektedır Ressam kendını becerıksız, ğı açisından ılışkılendırmekJe yetınmış zavallı, ışe yarama/ gıbı kabullenmesı Ya/ar her şeyın bır yaşamoykusu oldu yazarın arkadaş metınlere serpıştırdığı ğunu ısrarla vurguluyor demıştık Bu ıs şu satırlarla kendını ıyıce belırgın bır ha tek oyle boyutlara varıvor kı, heykelle fe sokar ' btr m sanın, bır dunyanın, rın kendı vaşamoykulerı uzerıne bırer hatla belkıde bır resmın ya da bır kıtabın duşunsel değerlendırmeler çikıvor kar en dolaysız yaşamoykusu Her şeyın ya ^ımıza Bır neykelın çızgılerındekı ta şamoykusu oldug'u konusunda nrarlıyım nımlar estetık değerlerın çok otesınde ller şeyyasam, yasanmış, resmı yapılmış dır artık ve yazılmış Yaştyor, olmak, resmı yapılYazar kahramanın resım yapmadakı mış veyazılmış " (s 135) başarısızlığını okura değışık okuma bı çımlerı sunmakJa sınırlı kalmıyor, vazı Jose Saramago, bu kıtabındakı metınnın her şeyın yaşamoykusunıı tanımla lerı bırbırlerıyle doğrudan ılıntılemek madakı gucu ve gereklılığını de on pla yerıne daha f arklı bır teknığı zorlayarak, na çıkartıyor Saramago her zamankı ıl okurun katkısını kıtabın tamamına yo gınç teknığını, yenı okuma bıçımlerı ya nelık bır yorum/katkı îstemenın kaygı ratmak ısteğı ıle ortuşturup okurlarını sıyla okur/yazar bırlıktelığtnı dıle getırıdaha ılk kıtabıyla sarsıyor, 'yazının' olay yor ların/tarıhın/ınsanın ımgelenmesı konu Romanın kurgusundakı ana çatı H sundakı duyarlılığını yakalama başarısı adlı ressamın yaşadığı paradoks ve ıçsel nı gosterıyor sorunlar gıbı gorunse de, okuru 'aldat Bu arada 'zaman kavramı' anlamında mak' adına sanat u/erıne genış bır yel da bır şeyler soylemek ıstersek b u konu paze sunuluyor Avrupa'dakı Ronesans da yazarın sorunlar yaşadığını soylemek ve Reform ıızenne de genış kapsamlı bır zorundavız Her bır cumle 'zamanı' ol anlatım teknığını kavradığınız an onun duren, delık deşık eden bırer 'saplantı metınlerı şıırsel bır tat vermeye başlar ya' donuşmuştur artık Metınlerın ıçın Ya/ar bır yanda metnın ıçındekı sa dekj spıral dongulerın çokluğu tama nat/felsefe/teolojı ıle adeta boğuşurken, men 'sozel' bır anlatıma nağlanınca ak ote yanda kuçuk ırontler sunar ve bu ka sıyon ve hareket ıkıncı planda kalıyor çamaklaryazarla sı/ı yakınlaştırır Bırlık Okurun boyle bır durumda bılınçlı bır te okuyalım edımle metnın 'yorumu' uzerıne eğılme " resmın evnmındekı en mutlu anlardan hırını gosteren Çarmtha Cerılışfresk sı, metnın otekı bolumlerle bağlantısını lerı bana huzur verıyor ' (s 188) "Doğ kurmaya çalışması 'uzatıyı bır olçude keyıflı ve anlaşılır kılacaktır rudan ha> Tcm/am, sımdı îtalya'ya gıt Yazimızı ustanın şu sozlerıvle nokta Tıpkt ınsanlaun rublanmn kurtuluşunu layalım "Ben yazarken bile dışarıdaki garantı altma almak uzere Mekke'ye ya dunya değişmekte. Hiçbir imgc onu da daha ımın bu yete gıtmelerı gıbı " (s yakalayamaz. O an olduğu gibi tutamaz, 103) an yoktur." (s 137) • Yazar bu ılk kıtabında