Katalog

B UL MAC A Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satınn sonunda kara kare yoksa, bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımlann karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukandan aşağıya doğru hüzüngil şairimiz Hilmi Yavuz'un bir şiir kitabının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse, aynı şiir kitabından bir alıntı ortaya çıkacaktır. lura MiMcuoâuj Düşünce Romanı lört etme ve yemek yiyip içme aralannda roman kahramanlannın felsefi konuları ele alıp uzun uzadıya tartıştıkları roman türleri vardır, bunlara "düşünce romanı" ya da Fransızca'dan yerleşen bir deyimle roman a thhe denir. Giinlük yaşamda ender rastlanacak türden abartılı derin tartışmalar yürüten ve bu tartışmaları romanın öyküsünden daha fazla temeline oturtan yazı türleridir bunlar. Edebiyattaki bu geleneği belki Platon'un Diyaloglarına kadar gerilere bağlayabiliriz, çünkü onlar da sonuçta Sokrates ve birkaç dostunun bir evde toplanıp şarap içerek sohbet etmelerinden oluşur; günlük konulara hiç değinmeseler bile her dıyalogda mekân ve karakterler eserin başında tanıtılır ve okuyucunun kişileri tanıması için birkaç tur genel görüşlerini belirttikleri bölümler olur. Platon, felsete tarihinde yazılan diğer tüm metinler gibi eserlerini hiçbir çerçeveye oturtmadan da yazabilirdi elbette, fakat bu neredeyse kurmaca atmosfer, eserlere farklı bir tat verir. Öylesine derin tartışmaların bir yemek süresince gelişip toparlanmayacağını bilsek de, felsefenin derinliklerinde gezinen düşünce romanlarındaki karakterlerin olağanüstü gelişmiş tartışmaları zevkle okunur. Felsefe romanlanna bağlayabileceğimizi söylediğimiz bu geleneğin bir ucunda da, edebi ve felsefi açıdan daha az değerli olan bir çeşit propaganda romanları vardır. Bu romanların geleneği de 19. yüzyılda, Katolik kilisesini, ahlalcçı yaşam biçimini ya da belli bir ideolojiyi yüceltmek amacıyla, sipariş üzerine yazılan kitaplara dayanıyordu. Okuyucunun ilgisini canlı tutmak için savunulan fikirlerin arasına günün modasına uygun düşen romantik bir öykü ile konu bağlanırdı; neyse ki bunların çoğu hak ettikleri biçimde unutulmuştur. Roman a these adıvla tanunlanan kitaplann en güzel örneklerini varoluşçu felsefeciler yazmıştır. JeanPaul Sartre, Friedrich Nietzscne ve Fyodor Dostoyevski'nin romanları sadece savundukları tezin güçlü biçimde roman içine yerleştirilmesini değil, ayrıca edebiyat açısından da başyapıt sayılan eserler olarak ortaya çıkmıştır. Edebiyattaki bu gelenek özellıkle kıta Avrupa'sına özgüdür, îngiHz edebiyatına baktığımızda bunlann karşılığını göremeyiz. Dostoyevski "Yeraltından Notlar" (1864) adlı öyküsünde, ilerde yazacağı büvük romanlarında geliştireceği dini, etik, politik ve sosyal sorunların çekirdeğini vermiştir. Oyküyü Nikolay Çernişevslu'nin 1863 yılında yayımknan "Ne Yapmak Gerekir?" adb ideolojik romanına Dİr yanıt olarak yazmıştır. Dostoyevski, Çernişevski'nin romanının merkezinde yatan pozitivist ve akılcı yaklaşıma tepki duyarak, insanlarla ilişkıye girmekten çekinen merdümgiriz bir karakter yaratmıştır. Dostoyevski'nin yer altı adamı, insanlann özgür istemle hareket ettiklerinde kendi çıkarlarına ters düşen eylemlere girebildiklerini gösterir. Kendisini bir odaya hapseden yer altı adamı, yaşamdan tamamen ve derinden yabancılaşmıştır. Kahramanın görüşlerinin verildiği öykünün birinci bölümü, roman â these için bulunabilecek en iyi örnektir. Öykünün ikinci bölümünde ise, kahramanın karşılaştığı ikilemler verilir. Öykünün sonunda kendi kurtuluşu için aklın yönlendir F türk'ün bir şiir kitabı). 