Katalog

nun üzerine Muammer Aksoy ile Turan Güneş sansür olduğu gerekçesiyle Sıkı Yönetim aleyhine dava açmava karar verdiler. Dilekçeyi derginin sahibi olarak benim imzalamam gerekiyordu, ancak bu iş benim cesaretimin sınırını aşıyordu. Forum'un sahipliğini bıraktım. 27 Mayıs'ta her şey tatlıya bağlandı. Kısa bir süre sonra Foaım'un sahipliği gene bana geçti. Bu da 6O'lı yılların sonlarına kadar sürdü. Forum'dan açılmışken, sanırtm orada edebiyat eleştırmenlıği yaptyordunuz. Evet birkaçyü süren bir edebiyat eleştirmenliğim oldu, Forum'da. Eleştirmenlik yanında şiir, roman, öykü, üzerine yazılar da yazıyordum. 1955 yıhnda yayınlanan şiir kitaplannı değerlendirdım. Bunlar içinde Atilla Ilhan'ın Yağmur Kaçağı, Özdemir Asaf'ın Dünya Kaçtı Gözüme, Necati Cumalı'nın îmbatla Gelen, Salâh Birsel'in Hacivat'ın Karısı, llhan Berk'in Köroğlu, Cahit Külebi'nin Yeşeren Otlar. Bu sonuncu 1954'te başüdığı halde 1955'te Türk Dil Kurumu Ödülu aldığından bunun için de bir yazı yazmıştım. Adnan Benk, Külebi'nin şiirinde bulduğu mantık yanlışları ile gene Külebi'de Fransız şairlerinden Baudelaire, Marot, Villon ile Bedri Rahmi'nin bir şiirine benzerliklere değinmişti; ben ise Benk'in bütün bunlarda temelde yanüdığını örneklerle göstermeye çalıştım. Bunlardan başka Haldun Taner'in iki hikâye kitabı, Salâh Birsel'in Şürin llkeleri, Orhan Hançerlioğlu'nun Ekilmemiş Topraklar, Güzin Dino'nun Tanzimattan Sonra Edebiyatımızda Gerçekliğe Doğru, Ataç'ın Diyelim, Macchiavelli'nin Hükümdar'ının yeni çevirisi, Necip Fazıl Kısakürek'in Sonsuzluk Kervanı, Akü Aksan'ın Yeni Fransız Şiirinden SeçmeAmerikan yazarıyla, Robert Penn Warler kitaplarının üzerinde durdum. Fakat ren ile karşüaştırmaya kalkışmıştım. En pişmanlık duyduğum bir yazımda Ince yapümayacak şey, üstelik yazıda bir yazaMemed gibi bir dev eseri tutmuş bir rı bir başka yazar yoluyla değerlendirme nin yanlışlığını da belirttiğim halde... Aradan yıllar geçti, o ydlarda yazları Suadiye'de çarrüık ve deniz kıyısında bir yerde oturuyorduk. Eşimin Konservatuvar'dan arkadaşı, benim de arkadaşım Oya Köker bir akşam bize Yaşar Kemal ile rakı içmeye geleceğini söyledi. Küçük bir balkonumuz vardı, orada masa donaulmıştı. Oya ile Yaşar Kemal geldi, benim onunla ilk karşüasmamdı, sonra da bir daha beraber olmadık. Hoş beşten sonra Yaşar Kemal birden o heybetli bedeni ile ayağa kalktı, bana doğru; "Ulan Metin, bize az kök söktürmedin... Neymiş, benim romanla o Warren adındaki yazarın romanları arasında benzerlikler varmış. Hepsini aldık, satır satır okuduk, neresi benziyor?" Ben bütün mahcubiyetimle "Gençlik ukalâlığı, o yaşta bügiçlik taslamak merakı, olur...' gibi sözlerle kendimi savunmaya çalıştım. İş tatlıya bağlandı, geç vakte