Katalog

Değişim yıllarının yazıları Yön Yayıncılık, Tirali'nin on beş yıllık gazetecilik yaşamının ürünlerini altı ciltte toplayıp okurlarına sunmayı programlamış. "Şapkasını Yiyen Bakan" bıı aizinin ilk kitabı. 5 Haziran 19598Şubat 1960 tarihleri arasında Vatan gazetesinde yayımlanan, 97 makaleden oluşan yapıt, hem kırk iki yıl önccsinin siyasal, ekonomik, toplumsal, kültürel olay ve sorunlarının birer tutanağı hem de aynı alanlarda bugün yaşadıgimız sorunlarla bunların çözüm ve çözümsüzlüklerine tarihsel bir perspektif içinde ışık tutan değerli bir belgesel niteliği taşıyor. BEDRETTİN AYKIN aim Tirali'nin öykücü olarak Türk edebiyatındaki yeri yadsınamaz, Öykücülüğünün yanın da Tirali, mesleğe ıızıın yıllarını vermiş bir gazetecidir. Mııhabirlikten yazıişleri müdürliiğiıne, köşe yazarlığından najyazarlığa kadar, gazeteciliğin bütün aşamalarında çalısmıştır. 19591975 yıllan arasında günlük Vatan gazetesinde yazdığı köşe ve başyazılarıvla, döneminin en çok okunan ve en etkili gazeteci yazarlarından biridır N. Tirali. ekonomik götürüsü ulıııayan vaatlerde bulunuruz. Örneğıtı 1 "bıyıklannı kazıtmak", "eşı. gibi anırmak" şeklinde. Tiraiı yazısınm son paragrahnda "Bizim politikacılar, her vaatlerinin yerine gelmeyişinde şapka vemeye kalkışsalar, bu şapkalar en iyi çikolatadan, en iyi kâ ğıtlıelvasından da yapılsa, emin olun çok yemekten, kısa zamanda pisboğaz çocuklar gibi mide fesadına uğrarlardı." diyor. Ben sanmıyorıım, çünkü onlar vaatlerini tutmarnaya öylesine alışmışlardır ki, bu sözleıini de yerine getirnıeyeceklennden, ne mide fesadına uğraı, ııedeikide birbıyıklarınıkeserleı dı. Naim Tirali'nin gazete yazılan altı cilt halinde yayımlanacak Güncelllk boyutunu aşan yazılar Gazeteleı günlük yayuı organlaı ı. Bu nedenle, gazete köşe yazılan güncelin nabzını tutan, günün siyasal, toplumsal ve ekonomik gündemini saptayıp, bu konularda toplumu bilgilendirerek yönlendiren yazılardır. Gazete köşe yazılarının güncellik özelliğini taşınıası nedeni ile, o gün içiıı çok önemli görülen, gündem olu.şturan bir yazı konusu, aradan geçen zanıan içinde toplumun ilgi alanından çıkmış olacağından, bıı tür yazıların kafıcı bir değerinin olmayacağı düşünülebilir. Naim Tirali'nin gazete yazılarından oluşan "Şapkasını Yiyen Bakan" adlı kitabı okuyup bitirdiğimde, köşe yazılarının kitaplaşması fconusunda kaıamdaki olumsuz önyargının yersiz olduğunu gö rüyorıırn. Çıınkü zaman değişse de, bilim ve teknik akıllaıa durgunluk verecek denli hızlı gelişse de, insanın bireysel ve toplumsal sorurıla'rı özünde pek değişmiyor. Daha karmaşık bir toıılıım dıizeni içinde azalacağına daha bir DÜyüyor. Yıllar ön cesinin gazete köşe yazılarma konıı olan insanın ve toplumun çözüm bekleyen sorunları, günümüz insanının gündeminde de, ön sıralardaki yerini koruyor. Bubaglamda Tirali'nin gazete köşe yazılarını hiizünle okudıım. Bir 'Ermeni Sorıınu' bugün degündemde. Naim Tirali 13 Hazi ran 1959 tarihli "William Saroyan ve Bir Gerçek" adlı makalesinde (s. 19) herkese karşı dostlıık ve sevgi dııyan, Ermeni asıllı ünlü yazaı W. Saroyan'ın Paris'te kendisiyle yapılan bir röportajda şöyle ılediğini yazıyor: "KimscJen nefrıi clnıenı. I \atta Türklerden bıle B/r gün amcam kızarak, 'Yahu sen Türklerden ncfrct t'lınıyunun gülıba Deli mısın ncstn'•>'diye çıkifmtştı. Ben de itıraf elmek zorunda kalmı^lım. Gerçekten Türklerden bile nefret elmtyordum. Soydaşım Ermenılerin bıınıı affetmeycceklerimbildigim haldc.. " William Saroyan gibi çağdaş Amerikan N Yön YayıııcıJık, 1 iıali ııiıı uıı beş yıllık gazetecilik yaşamının ürünlerini altı ciltte toplayıp okurlarına sunmayı programlamış. "Şapkasını Yıyen Bakan" bıı dizinin ilk kitabı. 5 Haziran 19598 Şubat 1960 tarihleri arasında Vatan gazetesinde yayımlanan, 97 makaleden oluşan yapıt, hem kırk iki yü öncesinin siyasal, eko nomik, toplumsal, külturel olay ve sorunlarının birer tutanağı, hem de aynı alanlarda bugün yaşadığımız sorunlarla, bunların çözüm ve çözümsüzlüklerine tarihsel bir perspektif içinde ışık tutan değerli bir belgesel niteliği taşıyor. Tirali 13 Kasım 1959 tarihli Vatan gazetesindeki yazısının başlığını kitabına ad olarak almış. Böyle ironik bir anlam taşı yan kitap adının, Naim Tirali'yi tanımayan bir okurda bırakacağı ilk izlenimin, güldürü dalında bir yapıt beklentisi olacağını düşünüyorum. Oysa kitap ağırbaşlı gazete yazıfarından oluşuyor. Kitaba adını veren makaleden, bu söylemin Amerikalılar arasında yaygın olarak kul lanılan bir deyim olduğımtı öğreniyoruz. Herhangi bir konuda iddiaua bulunan ve görüşünde ısrar eden kişi, yanılgısı halinde şapkasını yiyeeeğirıi duyuruyor. Ancak verdiği sözü, gerçek bir şapka yiyerek değil, çikolatadan yapılmış bir şapka ile gerçekleştiriyor. Naim Tirali söz konıısıı yazısını, Amerikan ajansının böyle bir habeıi üzerine kuıgulamıs. "ABD Çalış ma Bakanı James Mıtchel, daha önceki birtakım btyan ve iddialarının gerçekleşmemesi üzerine Washington'cla bakan lık binasının basamaklarında şapkasını yemiş." Bilindiği gibi, Türkçede de ben7er durumlarda kullanılan cleyimler vardır. Ancak biz Amerikalılar kadar uygaı (!) ve varsıl olmadığımızdan daha ilkei ve SAYFA 8 Şapkasını Ylyen Bakan geliyor. Naim Tirali için basın özgürlüöü, özünde halkın haber alma özgürlügüdur. Bu özgürlük basının sadece siyasi iktidarlar karşısındaki özgürlüğü değildir. Hele gazete sahiplerinin bireysel ve zümresel özgürlüğü niç değil. Daha o yıllarda, basındaki tekelleşme eğilimine şiddetle karşı çıkmış, önlem olarak dağıtım hizmetinin kanıu eliyle yapılmasını öneııniştir. edebıyatının en gozde yazarla Bıı kitabında basın özgürlüğüntlen, basın rından birisinden de böyle bir ilan, reklam, kâğıt, baskı, dağıtım, dizgi görüs beklenirdi doğrtısu. yanlışları, yalan haber, haberı çarpıtnıa, Halklar hiçbir zaman birbirine gerçeği kamııoyundan gizleme gibi basıdüşman olamaz. ünları birbirinın çeşitli konularına ilişkin çok bayıda ne düşürüp düşman eden, başyazısi yer alıyor Tirali'nin. larındaki yöneticileri ve dış güçlerdir. O günlerin koşullarında Bilindiği üzere Naim Tirali, yazıişleri ya.