19 22 15 H. Duman kiri. 24 36 I. Dostoyevski'nin ülkesi (yalnız ünsiiz harflerini yazacaksınız). 49 65 71 Dostoyevski "Yeraltından Notlar" adlı öyküsunde, İlerde yazacağı buyuk romanlarında gelistlreceöl dlni, etlk, politik ve sosyal sorunlann çeklrdeğlni vermiştir Tanımlar ve sözcUkleriniz: I A. " Değildi" (Arif Damar'ın bir şiir kitabı). 66 33 7 6 21 20 12 40 J. Bankalann, eurodövizleri Londra'da kendi aralarında değiştirirken uyguladıkları faiz oranı. 38 76 23 32 14 B. Betty Mahmudi'nin tanınmış yapm. 11 50 34 10 63 51 8 9 47 13 4 1 5 K."... Öyküleri" (CarlosCastenada'nın biryapıtı). 55 67 35 42 46 25 L. "... Debray" (kaşarlanmış devrimcilerden biri olan Fransız yazar). 41 52 54 29 39 C. Cennet benzeri îrem bağlarını yaptıran, Hud Peygamber'e inanmadığından Tanrı'nın gazabına uğrayarak Ad kavmiyle birlikte yokedilen efsanevi hükümdar, 3 53 27 57 28 18 M. Felsefede düşünce. 60 68 26 D. Lev Tolstoy'un bir romanı. 74 2 70 72 17 62 48 64 53 61 44 31 618. saymtnçözümü A. Avlu, B. Düşişleri, C. Nükhet Duru, D. Ali Bey, E. Nuri îyem, F. Ölümsüzlük Ardında, G. Zübeyde, H. Ekok, I. Rombik. Şiir: "sordum yüzümdeki ölüye diş kovukJarımda yeşil zehir kurduna neyim ben ey firkat bülbülü" E E. "LeoA...." ("Gladio"adlıyapıtınyazan). 30 43 73 56 16 75 F. Dilden dile dolaşma, herkesçe duyulma, yayılma. 59 69 45 37 G. "... Gibi Son" (Şair Turgay KanCUMHURİYET KİTAP SAYI 621 mesine sığındığında, büyük bir hayal kırıklığı yaşar, çünkü yaşamı yönlendiren akıl aeğil, insan doğasmdaki yersiz istek ve davranışlardır. Düşünce romanları bir tezi savundukları gibi, okura yeni felsefe sorulan da yöneltirler. "Yeraltından Notlar"da Dostoyevski, akıl yoluyla bencillik dizginlenebilir mi sorusunu irdeler. Akıl gerçekten de insan eylemlerinde en belirleyici yönlendirici midir? İnsan yönünü sadece aklıyla bulabilir mi? Diyelim ki biri, kendine akılcı bir yön belirledi, bu her zaman o kişinin çıkalarına uyar mı? Bu sorularla karşılaşan okur, mutlaka kendi yaşamının da değerlendirmesini yapacaktır. Roman, geride bıraktığı sorularla okuyucuyu yeni sorular soımaya, bu konuda kendi düşüncelerini tartmaya yöneltir. Bu aşamada romanın verdiği, bir felsefe metninin verdiği ile aynıdır. Dostoyevski radikal sosyalist felsefede yatan akılcılığı eleştirdiği bu kitabında, kahramamn iç dünyasını, diğer romanlarında inmediği kadar derinden yapar. Diğer tüm romanlanna da düşünce romanı demek olasıdır fakat "Yeraltından Notlar" karşı çıktığı ve sonra savunduğu fikirlerle roman â these türünü simgeleyen kitabıdır. Elbette her romanın dayandığı düşünce vardır ve her roman düşünceler temelinde tartışılabilir, düşünce romanı dediğimiz türü farklı kılan şev, eserin enerji kaynağında bir felsefe yaklaşımının yatmasınaadır; romanın felsefesi, kurgusunun oluşumunda önemli rol oynar. Anlatı süreklüiğini diğer romanlarda olduğu 'bi, duygu, değer yargıları, kişisel ilişkir ya da insan lcaderindeki degişimlerle ' sağlamaz, öykünün gelişimi, düşüncelerin tartışmasından oıuşur. Okurun anlatılan felsefeyi tanıması amaçlanır. Doğal olarak bu tür romanların yazarlan aynı zamanda filozof olarak da bilinirler. Düşünce romanlarının bir türü de, ekolleşmiş bir felsefeyi savunmayan, kureu bir dünyayı eleştiren kitaplardır. Bunlara en iyi örnek olarak Aldous Huxley'nin "Cesur Yeni Dünya" (Ithaki Yayınları, 2000, Çev.: Ümit Tosun) ve Antnony Burgess in "Otomatik Portakal" (Bilgi Yayınevi, 1996, Çev.: Aziz Üstel) sayılabilir. Bu romanlarda yazar "Yeraltından Notlar" gibi bir felsefeyi savunan bir tez almamış olsa da, aynı derecede felsefi soru yöneltir okura. • www.yazinsanati.cjb.net SAYFA 19