Katalog

r deleştırıp "vulganze etmek", ısterlerse ondan kaynak olarak yararlanatak yazar lara kalmış bır ıştıı llerıde "Eskı Zamanlardakı Istan bul"un sadeleştırdmış ve daha fazla not landırılmış basımını da Alı Şukru Çoruk'un hazırlaması ve Kıtabevı Yayınla rı'nın bunu da yayımlaması kadar tabıı bır şey olamaz Kıtabın başında değerk bılım adamı Alı Bırıncı'nın Balıkhane Na7inmız hakkın dakı çok ayrıntılı yaşamoykusu yer alıyor Sayın Bınncı, son zamanlarda kendı tabı nyle "Tanhın golgesınde kalmış meçhul unluler" hakkındakı araştırmalanyla ta nınmıştır Bunun ıçın devletın veya dgdı kuruluşlann arşıvlennde yorucu çalışma lar yapmaktan çekınmez ve bugune kadar meçhul kalmış yaşamoykulennı aydınlat makta hakıkaten başardı olmuştur Bu yazısıyla da Balıkhane Nazırımızin hayatını gun ışığına çıkarmaktadır Bu dgınç yazann kıtabını, îstanbul me raklılarına, bu koca kentın âdet, gorenek ve folklorııyla ılgılenenlere ve bır de tanh tekı aşk ve meşk olaylarını merak edenle re(') onerınz Sonuncular ıçın Balıkhane Na7inmızın kalemınden çikan aşk mace ralanndan bır ornek vererek yazımızı noktalayacağı? Aslında bu ornek son gunlerde sayıları hızla artan tarıhı roman lann (') yazarlannın hıçbırının hayal bde edemeyeceğı kadar entnka tesaduf, aşk ve ıntıkamı ıçermektedır Bır becerıklısı bu oykuyu konu olarak ele alırsa edebı yatımız yenı bır best seller(') kazanabılır Donemın kudretlı Mısır I lıdıvı Kava lalı Mehmet Alı Paşa'nın oğlu Ismaıl Bey'ın genç yaşta dul kalan karısı, "gelın hanıın" unvanlı Hatıce Hanım, henuz memedc olan bır Çerkez bebeğını evlat edımr ve kendı kı/ı gıbı dadılarla mureb bıyelerle buyutur Bezmî adını verdığı bu kız buyuyunce bır afet ı devran olur, guzellığının yanı sıra çok guzel pıyano da çalmaktadıı Balıkhane Nazınmızın tanı mına gore "Bezmî Hanımetendı etıne dolgun, endamı mevzun kaşı gozu gayet guzel, renı beyaz, rengı ruyı bıraz gul pembesıne nıâıl ıdı Hele altın renklı gur saçları ne kadar guzel ıdı Turkçe, Arap ça, Fransız(a guzel tekeUum eder pıyano sunu dınleyenler mest ve hayran olıırlar ıdı" Bu arada "gelın hanım' ın kayınbı ıaderlennden bın olan Mehmed Alı Bey, Be7mî'ye âşık olur ama anası "gelın ha nım" ıle geçınemedığınden evleneme7, başka bınyle de evlenmek ıstemez, evlen dınlmesı ıçın ısrar edılınce de ınadına gı der zencı bır canyeyı koynuna alır ve on dan sımsıyah bır oğlu olur, bır sure son ra da olur ve butun mırası oğlu zencı Ismaıl Bey'e kalır Bezmî ıse analığiyla îstanbul'a doner Hatıce Hanım Abdulmecıd'ın sarayına gıtmekte hatta haremınde mısafır kalmaktadır, bu sırada kızı Bezmî de yanın dadır Kızın guzellığı ve pıyano çalmaktakı yeteneğını duyan Abdulmecıd, Bez mî'yı merak eder ve bır gun huzuruna kabul eder, pek beğenır, pıyanodakı maharetıne hayran ofur ve KIZI Hatıce Ha nım'dan ıster, hanımefendı