Katalog

Altan'ın Romanları Arasında "Aldatmak'ın Yeri Ahmet Altan, 'Aldatmak'ta, yıne o bıldığımız sorunlar çevresınde donup duran ızlek oütunluğuyle karşı karşıya getırıyor bızı: Aşk (sevgı)aşksızlık (sevgısızlik) ızleğının omurgasına tutunmuş pek çok konuyla bırlıkte. M. SADIK ASLANKARA A hmet Altan ın Romanlan'na L\ çalışırken ben (Bak Adam 1 A. Sanat, bkım 2002 sayı201), Aldatmak (Can Yayınları, 2002) yoktu henuz ortada Ama madem Ahmet Al tan'ın romanlarını konu alıp bır genel değerlendırmeye yonelmıştım yazımda, oyleyse buna sonradan yayımladığı ro manı da eklemelıydım Oyle yaptım, çarçabuk okudum AIdatmak'ı, "Ahmet Altan'ın Romanla rı"na son kıtabını da katmış oldum boy lece Neyı anlatıyor Aldatmak, o denlı onemlı değıl, ama nasıl anlatıyor, onem lı olan bu Sızler de ıstedığınız bıçimde okumaz mısınız romanı, oturarak, yatarak, ayak ta, dızustu, tuvalette, hadı abartayım, amuda kalkmış olarakı* Ya/arın anlatımı sızı nasıl ılgılendırmıyorsa, okurun da kıtabı nasıl okuyacağı yazarı ılgılendır mez herhalde Ama yazarın da, okurun da aynı bır roman evrenınde buluştuk ları gormezden gelınebılır mi') Iste bu yuz yuze duruşta yazar, ne varsa kursa ğında, bunları yazınsal bıçımde temel lendırmek, okur da bu yazınsal verılerı doğru alımlamak zorunda değıl mıdır? Yazarı kadar, okurunun da emek ve receğı bır ev odevı demek kı roman Ro mancı, ışını bıtırmış sayılsa da, her oku ma eylemınde yazar da gorev başına ge çecektır, eğer bır alımlama soz konusuy da ortada Bu butunleme yazısına da boyle bakmak gerekıyor ışte Şımdı romandan ıçerı adım atabılırız artık Ahmet Altan, Aldatmak'ta,yıne o bıl dığımız sorunlar çevresınde donup du ran ızlek butunluğuyle karşı karşıya ge tırıyor buı aşk (sevgı) aşksızlık (sevgı sızlık) ızleğının omurgasına tutunmuş pekçokkonuyla heranyaşananduygu sal yoksunluk, mutsuzluk, duş kırıklı ğıyla, acıyla orulu çocukluk, orselenmış lık, arayış, karşılık bulamama, doyum suzluk, cınsel nesneleşme, tutku, guçlu olma tutunma, bencıÛık, ıhanet vb so runlar, olgularla Bu kez, Aydan, Haluk, Cem uçgenı aracılığıyla dalıyoruz romanda bunlara Uçgen oylesıne belırgın kı, Aydan'ın kı zıSelın'ebıleyeryokuçgende Yaanne anneye bırakılıyor, ya okula veya bale kursuna goturuluyor çocuk, evdeyse bı le erkenden yatırılıyor hemen Anneyle çocuğun anlaşılmaz bıçımde bırbırlerın den "kaırınlış"larının bıraz "ığretı" dur duğu açık Ama onde, Altan'ın ustalıkla yerleş tırdığı "aldatma", bıryanılmasa bıçımın de onumuzu kestığınden hep, roman dakı kımı can alıtı ayrıntılar gozden ka çırılıyor Oysa Aldatmak, dıp kıyı ele SAYFA 14 BÜTÜNLEMELER f CC alındığında, bır aşk ve tutku romanı "al datma" olgusuna ozgulenmış değıl yanı Her ne kadar bu eylem, romanın dayan dırıldığı nesnel bır gereç, yazınsallaştı rılmış bır olgu ıse de, roman gonder elerının açıkça gosterdığıne gore ır aşk, tutku romanı yalnı/ca Aldatmak Uçgenın ayaklarındakı roman kahramanları kımler? Romanın baş kışısı Aydan, 'bu yuk bır Amerıkan Dankasının hazı ne bolumunden sorumlu genel mu dur yardımcısı" (34), norolog Haluk'la evlı l'ek çocuklu modern bır aıle yanı Aydan kocasıvla bır aşk evlılığı yapmış değıl Babasının amelıyatında tanımış onu, zaten ılk kez de "amelıvathanenın kapısında" goruyor kocasını (23) Sı nırsal konumları da farklı sezıldığı ka darıyla, Haluk, "hayatın ıçınde, ça lışarak, dovuşe dovuşe yukselmış" (56) bırı, oysa Aydan kole) mezu nu (206), aıleden gelen varsıllığı sezdırılen bır kadın Ne kı, "an nesıyle