sanat kavram ları uzerıne derın bır soruşturmaya gır mıyor kuşkusuz, daha çok sanatın ın Ressamın Elkitabı/ Jose Saramago/ sanla olan bırlıktelığının gunluk yaşamÇevtren Şemsa Yeğın / Can Yayınları/ dakı temelını kavramaya çalışıyor Hey2001/275s SAYI 644 Yeni okuma biçimlerl zan yazar eğıtımcı Mehmet Ba şaran, 1926'da Lııleburgaz'ın Cevlankoy'unde doğar 1943'te KepırtepeKoy Lnstıtusu'nu, 1946'da da Hasanoğlan Yuksek Koy Lnstıtusu'nu bıtırır Gezıcı başoğretmenlık, ılkokul oğ retmenlığı yapar Istanbul Mıllı Eğıtım Mudurluğu'nde Sıcıl Bolumu Memurlu ğu'nda çalışır Polldor Bolumu'nde Lfla tun Cem Guney'e yardımcılık yapar 27 Mayıs 1960'tan sonra ortaoğretıme ge çer, 1979'da emeklı olur TOS ıle TYS'de yonetım kurulu uyelıklerınde bulunur 1970'te l'RT Başarı Odulu'nu, 1979'da Ürhan Kemal Roman Armağanı'nı alır Pıı Sultan Olur Olur Dırılır" enyenışı ır kıtabıdır Şıırler dort bolumde toplanı vor Pır Sultan Olur Olur Dırılır, Gokyu zunde Kırık Aylar, Anızlann Dıkenlerın Kanattığı Oyle Bır Oyku, Zaman Aralı ğından Ozan, atalanyla Rumelı'ye bağh Onla rın acılarını sevınçlerını anlatırken ken dı yaşantısını da vansıtır Yaşadığı yerler den ızler taşıı Kaz Dağı unutulur mu ? ' Dokundun mu o govdeye Dokunmuş olursun Ruzgata atese bge'ye " (s 9) Bursa nın gullerınde Rumelı kokusu nu alır ozan Nâzım'ın merhabasını, Mus tata Kemal'ın Bursa Nutku'nu anımsar Savrtlığında ıçı yangın yerıne doner Ve lıka Deresı'nde, Mavı Balkan'da babasının yaşantısı gelır gozlerının onune "Sakalları u/amış dalgın/ Dılını bılıyor zama nın Yol bılgesı babam/ Insan bır goç mendır, dıyor " (s 15) Başaran, 12 Mart'la ılkyazın kırlendığı nı, dalların yeşermedığını, kardelenlenn açmadığını, Samanvolu'nun da guzellığı nı yıtırdığını belırtırken kentlerın ıssız sokaklarında "olumun morgolgelen"nın dolaştığını anlatır Ardından 12 Eylul ya şanır acılarla Tutuldu yollar Kuşattı umtttları duşlert 12 Eylul karanlıgU 12 Eylul evlerı ıs sız koyan Olumun kızgın wluğu C,elıncıklert çığneyen postal Bır vuruşta Kanadınt ktran men kekltğın " (s 18) Oldurulen aydınlar toplumda derın ız ler bırakır Umıt Doğanay, Cavıt Orhan Tutengıl, Muammer Aksoy, Uğur Mum cu, Banrıye Uçok, Kemal lurkler,Taner Kışlalı, furan Dursun, îlhan Erdost Hepsı bırer Pır Sultan'dır Hre kanlı Ihzır Paşa Bn balk duşmanı haın Bre Kurtulusçuları Arkadan vuran Anzavur En ulu yargıç zaman Yeşerttr darağaçlarını dıun gelır Pır Sultan Pır Sultan olur olur dırılır" (s 21) Yurdumuzda bu değın acılar yaşanır da ozan, "Acının Tarını"nı yazmaz mP Yazar yazmasına da "bılınen abece'ler" vetersız kalır "Ana koynu gıbıdır acila rın gecesı / Toplu kjyımlar yaşadı dıın ya/ Çılgın savaşlar/ Kaç kez çarmıha ge rüdı Isa / Doyulmadı hâlâ şchvetıne acı nın Bır uzun ağıt mı kı ınsan/Ve uçuru mıın kenarında açan/Goz kamaştırıcı bır çıçek mı vaşam" (s 24) Başaran, u/un yıllar yaşadığı Kaz Da ğı'nın eteklerındekı yaşamı sever "Zama nın parlattığı çakıllar