kızı ancak rcsmı nıkâhla vereceğını soyler ve Bezmî, pa dışahın altıncı kadınefendısı olur Yazarımıza gore, Hatıce Hanım luzını saraya gonderırken muthış bır çeyız vermıştı ve "kızın gıydığı elbıse lahana yaprağı şek lınde som sırma ve ıncı de îşlenmış ve uy gun yerlerı pırlanta, zumnıt yahut firuze gıbı çok kıymetlı mucevherat de suslen mış olduğunu ve başındakı tacın ve gerdanında ve omuzlanndakı takılann şaşa asını gorenler soylemekle tuketemezlerdı" Fakat ne çare kı kadın Abdulmecıd de geçınemez ve Abdulmecıd, Bezmî'yı bo şamaya karar venr, harem gorevluenn uen Cevher Kalfa bu emrı teblığ ıçın Bezmî'ye gıder Padışah dahd herkes, kızın uzuleceğını, af dueyeceğını bekler, ama Bezmî, padışahın bu kararını kahkaha larla karşılar Cevher Kalfa, daha sonra ları dostlarına bu olayı anlatırken, Padı şah Efendımıze, haben alınca çok uzul du dıye yalan soylemek zomnda kaldığını soyler Bır sure sonra Abdulmecıd Bezmî'yı affeder ,yıne nıkâhına alır, ama ıs yıne de vam edemez ve tekrar boşanırlar, Bez mî saraydan çıkarılır, Salıpazan'nda bır koşkte yaşamaya başlar Abdulmecıd olunceye kadar kendısıne bır maaş bağlar Bu arada Parıs'te eğıtımını yapmış, res samlığıyla tanınan Fenk Tevfik Paşa, Bez mî'ye âsık olur ve evlenırler Anlaşddığı kadarıyla hoşgorulu bır kışı olan Abdulmecıd buna kızmaz, hatta Bezmî'nın ma aşını vermeye devam eder Ancak o olup kardeşı Abdulazız tahta çıkınca, hem Bezmî nın maaşını kestınr hem de koca sıyla bırlıkte Bursa'ya surer Alı Rıza Bey, Bursa'da neler olduöunun aynntılannı vermıyor, ama Tevfık Paşa'nın Bezmîyı boşamak zorunda kaldığını ve derdınden Îstanbul'a donup Yenıkapı Mevlevıhane sı'ne sığınıp orada omrunu tamamladığı nı soyluyor, Bezmî Hanımı ıse Bursa Evkâf Mudu ru Uzun Ahmet Bey ıle evlenrruş goruyo ruz, Sultan kardığından Evkâf Muduru kanlığına duşmuştur, bu arada aifeddıp Îstanbul'a gelmış, elındekı butun malı mulku tuketıp Eyup'te bır kıra evınde yaşamaktadıı, Cavıdan ısmını verdığı bır kızı doğar kızcağızı, bakamayacağından donemın ıyılıksever hanımefenddennden Zeynep Kâmd Hanım'a venr Zeynep Kâ mıl 1 lanım aslında Bezmî'nın analığı 1 la tice Hanım'ın gorumcesı yanı olen koca sının ablasıdır Be7mî dummu bılır ama Zeynep Kâmd Hanım bdmez Asd dgınç durum ıse bundan sonra baslar ( avıdan'ı çok seven ve hıç çocuğu ol mayan Zeynep Kârıııl 1 lanım onıı ıtına ıle buyutııp dadılar, murebbıyelerle yetiştı rır ve Cavıdan Zeynep Hanımefendı'nın kızı gıbı olur Bu arada Bezmî'nın aşkın dan dolayı evlenmemek ıçın 7encı canye ıle yatan ve Zeynep Hanım'ın dığer bır kardeşı olan Mehmet Alı Bey'ın zencı oğ lu da bır Çerkez ki7 ıle evlenmış ve Hu seyın adlı bır beyaz çocuk sahıbı olmuş tuı Zencı oğul olmuş ve Huseyın'ı de Zeynep Hanım hımayesıne almıştır I lu seyın ıle Cavıdan once çocukluk arkada şı, sonra sevgılı