Katalog

eşinin bana anlatığına göre Bahçelievler'deki evlerine yatak odasına vanncaya kadar bir sürü üniversiteli genç doluşmuş. Ellerinde makas, taşra gazeteleri de dahil olmak üzere Demokrat Parti ile ilgili nerede bir haber, bir yazı görürlerse onu kesiyorlar, sonra bunlar konularına göre tasnif ediliyormuş. 17 kitabın hepsi D.P ile ilgiliydi. Her kitap, ilk kitap ölçü alınırsa ortalama 200 sayfadan toplam 3, 4 bin sayfa ediyordu. Muammer Aksoy bana 17 kitabın listesini Forum'dayayımlamak üzere verdi. Bir iki başlık: Basın Hürriyeti ve D.P., Seçim ve D.P., Toplantı ve Seyyahat Hürriyeti ve D.P. Bu liste Forum'un 1 Mart 1960 tarihli sayısında yayımlandı. Ilk kitap çıkmıştı, Muammer Aksoy'a şimdi hangi kitabı yayımlayacağımızı sordum. Aldığım yanıt "18.yi". Ben "Ama 17 kitap vardı, bu nereden çıktı?", "Bunıı gizledim, bu kitap Inönü ve D.P. olacak" dedi. Ancak iki ay sonra 27 Mayıs geldi, bu kitaplara gerek kabnadı. Sonra yayınlara yeniden başladım. 1962'de benim iki kitabım çıktı: Kavuklu Hamdi'den Üç Ortaoyunu ve Bizans Tiyatrosu. iki yıl sonra bir de büyük boy lngilizce bir kitabım yayınlandı. Bu kitapta Türkiye'de başlangıcından günümüze tüm gösterim sanatları yer alıyordu, yarısı ise bir resim albümüydü. Bu kitabın çıkması üzerinden nerdeyse 40 yıl geçrniş, Honkong'tan, Amerika'da bir üniversiteden, Avrupa'nın çaşitli yerlerinden hâlâ mektuplar geliyor, bu kitabı nereden bulacaklarını soruyorlar. Yazarı olarak bende bile iki tane kaldı. Artık bunları fotokopi çekmek isteyenlere bile vermiyorum. Bir de benim notlarımla, Fransızca Andre Antoine'ın Türkiye anılarını yayınladım: Chez Les Turcs. Bu arada ikisi Forum yazarı, üç arkadaşımın kitaplarını da yayımladım: îlhan Mimaroğlu'nun 11 Çağaaş Besteci, Bilge Karası'nun Troya'da Ölüm Vardı, Fikret Otyam'ın Gi de Gide 3: Harran, Hoyrat, Mayın ve Inp'ı. Böylece Forum Yayınlan'ndan toplam 9 kitap çıktı. Bütün kitaplartmz Türkiye, Türk kültürü, sanatt üzerine. Yalnızbiristisnastvar: Bizans Tiyatrosu. Bu nasıloldu? Gerçi Türkiye'yi ve Türk kültürünü Bizans'tan koparmak kolay değil. Gerek Istanbul'un ahnmasından önceki yüzyıllarda gerek alındıktan sonra Bizans'ın ardılı olan Türkiyeli Rumlarla aramızda çok sıkı bir kültür alıs verişi olmuştur. Ancak ben Yunanca bilmiyordum. Bilsem bile Bizans kaynaklarını kullanmak ayrı bir uzmanlık yetisini gerektiriyordu. Ben de birçokları gibi bir dünya tiyatro tarihi ya da bale tarihi yazabilirdim. Bu konularda yabancı dilde birkaç kitabı önüme koyar çeviri yoluyla bunlardan bir derleme yapardım. Ama bu ne benim araştırmacılık ne de etik anlayışıma sığardı. Ayrıca bir araştırma sürecinin keyfini vermezdi. Böyle bir kitabı yazmaya beni dürten Muhsin Ertuğrul'un bir yazısındaki bir cümle olmuştu. Bunu 1962'de çıkan kitabımın önsözüne de koymuştum. Muhsin Ertuğrul şöyle söylüyordu: Bizans Imparatorluğu, tiyatronun yerine sirki koymasaydı, ömrü böyle kısalmayacaktı... Bu bir cümlede hangi yanlışı düzeltebilirsiniz? Önce tarih bilgisi yanlışı. Bizans'ın ömrü bin