kadar rakı eşliğinde sohbetimiz devam etti. Forum'da Ataç ile edebiyat eleştirmenliği üzerine tartışmam oldu. Bu yazılarım içinde en sevdiğim Mahmut Makal'ın Memleketin Sahipleri adlı kitabımı değerlendirdiğim "Toplumbilimci MakaT başlıklı yazımdır. Burada Makal'ı çağdaş bir sosyolog, bir antropolog gibi değerlendirdim, tıpkı Ingiliz antropolog Paul Stirling'in köylerde yaptığı gibi... Forum dergisinin sabipltğı yanında bir deForumYaytnlarimkurdunuz Bunuanlatır mısınız? Her şeyim gibi bu da amatör bir yayıncılıktı. Bir ikı kitap projem vardı, ancak yayınevleriyle pelc bir ilişkim yoktu. Düşündüm Forum'un bürosu var, sekreteri var, matbaa ile ilişkimiz iyi. Forum Yayınları'nın ilk kitabı Muammer Aksoy'un Partizan Radyo ve D.P. idi, ikinci kitap ise Münci Kapani'nin Ingiliz Demokrasisine Bakışlar. O yıllarda her ikisi de doçentti. Muammer Aksoy "Demokrasi ve D.P." başlığı altında 17 kitaplık bir dizi hazırbyordu. Çıkan ilk kitap bu dizinin 8. kitabı idi. Muammer Aksoy'un o yıllardaki ı her gece bir gösteri ya da konser izledi, sanatçüarla eleştirmenlerle tanıştı. Bir yandan da, Rockefeller Foundation'da kültür vakıflan üzerine bilgi topladı. 1957 içinde yurda dönmeden, gene Rockfeller Foundation'ın olanaklan Ue bir süre de Londra'da kalarak çalışmalannı sürdürdü. Yurda döndüğünde, gene Kavakhdere Şaraplan'nda yöneticilik yaptı. Buradan ayrüıncaya kadar, beş aftı değişik şarap çeşidi üeTürkiye'nin ük doğal şampanyasının yapımını gerçekleştirdi, teknolojiye bazı yenüikler getirdi. Ulus gazetesinde tiyatro ve dans eleştirüeri yazmağa başladı: "Sahne" başlüdı haftalık köşesinde yazüannı 15 yü aralıksız sürdürdü. 1958 yüında Ük kitabı yayımlandı. 1958'den 2002 yüına kadar 52 kitabı çıktı. Bunların on tanesi Ingüizcedir. Aynca ikisi henüz yayımlanmamış beş tane Fransızca kitabı vardır. Yakında ve 2003 yıknda günışığına çıkacak olan birçok kitabı hazır. Ankara Üniversitesi Dü ve TarihCoğrafya Fakültesi'nde önce iki yülık öğretim yapacak bir Tiyatro Enstitüsü, daha sonra Tiyatro Kürsüsü, en sonra da bağımsız Tiyatro Bölümü kurulduğunda, öğretim görevlisi, öğretim üyesi olarak çalıştı. Burada doktorasını "Meşrutiyet Çağı Siyasal, Hukuk ve Toplumsal Düzeninin Türk Tiyatrosuna Etkisi" konusundaki tezle verdi. Sonra, "Osmanlı Tiyatrosu" başlıklı tezle doçent oldu. Sonra da, "Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu" başlüdı takdim teziyle profesör oldu. Beş yü Bölüm Başkanlığı yaptı, 1994'te emekli oldu. Bölümde bellı başlı şu dersleri okutmus, seminerleri yönetmişti: "Tiyatroya Başlangıç", "Geleneksel Türk Tiyatrosu' , "Tanzimat Tiyatrosu", "Meşrutiyet Tiyatrosu", "Cumhuriyet Tiyatrosu", "Öyunculuk ve Tiyatro Estetiği Tarihi", "Tiyatro Yönetimi', "Sahne