guzellığınde"dır oralarda yaşam, ancak talan edılen zeytın ağaçlarına, yakılan çam ormanlarına uzulmemek elde mı? Yok edılen bu guzel lıklere bır de Madı mak Otelı'ndekı yan gın eklenırse hangı ozanın yureğı davanır buna1* / urkmen koyle rıne bakıp l hztr Pasa nın ı^ak tıgU kıbrttle Madtmak Otelı nde çıkanlan yangının Dumanı yakıyor gozlenmı Yantyor Asım, Behçet, Nesımt Metın Altıok turkuler pır Yanıyot badem çıçeklen " (s 29) Kıtabın "Gokyu/unde Kırık Aylar" bolumunde ozan eşını vıtııışı nedenıyloduyduğu actları vansıtır Eşı Hatun Bır sen'ın çocukluğundan olumune değın ya şadıkları gelır gozunun onune 'Ardtnda anıların Samanyolu Nerde seun, sıcak soluiun Son sozun havada kaldı Erayes'/ soran gozlerın gıbı (s 42) Dal ucunda tttreyen sabab çıytnın lstltısını katlt sozcuklere Dusen guz yaprağtnın seunı Yanarak Anka orneğı Yazdı (ANEVİMDE MOR IS1R GAN'ı '(s44) Çıy damlarken gulden o şımdı ' top rağın dennlerınde"dırve "Dunyaboğurt len moru dur Başaıan Sabahattın Alı'yı de unuta maz Onun olduruluşudeyurekJerdede rın acılarbırakmıştıı Başaıan, "Homeros Baba, guzel ozan" dıye seslenır Home ros'a, destanların eskıdığını belırtır ve 11 yada'yı bırlıkte yazmak ıster yenıden "Anızların Dıkenlerın Kanattığı Oyle Bır Oyku" bolumunde ozan kendı yaşa moykusunu dızelere doker "Doğum gunum yok benım Koklerı aerınde ahlatlar gıbı Sular da ruzgdr da Anımsamaz yıltnı Zamanın govdesınde Oyle bır çentık ' (s 61) Anızların, dıkenlerın kanattığı oyle bır oykudur yaşamı, doğayla ıç ıçe Sonra kı tapla tanışır " Ak Zambaklar Ulkesı 'nde bııyulenmıs gıbı dolaşır Koy okulunu bı tırır, "Yenı bır Kııvayı Mılüye " olarak nı telendırdığı Koy Enstıtusu kurtuluşu olur Bır guzel değırmendır bu okul Ilk orada dokunur sabaha Aşkı oğrenır, yu reğı çıçeğe durur Sonra " Ver eıını Hasa noğlan" Tonguç, Yucel, Eyuboğ lu "Anadolu'nun ortasında aydınlığın korosu"durdınledığı Hatun Bırsen'le ta nışması, ılerleyen arkadaşlığı ve evhlığı " Bır ımeceyse yaşam Yureklenmtzde askın nısant El eleydtk o ımecede Hatun Bırsen'le bız " (s 74) Yenı talancılar çıkınca ortaya, Enstıtu ler kuşatılır, kesılır "halk toprağına akan su" Tank gıbı geçer ustunden yıllar Tam kırk yıl ımece coşkusuyla çalışır yurdu ıçın Kıtabın "Zaman Aralığından" bolumunde ozan, yurdumuzun sonradan duşurulduğuaciKİıdurumunuyansıtır "Na to yolu geçıyor şımdı/ Anadolu'nun al nından " "ve duvarlarla kuşatılıyoruz, dolarlarla kuşatılıyoruz Eken bı/ bıçen bız yıyen onlar Bırleşıp karanlığı aşacağız " " Yaşama kan veren emeğın kızı" aşr kı yenıden yaratacaktır Mehmet Başaran, ulusal gııcun sımge sı olan savaşçüardandır Halkın nabzını tutup "çağla kokan sozcuklerle" yaşamı guzelleştırme uğraşı verıı sureklı Yaşa mın kırlenmesını onlemeve çalışır "Pır Sultan Olur Olur Dırılır" kıtabı, zengın ve ornek alınacak bır yaşamoykusu sunu yor bıze • » Pir Sultan Ölur Ölur Dirilir / Mehmet Başaran/ EvrenselBasım Yayın/96s SAYFA CUMHURİYET KİTAP