yıldan fazla olmuştur. Bu kadar uzun ömürlü kaç imparatorluk biliyoruz? Tarihteki bilgi yoksunluğu yanında tiyatronun anası olan sirki de Dİr devletin ömrünü kısaltan bir etken gibi görüyor. Aslında gerçek şuydu: Roma Imparatorluğu'nun çökmesiyle eski dünyanın dramatik yaşamı sona ermişti. Tiyatronun yerine sirki koymak için tiyatronun var olması gerekmez mi? Aslında bir iki incelememde resimleriyle gösterdiğim gibi Ortaçağ tiyatrosu gezginci hikâye anlatanlar, kukla oynatanlar, canbazlık yapanlar, soytarılar, nayvan oynatanlarla kurulmuştur. Türk Edebiyatı Bölümü'nde her güz döneminde bir ders vermeye ikna ettik. 1999'dan bu yana "Türk Tiyatro Edebiyatı", "Minyatürlerle Osmanlı Kültürü", "Geleneksel Türk Tiyatrosu" gibi dersleriyle Bilkent öğrencilerine engin bilgisini aktarıyor. 2000 yılında Metin And, Osmanlı düğünlerini, şenliklerini, geçit törenlerini, eğlentilerini konu alan güzeller güzeli bir eser daha yayımladı: 40 Gün 40 Gece. 2002'de Ritüelden Drama'sı çıktı: "Kerbelâ, Muharrem, TaUziye" anma ve ağıt törenlerinin olağanüstü ilginç bir incelemesidirbu. Yapı Kredi Yayınları ve Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınları, Metin And'ın eski ve yeni yapıtlannı yayımlamaya başladı. Bu, Türk ve dünya bilim dünyası için büyük bir müjdedir bence. Metin And'ın hem yeni yapıtları çıkacak hem de önceki yayınlarının genişletilmiş, değiştirilmiş, zenginleştirilmiş versiyonlan... Bu arada, Osmanlı Tasvir Sanatlan, iki büyük cilt hâlinde, günışığına çıkacak; bunlann ilki 2002 'de yayımlandı: Osmanlı Tasvir Sanatları: 1Minyatür. Eser tamamlandığında, görülecek kı Metin And gerçekten bir "anıt"tır. Bir ömre bunca eser, etkinlik ve şan sığdırmak pek az kişiye nasip olmuştur. Metin And ın aldığı pek çok ödül yanında, bize armağanı olan enfes niteliklerine de de ğinmek gerek: Güleryüzü, sabn, sâdık ve sıcak dostluğu, iyilikseverliği, cömerdiği, tadına doyum olmaz söyleşileri... Ve üstün başanlanndan hiç şımarmayıp her zaman, her yerde alçak gönüllü olabilmesi... Metin And, Türk ve dünya kültürü için bir talih, arkadaşlan için bir mutluluktur. • Önce kilise bunları yadsırken bu hor görülen oyuncuların yardımıyla ve kiliseye rağmen tiyatro başlamıştır. Muhsin Ertuğrul çok daralttığı tiyatro anlayışını Bizans'ta anyorsa, burada bulamayacağı gibi Ortaçağ Avrupası'nda da bulamazdı. Böyle bir kitabı yazarken elünde tek bir eser vardı, o da Yunan asıüı Venetia Cottas'ın Le Theatre â Byzance kitabıydı. Sonra ögrendim ki Bizans Tiyatrosu üzerine başka kitap da yoktu. Cottas'ın kitabı çok ayrıntılıydı, ancak aradığım bilgi leri vermekten çok uzaktı. Cottas'ın kitabının yayınından beş yıl sonra Bizans üzerine çalışmalarıyla tanınmış La Piana'nın, Cottas'ın kitabını yerden yere vuran îngilizce yazısını okudum, böylece Cottas'ın tuzaklarına düşmemek için uyanl mış oluyordum. Bu arada Bizans araştırmacılarının önde gelen isimlerinden, dost olduğum Lord Steven Runciman'a danıştım. O, çevirisi olan kaynaklar üzerine değerli bilgiler verdi. Kitabın yazımında çok zorlandım, ama 1962'de Forum Yayınlan'ndan çıktı. Yardımlan için kitabı Steven Runciman'a ithaf ettim.. Böylece Muhsin Ertuğrul'un bu konuda nasıl boş konuştuğunu da kanıtlamış oldum Bu yıl 52 kitabımz çıktı. Bu elli iki kitaptan en çok begendikleriniz hangileridir? iki hattâ üç kitabımı çok seviyorum. 