Göstergebilimi", "Asya Tiyatrosu", "Geleneksel Kaynaklar', "Mitoloji", "İslâm Ülkelerinde Tiyatro" vb. CUMHURİYET KİTAP SAYI 661 Aynca, uzun yülar, Ankara Üniversitesi'ne bağlı BasınYayın Yüksek Okulu'nda (günümüzde Iletişim Fakültesi) öğretim üyeliği yaptı. Konuk öğretim üyesi olarak, bir ders yüı,.Ege Üniversitesi ne (daha sonra 9 Eylül Ünıversitesi'ne) bağlı Tiyatro Bölümü'nde ders verdi. Konuk Profesör olarak, 198384'te iki sömestr New Yo.rk Üniversitesi'nde, bir sömestr Tokyo Üniversitesi'nde, bir sömestr de Almanya'da Giessen'de JustusLiebig Üniversitesi'nde dersler verdi. Metin And'ın Türk balesinin gelişmesi, Türk halk danslannın sahneye uygulanması, Türk gölge oyununun yaşatılması ve bir devlet kukla tiyatrosu kurulması yolunda yoğun çalışmaları olmuştur. Bu arada bir Devlet Halk Danslar Topluluğu kurulması için yazılar yazmış, bu yazııar Turizm Bakanlığı'nın o zamanki müsteşarı Kemal Baytaş'ın ilgisini çekmiş, işbirliği yapmışlar, iki yılliK bir çalışma sonucu Devlet Türk Halk Danslan Topluluğu kurulmuş, ilk gösterisini Büyük Tiyatro'da 7 Mayıs 1976 gecesi vermiş, yankılan çok olumlu olmuştu. Ancak ilk başta saptanan ilke ve yöntemlerden sapmalar olduğundan Ana ilişiğıni kesmiştir. Gölge oyunu ve kukla için çalışmalan da böyle olmuştur. Gölge oyunu ve kukla sanatçıları ile yurt dışına turnelere çıkmış, her yönden onlan aesteklemiştir. Yıllarca uğraşıdan sonra UNESCO'ya bağlı UNIMAnın (Uluslararası Kukla ve Gölge Oyunu Birliği) Türkiye Milli Merkezi lcurulmuş, Metin And da bu birliğin ilk başkanı seçilmiştir. Uzun yülar Devlet Tiyatrolan'run Edebî Heyeti'nde üye olarak çalıştı. Son yülarda daha çok kültür, gösteri ve oyun antropolojisi, ülüzyon sanau konulannda çalışmalar yaptı. Bu sonuncusu üzerine çocukluk merakının bir çeşit tutku olmasıyla hem araştırma hem de uygulamalı çalışmalar yapıyor. Önemli bir merakı da video'dur. Hem kendi kameralanyla çekimler yapıyor, belgesel filmler hazırlıyor, hem de bir videoluk kuruyor. Şimdiden opera, bale, tiyatro, müzikal, belgesel, müzüc, eski ve iyi yönetmenlerin fümlerinden olusan 3000 kasetlüc bir videoluğa sahip. fldsini Arif Keskiner / Çiçek Füm'in, üçüncüsünü Türkiye İş Bankası'nın gerçekleştirdiği üç belgeselin senaryosunu yazmıştır. Türkiye Radyolan için birincisi iki yıl süren "Dünya Danseaiyor", ikincisi on yü süren "Baleye Çağn başüklı müzikb programlannı hazırlamıştır. Yurt içinde ve dışında birçok kongreye büdiruerle katümıştır, bunlar arasında bellibaşb şu uluslararası kongre ve sempozyumlar sayüabilir: Uluslararası Türk Sanatlan Kongreleri: II. (1963 Venedik), III (1967, Cambridge/Ingütere), V (1975, Budapeşte), IX. (1991, Istanbul); X. (1995,Geneve); 1973'deChicago Üniversitesi'nde Türkiye