babasından, teyzelerın den disıplınlı bır sevgı gormuş tu(r)"(151)hep Bu nedenle, "su tannenın onundekı toprak avluda kekık kuruttuğıı evını ve şefkatı çok do ğal kabul ettığı gunlerı ozle(r) " (150) "Ona şefkat gosterenler sutannesı, fakır akrabalar, dadılar hızmetçıler" olmuştur çunku (151) Aydan, "heyecanı macerada değıl ba şanda bul(an)" (9) bırıdır "Başarı, onun îçin hayatla başabaş çarpışmasını sağla van bır o/gurluk, hem de gerçek duygu larını ıçıne hapsettığı bır tutsaklıktı(r) (28) "Zekâsıyla, guzellığıyle, başarısıyla, kocasıyla, aılesıyle çocuğuyla, sahıp ol duğu her şeyle beğenılmek ıste(r) " (27) Işte sorun da burada, Ahmet Altan, "aşksızlık" sayrılığıyla ozurlenmış kahra manlarının bu yanlarını dengelemek ıçın, bunun yanına bır başka sorunsalı koyuyor ızlek olarak Cınsellık1 Adam Sanat'takı yazımda, Ahmet Al tan'ın bu tutumuna değgın şunları soy lemıştım " Butun romanlarındakı temel du ruş, çok açık bıçımde ortaya çıkıyor, 'uç suz bucaksız sevgısızlığe karşı bunu gı derebılmek amacıyla gırışılen bıtmez tu kenmez cınsel eylem'' Demem o kı, Ah met Altan'ın kışılerı, yaşadıkları sevgısız lığe karşı kenduerını savunabılmek ıçın, olabıldığınce sevışır ( ) Lrkeklerın kadınlarla, kadınların da erkeklerle bır olum kalım savaşı verıyorcasına sergıle dığı dıdışme, bıraz da bu temel duruşun gereğı gıbıdır " Ancak bır durumun da altını çızmek erekıyor tlk dordunde (Dort Mevsim onbahar, Sudaki tz, Yalnızlığın Ozel Tarihi, Tehlıkeli Masallar) değıl ama son uç romanında (Kılıç Yarası Gıbı, Is yan Gunlerınde Aşk, Aldatmak) Ahmet Altan, cınsel eylemı aktarmak yerıne cın sel ımgelem yaratmaya vonelıyor Gerçı oncekı dort romanındakı gıbı yıne bır nesneleştırme yer almıyor değıl hafıfle tılmış de olsa ama onlardakı kadar yo ğun bır cınsel nesneleştırmeye de yonel mıyor bu son evre romanlarında Altan, hele erosallığı aşmiş, pornografıye yone lık kaba anlatıma asla yer vermıyor Cınsel eylemdekı dengeleyıcı yon da ha çok erkek kahramanlarda gorulen bır duygusal olarak paylaştığı neredeyse hıçbır şey yoktu(r) ' (38) "Cem, ruhunu ve duygularını, şehvetımn arkasına saklamış ınsanlardandı(r) " "Bır kadınla, be denın ve ruhun bırlıktelığınden oluşan tam bır ılışkı kuramadığından, havatın dakı bu eksıklığı bırçok kadınla bırlıkte olarak kapatmaya uğraşır " (162, 163) Aydan'ın Cem'e şefkatle vaklaşması olağandır bu nedenle Aydan, kendı aşk sızlığınıgıdermek amacıyla bunları sun duğu halde, Cem, yalnı/ca bır cınsel gos terının buyucusu gıbı davranacaktır ona (86 vd ) Aydan, Cem'le ılk sevışmelerının ardından, "butun bedenınde ve ru hunda bır çılek kokusuyla' (88) ayrıla caktır Cem'den, yasaklı meyvenın bır sımgesını taşır gıbı ıçınde Altan, Aydan'ın duygularını hem aşk ("îçınde buyuyup çoğalan duyguların yarattığı karmasa aşka çok benzıvor du "), hem aşk dışı ("Bu duvguları ger çek bır aşktan ayıran ") (109) bır alana yerleştırse de, romanın başından sonu na Aydan'ı ızleyen okur, onun "âşık bır kadın" olduğunu gozleyebtlıyor buyuk bır açıklıkla Bır kez Aydan ıçın Cem, "hayatının merke /ındekı bır sorun" (111) konu munda Yazar, cınsel tutku dıvc rek geçıştırebılır mı bunu^ Altan'ın daha oncekı romanların dan tanıdığımız kımı kahra s*\ manların yanı sıra Cem ıçın r s ^s^^J^\ geçerlı olabılır bu,onlar ıçın ^^"^ belkı cınsel tutkudur ılkın one 1/ alınan ama Aydan ıçın aşk da onem U taşıyor, aşksızlıktan kıvranıyor çunku g o, DU yuzden aşk arayışını surduruyor ya zaten Kendısını uzunca bır sure aramayan Cem'ın sesını