1972 yılında yayımlanan Tanzimat ve Istipdat Döneminde Türk Tiyatrosu, bir de bununla ilgili olarak bence Türkiye'de en atılımcı, ilerici tiyatro topluluğu olan Os, M E T İ N A N D ' I N Y A P I T L A R I tin And, hem hiç kimsenin ele almaya cesaret edemediği bir alana ışık tuttu, hem de Osmanlı görsel sanatında unsurlara, efsanelere, manevi ve estetik değerlere, mitik ve felsefî ögelere özgün bakışlar getirdi. Minyatürlerle Mitologya, Osmanlı kültürüne hangi açılardan ne gibi yöntemlerle bakmamız gerektiğine ısık tutan bir örnek çalışmadır. Daha önceki katkılanyla TÜBA'ya (Türkiye Bilimler Akademisi) üye seçilmiş olmasaydı, yalnızca bu eseriyle Metin And, akademi üyeliğine hak kazanırdı. Prof. And, kendini tümden araştırmalarına ve yayınlarına vermek üzere, Ankara Üniversitesi'nden 1994'te emekli oldu ama, kendisini Bilkent Üniversitesi'nin SAYFA 6 1. Gönlü Yüce Türk, Yüzydlar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler, Dost Yayınları, Ankara, 1958. 2. Dances of Anatolian Turkey, New York, 1959. 3. Ktrk GünKtrk Gece. EskiDonanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunlan, Ankara, 1959. 4. Dionisos ve Anadolu Köylüsü, Elif Yayınları, Istanbul, 1962. 5. Kavuklu Hamdi'den Üç Orta Oyunu: Büyücü HocaFotoğrafçtEskici Abdı, Ankara, 1962. 6. Bizans Tiyatrosu, Ankara, 1962. 7. Ataç Tiyatroda Ataç m Tiyatro Eleşttrileri ve Yazılart Üzerine înceleme, Kent Yayınları, Istanbul, 1963. 8. A History of Theatre and Popular Enertainment in Turkey, Ankara, 196364. 9. Türk Köylü Oyunlan, Izlem Yayınları, îstanbul, 1964. 10. Chez Les Turces (Andre Antoine), Forum Yayınları, Ankara, 1965. 11. Tiyatro Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yay, Ankara, 1966 (Haldun Taner ve Özdemir Nutku'nun katkılarıyla). 12. Geleneksel Türk Tiyatrosu. KuklaKaragö'zOrtaoyunu, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1969. 13. 100Soruda Türk Tiyatrosu, Gerçek Yayınevi, Istanbul, 1970. 14. Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu (19081923), Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1971. 15. Tanzimat ve Istıbdat Döneminde Türk Tiyatrosu (18391908), Türkiye lş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1972. 16. Tiyatro Klavuzu, Milliyet Yayınlan, Istanbul, 1973. 17. 50 Yılın Türk Tiyatrosu, Türkiye Iş Bankası, Istanbul, 1973. 18. Turksh Miniature Painting. The Ottoman Preiod, Dost Yayınları, Ankara, 1975. 19. Oyun ve Büğü. Türk Kültüründe Oyun Kavramı, Tükiye Iş Bankası Kültür Yayınlan, Istanbul, 1974. 20. Karagöz. Turkish Shadoto Theatre, Dost Yayınları, Ankara, 1975. 21. La Peinture Miniature Turque. La Periode Ottomane, Dost Yayınları, Ankara, 1976. 