Cumhuriyetınin 50. Yddönümü için kongre; 1976'da Tokyo'da Uluslararası Asya Gölge Oyunlan Sempozyumu; 1976'da Şiraz/Persepolis'te Uluslararası TaUziye Kongresi; 1977'de gene Şiraz/Persepolis'te Doğmaca Halk Tiyatrosu Sempozyumu; 1978'de Yeni Delhi'de X. Uluslararası Antropoloji ve Entoloji Bilimler Kongresi; 1979'da Londra Üniversitesi'nde Kukla ve Gölge Oyunu Sempozyumu; 1980'de Lublin de (Polonya) uluslararası "Folklor ve Tiyatro" sempozyumu ve Fransa'da Rennes kentinde Maskenin Doğudan Batıya Geçişi" konulu uluslararası sempozyumu; 1981'de Kudüs'te ve Charleston'da (ABD) Atatürk'ün Doğumunun 100. Yüdönümü Kongresi; 1982'de Sofya'da UNESCO'nun düzenlediği Uluslararası "Tiyatronun Kökeni" konulu sempozyum; 1987'de Fas'ta Asilah kentinde çingene kültürünü inceleyen "Flamenko Yolu" konulu uluslararası sempozyum; 1988'deBarcelona'da Uluslararası "Ortaçağ ve Rönesans Tiyatrosu" kongresi ve başkaları. Metin And inceleme ve konferans tur nelerine çıkmıştır. Örneğin 1962'de Sovyetlerde iki ay Tcalarak değişik kentlerde nem tiyatro ve baleleri izlemiş hem de konferanslar vermiştir. 1964'te Beyrut, Bağdat, Tahran, KaDİl, Karaçi, Lahore, Yeni Delhi ve Bombay'ı içine alan bir konferans turnesine, 1965 'te Almanya'da 13 kenti içeren bir turneye çıkmıştır. 1966'da ise, ABD'de iki ay içinde Doğudan Batıya 11 kenti dolaşarak tiyatrolarda, tiyatro ve bale okullannda, üniversitelerin tiyatro bölümlerinde incelemelerde bulundu, kiminde ise konuşmalar yapü. 1978'de gene ABD'de içinde Princeton, Columbıa, Yale Chicago, Michigan gibi önemlilerinin de bulunduğu 14 üniversitede 25 konferans; 1983'teÇinHalk Cumhuriyed'nde dört kentte konferanslar vermiş, ayrıca Çin tiyatrosu üzerine incelemelerde bulunmuştur. 1985'tejaponya'da 11 değişik yerde konuşmalar yapmıştır. Bu arada tek tek kentlerde konferanslar da vermiştir. Örneğin: 1981'de Texas Üniversitesi nde (Austin), 1984'te Pennsylvania Üniversitesi'nde ve Los Angeles California Üniversitesi'nde çeşitli konferanslar, 1982'de Madrid Üniversitesi'nde üç konferans, 1986'daTokyo'da altı üniversitede konferanslar, 1990'da Berlin'de dört konferans, 1991'de Paris VIII. Üniversitesi'nde bir konferans ve başkaları. 199O'lı yülarda çıkan eserleri arasında, 16. Yüzyılda lstanDul: Kent, Saray, Günlük Yasam, Osmanlı Tiyatrosu: Kuruluşu, Gelişimi, Katkısı, Tiyatro, Bale, Opera Sahnelerinde Kanunı Süleyman Imgesi, üginç görüntüleri ve bilimsel buluntularıyla taptaze boyutlar sundu. Metin And, kültür tarihimizdeki birçok boşluklan doldurmak, bunu imrenÜecek yetlunlüde yapmak bakımından müstesna bir büginimizdir. Bence, And'ın bilim yaşamının doruğu Minyatürlerle Osmanlı lslâm Mitologyası başlıklı dev eserdir: Bu inceleme üe Me ( SAYFA S