olurlar, Zeynep Hanım da ıkısını evlendırmeye nıyetlıdır Ama bu rada yıne muthış bır tesaduf araya gırer Abdulmecıd'ın oğlu ve donemın padışa hı II Abdulhamıd'ın kardeşı Şehzade Su leyman Efendı, Bebek'tekı yaldarından çıkarken Cavıdan'ı gomr ve yıldınmla vu rulmuş gıbı âşık olur KJZI, Zeynep I la nım'dan şehzade ıçın ısterler, Zeynep Ha nım bu ısteğı reddeder, butun ısrarlar fay da etmez, bu arada şehzademız de sara np solmaktadır Oğlunun halıne uzulen annesı, Abdulmecıd'ın duncı ıkbalı Ser firaz Hanım padışaha muracaat eder, kar deşuıın aşk yuzunden oleceğınden so7 eder, Padısahda Zeynep Hanım'a kızlar ağasını yollayıp "Hepımız genç olduk, cumlemızın başından geçtı, nca ederım kızı versınler" der, emırbuyuk yerdendır, Zeynep Hanım, Cavıdan'ı mecbun şeh zade ue evlendınr Şehzade çok mutlu dur, kansının bır dedığını ıkı etmez, Ca vıdan bırgun sıkddığını, Buyukada'ya gıt mek ısteuığını soyler Hemen bır koşk tutulup adaya gıder, fakat Cavıdan'ın nıye tı başkadır, adada eskı aşkı Huseyın Bey de bıduşur Bır sure sonra olay şehzade mızın kulağına gıder ve tarıh bır kere daha tekerrur edıp şehzademız de babası nasd kızın anası Bezmî'yı boşamışsa o da Cavıdan'ı boşamak zorunda kalır Ama ne gam1 Cavıdan hemen Huseyın Bey de evlenır Oykunun gerısını merak edıyor sanız kıtabı alın ve okuyun • Eski Zamanlarda tstanbul/ Balıkhane Nazırt Alı Rıza Bey/ Haztrlayan Alı Şukru Çoruk /Kıtabevı/ 442 s f^MlSUMANKAFAOĞLUBÜKE Sihirll Gercekcilik '1918'deDoktorAztz ın, kuslartndan Fantezder, yaşanan olaylan hafifletmek mahrum kalan babası uykusunda oldu, yenne, neredeyse ağırlaştınr Kundera'nın Azız ın medeğı sayestndemucevherduk anlattığı Prag uzennde uçan oğrencder, par kâmnı satmij olan ve kocauntn olumu tı tarahndan orgudenmış bır şenlığın kutla nu sorumluluklarla dolu bır hayattan aa masında uçarken, altlannda "saırlerle dolu uz bır kurtuluj olarak goren annesı he Prag ca/elert ve haınlerle dolu napıshanele men olum doseğıne çekılıp daha adamın nyle" bır schır kahr Krematoryumdan, bır ktrkı çıkmadankocastntn arkastndan nt gun once ıdam edden sosyalıst bır duşunur tı Bu arada savaş btttığmden Hınt htr de surrealıst bır sanatçının cesedennın du lıklerı gen donmu\tu, Doktor Azızyettm manı yukselıyordur Dans eden oğrencdenn ve ozgurdu on bes santımltk btr deltk goğe saflıkla yuksebııesıyle bırhkte, onların ten ıçert dusmus olan kalbınt saymaz farkına vannadıldarı dumanın yukselmesı sak " acı bır benzetmedır Kundera'nın fantezı "Geceyansı Çocuklan" Salman Rushdıe olarak anlattığı olay, Hazıran 1950'de surre alıst sanatçı Zavıs Kalandra'nın ıhanetle suç Çevtren Aslt Btçen, Metıs, 2000 lanarakıdameddmesıgerçeğınedayanır Bu rada yazar, grupla bırlıkte kendı uçamama 95O'lı yülarda Kubalı yazar Alejo Car sını aa acı bır gerçek olarak fark eder, ken penuer, gelışen Latın