22. A Pictorial History of Turkish Dancingfrom Volk Dancing to Whirling DervishesBelly Dancine to ballet, Dost Yayınları, Ankara, 1976. 23. 'Osmanlı Tiyatrosu\, KuruluşuGelisimiKatktst, Ankara Üniversitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Yay., Ankara ,1976. 24. Karagöz, Theatre d'Ombres Turc, Ankara, 1977. 25. Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu, Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1977. 26. Turkish Miniature Painting, The Ottoman Period, Dost Yayınlan, Ankara, 1978. 27. Magic in îstanbul, Micky Hades International, Calgary/Alberta, 1978. 28. Karagöz Turkish shadotv Theatre. With an Appendix on the History of Turkish Puppet Theatre, Istanbul, 1979. 29. însanüstülük Taslayanların içyüzü, Karacan Yayınları, Istanbul, 1981. 30. Kültürel Etkinlikler ve Büyük Kuruluüar, (Ergun Şenlik ve Erkan Canak ile), Türkiye Iş Bankası Kültür Yay, Ankara, 1981. 31. Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları, Kültür ve Turizm Bakanhğı Yay., Ankara, 1982. 32. Turkish Miniature Painting. The Ottoman Period, Dost Yayınevi, Istanbul, 1982 s. 33. Selection of33 Turkish miniatures, Dost Yay., Istanbul, 1983. 34. Atatürk ve Tiyatro, Devlet Tiyatroları Eğitim Yay., Ankara, 1983. 35. Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu, Türkiye Iş Bankası, Ankara, 1983. 36. Mevlana Celaleddin Rumiandthe ıvhirling Dervisches. Sufi Philosophy Whirling RitualsPoems ofecstasyMiniature Paintings, Talat Halman ile birlikte, Dost Yay., Istanbul, 1983.. 37. Şair Evlenmesi'nden Önceki İlk Türkçe Oyunlan, Inkılâp ve Aka Kitapevi Yay., Istanbul, 1983 38. Türk Tiyatrosunun Evreleri, Turhan Kitabevi, Ankara 1983. 39. Geleneksel Türk Tiyatrosu, Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri, Inkılâp ve Aka Kitapevleri, Istanbul, 1985. 40. Culture, Performance and Communication in Turkey, Ins/itute for the Study ofLanguages and Cultures ofAsia andAfrica, Tokyo, 1987. 41. Saraya Bağlı Tiyatrolar ve II. Abdülhmit'in Yıldtz Sarayt Tiyatrosu, Istanbul, 1987. 42. Türkiye'de ttalyan Sahnesi, Italyan Sahnesinde Türkiye, Metis Kitabevi, Istanbul, 1989. 43. Drama at the Crossroads, Turkish Performing arts Link Past and Present, East and West, Istanbul, 1991. 44. Türk Tiyatro Tarihi, Iletişim Yayınları. Istanbul, 1992. 45. ISTANBUL inthe 16 th Centurv. The City. The Palace Dailylife. Akbank, Kültür Yay, Istanbul, 1994 (tngilizcesi kitabın orijinalidir). 47. 16. Yüzyılda ISTANBUL, Kent, Saray, Günlük Yaşam, Akbank, Kültür Yay., Istanbul, 1994 (lngilizce orijinalin Türkçe çevirisi). 48. Osmanlı Tiyatrosu, KurulusuGelişimiKatkısı, Dost Yay., Ankara 1000 (Genişletilmiş, değiştirilmiş 2. baskı). 49. Tiyatro, Bale, Opera Sahnelerinde Kanunî Süleyman îmgesi, Dost Yay., Ankara, 1999. 50. 40. Gün, 40 Gece Osmanlı Düg'ünleriŞenlikleri Geçit Alaylan, Toprakbank Yay., Istanbul, 2000. 51. Ritüelden Drama, KerbelâMuharremTa'ziye, Yapı Kredi Yayınları, Istanbul, 2002. 52. Osmanlı Tasvir Sanatlan 1. Minyatür, Türkiye Iş Bankası Kültür Yay., Istanbul, 2002. CUMHURİYET KİTAP SAYI 661