duyar duymazyumuşama sı, onunla buluşacağı anı duşunurken zamanın bır turlu geçmek bıl meyışı, onca zamandır çalış tığı tankada genel mudurun odasına gıreceğı sırada bıldığı kapıya çarpıp tokınağın yerını bulama yışı (115), yavaş harelcet ettığı gerekçe sıyle benzıncıye kızması (116) yalnız bı rer ışlevsel ayrıntı değıl romanda, aynı zamanda bıze Aydan'ın aşkını ele veren onemlı ıpuçları da Gerçı buluştukların da yatak odasına geçmek ıçın sabırsızla nır Aydan, ama yazarın bunu ınandırıu kılabıldığını soylemek çok zor Roman dakı Aydan'ın, bu sorunu çozmeden (kaldı kı Cem, roman boyunca bır kez olsun aramaz Aydan'ı) yatak odasına goturmeye gonul ındıreceğını nasıl du şunebılır yazar? Yıne Adam Sanat'takı yazımdan akta nyorum "Ahmet Altan kışılerı yaratırken, onları, bağımsız varlıklar olarak değıl, kendısının rol verdığı bırer fıguran olarak duşunuyor Bu anlamda, Ahmet Altan'ın romanlarında belkı temel so run, kahramanlarında ortaya çıkan ek sıklıkler Kımı kahramanlarının ınandı ncılıktan uzak oluşu, kımı kahramanla rındakı yapaylık Onun roman kahra manları, tek yuzu olan bırer 'çızgı tıp' hep 1 " Ahmet Altan, Aldatmak adlı romanın da, bırkaç yerde sozunu ettığı bıçımıyle (37, 96 vb ), "oyuncağı karşısındakı ço cuk" tutumu takınıyor neredeyse, dıle dığınce, gonlunun çektığınce at koşturu yor romanında Bu nedenle de belkı kahramanlarını, kendı bakışlarıyla tanıt mdk, onlan dogruddn ele verecek aynn tılarla aktarmak yerıne, anlatmayı yeğlı yor hep Evet, Altan romanına tek bır bakışla yaklaşıyor, kendı bakışıyla Sonuçta okur, Ahmet Altan'ın bu son romanında da, kışılerle yuz yuze gelmek yerıne yazarın anlatımlarıyla karsılaşı yor Yazar, romanının kahramanlarını kaçırıyor sanlu okurdan Boyle olunca, Aldatmak, Ahmet Altan'ın yoğun bır "vazedış"ıne donuyor Romandan, ro • CUMHURİYET KİTAP SAYI 671 Onemli Ipuçlan CinseMk! durum OrnekseCem Yazar onu bıze şu sozlerle aktarıyor "Cem, ruhunu ve duygularını, şehve tının arkasına saklamış ınsanlardandı ( ) Bır kadınla, bedenın ve ruhun bır lıktelığınden oluşan tam bır ılışkı kura madığından, hayatındakı bu eksıklığı bırçok kadınla bırlıkte olarak kapatma va uğraşırdı " (162, 163) Aydan, mımar Cem'e şunları soyluyor "ben hıçbır şeyı ıstemezsın Isteye mezsın Hayat, senın ıçın maketlerın gıbı, gerçek değıl hayat senın ıçın Ma ketlerın gıbı cansız, gerçekleştığınde yı kılıyor, en azından sen gerçek olan her şeyın yıküacağından korkuyorsun" (210) Aşksız erkekler, her eylemlerınde aş kı arayan kadınlarla yan yana getırılıyor Genelde erkeklerın bır yanı daha var Yalnızlar Yanı onun erkek kahraman ları, bır turlu âşık olamayan yalnız ın sanlar Bu yuzden de olalbıldığınee bır cınsel yetenekle donatmışlar kendılerı nı Kadın cınsellığını tamamlayıcı ola ğanustubırerbuyucu her bırı Nıtekım Aydan'ın yaşadığı cınsellık de, "bır tur buyuye benzeyen bır deneyım"dır (118) zaten Cem de Avdan'ın aşkını ıstıyor ama, âşık Aydan'ın bu duygularına yanıt ve rebılmekten çok uzak Aydan, aşkta ye teneklı, cınsel bır ozru de yok bunu ko cası Haluk'la yaşıyor, yasıyor da ama bu, "ruhsuz" bır cınsellık (106) Cem, otekı romanlarındakı erkeklerın bır sureğenı Altan'ın, ama Aydan değıl, değıl çunku bu kez farklı bır kadınla kar şı karşıya getırıyor bızı Altan, Aydan da aşk arayışında, onca yıllık evlılığıne, dış tan bakıldığında Haluk'la surduruyor gorunduklerı mutlu ılışjuye karşın Annesı olmuş (84) yalnız bır erkek ola rak tanırız Cem'ı Onun, "ınsanlarla tzlek bütünlüğü Aşksn erkekler f