Amenka edebıya dısı uçan gençlenn taşıdığı saflığı taşımadı tı ıçın "Sdıırlı Gerçekçddc' (buyusel ğından "bır taş gıbı yere duşer" Gerçek de gerçekçılık ya da buyulu reâllzm de denır) Fante7inın en guçlu bdeşuıılerınden bırını deyımını dk ke7 kullandığında, bunun ıler dıle getınyordur Kıındera, sıhırlı gcrçekçı leyen ydlarda tum dunya edebıyatını etkde lığın, hem "sdıırlı", hem de "gerçekçı' den yecek VL XX yuzydııı doncı yansını belırle gesınde nasd durduğıuıu gormemi7i sağlar yen cdebıyat tarzlarından bırı olaca^ını her nalde tahmın etmıyordu Caıpentıer hem DoflnıMritar kendı oyku ve romanlan ıçın, hem de Brt Salman Rushdıe nın ' Geceyansı (, ocukzıKalı Jorge Amado, Arjantınlı Jorge Luıs lan" romanı, rantasuk roman kalıplarını 7or Borges, Kolombıyalı Gabncl Garcıa Marqu lasa da, 15 Ağustos 1947'de Hındıstan ın ez'ın eserlerı ıçın bu dcyımı uygun bulmuş bağımsi7İığına kavuştuğu vc Muslumanlaı tu, fakat sıhırlı gerçekçılık bugun Latın la Hınduların çatıştıkları yıllan anlatır Ro Amenka dışıııa taşıp gunumuz romanınm en mandakı taıdisel venlenn hepsı doğrudur belırgm ozellığı halıne gelmıştır Genelde Modcrn Hındıstaıı'uı tardıı kaydı şeklınde, edebıyat ya da genel anlamıyla sanat akım Hındıstan'm bağımsızhğını kazandığı gu ları bırbırlennı taniyan tartışmaya gıren sa nun geceyansında Bombay'da doğan ıkı ço natçılaruı oıtamında doğar Romantıklcr, cuğun oykusunu anlatır Hastanedekı hem Scmbolıstler, Garıp Akımı gıbı Sdurh ger şıre Musluman ve Hındu ıkı bebeğın yerle çekçılık bu anlamda bır akım sayılmaz, nnı değıştırerek, dığerının hayatuııyaşama onun ıçın bır edebıyat tarzı demek daha uy sına ncden olur Sateem Sınaı, varlıklı Mus gun olur Bu ture gırccek romanlan bır çatı luman aıle tarafından buyutulur ama aslın altında toplamak dk bakışta olanaksız goru da aşağı kasttan Hındu bır kadının ulkeyı nur, çunku farldı ddlerde yazdmış farklıkul terk eden Brıtanyalı bır adamdan doğma turlerın mıtlcrıyk doludurlar gayrımesru çocuğuduı Dığer bebek Snıva Anlam olarak sıhırlı gcrçckçdık",gerçek ıse, kendısıne saddc olmayan karısınuı do bır anlatımın ıçıne yerleştırdmış olağanustu, ğum sırasında olmesıyle, sokak gosterıcısuıe hatta olanaksız olaylan bır metaror halıne so verdır karak ınandırıcı kdar Fantastık ve mıstık SaleemçağdaşHındıstan'ıtemsdeder 30 oğeler çok olağan bır ddle aıdatdır Bu fan yaşına geldığınde "Ge(.eyari!>ı Çoculdan" tastık anlatım romanın realıst dokusuna za adını verdığı anılannı yazar (Baskahramanı rar vemıe?, arka planda halk ayaklanmala nın roman yazması, roman ıçıncie roman ya rı, devnmler, cınavetler temanın fonunu ya ratır ve kıtaba farklı katmanlarda gerçekuk ratırken, bazen folklordc bazen de masalsı ekler) Shıva da Hındıstan'm en saygıdeğer bır anlatım, sankı atalarından duyduğu abar savaş gazdennden bın olmasına rağmen, Sa tdmış kahramanlık oykulennı anlatır gıbı ro leem'ın baş duşmanıdır Salcem hdcâyesıne, nıana yerleşır Latın Amenka edebıyatına kendı doğumundan once dedesının yaşaozgu bır anlatım olarak başlayan ama bugun mıyla basladıtı ıçın kendı bdıncı otesınde Gunter G rass, Salman Rushdıe, Mdan Kun gerçekldaerle aonanmış oykulerı anlatır Bır dera, Arundhatı Roy, Orhan Pamuk, Tonı çocuğun gozunde abartdmış portrelerle de Mornson gıbı bırçok yazann anlatımını ıçıdesını ve nınesını çızer Yu7ydlardır suregene alan bır edebıyat tarzı olduğunu soyleyelen efsanelere bır nalka ekledığı ızlenımı vebdınz Batı Avrupa edebıyat geleneğınde nr Gcrçekleynesı fudısel olarak ımkânsız pek gorulmeyen ama Doğu Avrupalı ve As olan olaylan anlattığında da okuyucu anla yah yazarlann Batı'ya goçmesıyle roman ge tılanlaraan kuşku auymaz, çunku bunlan leneğının ıçıne yerleşmış, yenı bır karaktcr kabul etmeye, efsanenın bır parçası olarak bulmuştur Bu yazarlann coğunun buyuk hazırlanmıştır "Adem Azi7 namaz kdmaya tanhsel sarsıntdar yaşamış olmalan buna ne çalışırken bumunu kırağıdan sertleşmış bır den gostenlebdır Yıne belkı tam da bu yuz toprak çdontısına çarpu Sol burun delığın den uunyalannı katıksız bır gerçekçdığın an den çıkan uç damla kan sabah ayazında latamayacağı bır konumda hıssetmışlerdır anında sertleşıp seccadenın u?enne dokule kcnddennı rek gozlennın onunde yakuta donuştu Kafasını tekrar dddeştırecek kadar doğrulduVBPçakkntae karşı koymak ğunda gozlenne dolan yaşlann da donduğu Bu tur romanlarda çok sık, efsaneler, kenu fark ettı ve kıbırle gozlenndekı elmaslahanetler, buyuler, olu çocuklann hayaletlen sddı " Son bır nokta olarak, sdıırlı ger n yerçekımme karşı koyma gıbı duşler, bır çekçddt tarzını surrealızmden çok kesın çız sısın ıçınden çıkar gıbı konuya gırerler Mar gderle ayırmak gerekır Bınncısı oykunun quez'ın "Yuzydldc Yalnızlık romanındabır gerçeklığıne katkıda bulunacak ımgeler ve karakter çamaşır asarken cennete uçar duygular taşır, oysa surrealızm anlatılan oy Rushdıe'nın "Şeytan Ayeden"nde romanın kuye ınandmasını beklemez okurdan Sdıır du karakten havada ınfılak etmıs bır yolcu lı gerçekçdık, olaylann gerçekten yasanmıs uçağından bırbırlenne tutunaralc ve şarkı olauğuna ınanmamamızı sağlamaaığında soyleyerek aşağıya, Ingdtere'de karlarla lcap bde,bunlanna«/«rt/£//^/«aınandınrbızı Ya lı bır plaja hıç yaralanmadan duşerler Kun şanmamış olması bır oykunun anlatdmamış dera'nın "GuluşunveUnutu§unKıtabı"nda olmasını gerekurmez, sdıırlı gerçekçddcte de (Çev Erhan Bener, Can Yayuılan, 1991) ıse bu oykulenn hep anlatılageluığı ızlcnımı ka yazar, daıre halınde dans eden bır grubun Lr gende, aynı destanlar ve masallar gıbı • goğe doğru yukseldığını ve dans ederek uç [email protected] tuğunu anlatır SAYFA 15 1 "BeznuHanm" CUMHURİYET KİTAP SAYI 604