şanan acılar, her iki ulusun da müdürlüğünü de yaptığı Vatan gazetesin sağduyusunda, bugün de kanade, Amerikalı gazeteci Pulliarn'ın zamayan derin yaralar açmıştır. O yanın başbakanı Menderes'i eleştiren bir raların sürekli kanatılması yerine, halklayazısını yayımladığı için 24 Temmuz rın karıleşliğı sargısıyla sarılmasını, kin 1959'da hapis cezasına çarptırılınış; Vatarı gütmemevi önermek, Wi!Iiam Saroyan bir ay süreyle kapatılmıştı. Verilen cezayı kadar biz Türk yazarlarının da bir görev çekmek üzere 12 Şubat 1960'ta cezaevisorumluluğu olduğunu düşunüyorum. ne giren Tirali ile Demokrat I'artı hükümetinin mahkum ettirdiği diğer gazeteciYıllar öncesinin uyarılan leri 27 Mayıs hareketi cezaevinden çıkarYine Tirali'nin 23 Ağustos 1959 tarihmıştır. Cezaevinde kaldığı 101 gün içinli "Sigaramm Dumanı" adlı makalesi, de Tirali'nin yaşayarak öğrendiği önemli kırk iki yıl sonıa, nasıl da bugün için yabir gerçek var. "Kamıı vicdanının mahzılmış kadar güncellij^ini koruyor. "lürkiyeBatt Almanya iktnadi gürü^nıcleri iki kum etmediği bir kimseyi, keyfi kanunlarla mahkum ermek o kimse için kayıp dememleket araundakı dnmug'un gelırdiği anluyı\ hcıvası içindegeçmi^lir. Arna ı)tc o ğil, aksine bir kazançtır." Suçlu olmadığını bilmek insana dayanma gücü verir. kadtir Artık, ıkttsadı sorunlar platonık do\llnklardan, silah arkad<i\lıklarından Bugün cezaevlerinde hayatlarını ortaya çok ayrı platfnrmlar üzerinde görüşülmek koyarak sessizce haykıranların gücü işte tedır. Bazı komşu vedos/ memlekctlcr yc buradan kavnaklanıyor. Karanlığa Işık Itıtmak rıne aynı ıktisadi bütün tçınde birleşmiş menılcketler söz konıısudur. Bir Türkiye, Naim Tirali'nin gazete köşe yazılarınbir Almanya yoktur. Bir Avrupa lk/isadı dan oluşan dizinin ikinci kitabının adı tşbtrlığı Örgütü vardır Bir Avrupa Ortak "Karanlığa Işık Tutmak". Gazetecinin Pazarı vardtr. görevini de tanımlayan güzel bir ad. KiSayın Prnf Erhard'tn yurdumuzu Ztya tapta yer alan yazıların ilki " Yeniden Başretınden, çokları mucizevisonuçlar bekle lamak" 9 Haziran 1960 günü Bayram gazetesinde yayımlanmış. Son yazı "Kraldtlcr (Bugün Kemal Derviş'ten beklendan Çok Kraldan Yana Olanlar" ise 30 di£i gibi.) Oysa ki mıtcize denen şeye herNisan 1961 tarihini taşıyor. Tirali bu kiknten önıe Sayın Prof Erhard inanmıtabında, kendisini özgiirlüğe kavuşturan yor \ktı\at bilimı or/a yerde durtırkcn, 27 Mayıs yönetimi dönemindeki yazılarımemleketinıizin gerçeklerine en uygun rena yer veriyor. Ancak 3 Ağustos 1960 ile çetelert kendt kcndimize hazırlayamaz mı2 Şubat 1961 tarihleri arasında kalan altı YIZ?" Naim Tirali'nin 1959 yılında gazeay içinde yazı yok. Tirali bu boşluğu şöytedeki köşesinden sorduğu bu soruyu le açıklıyor: "...defclyazı yazmak, gazete2001 yılında sa£duyulu her vatandaş soyebile virip çıkamarnıştık. Nedenınıde, txy aıyorve"AB'yehayır! IMF'yehayır! diçogunlug'u sa$layan kımı paydaşların, 27 ye haykınyor. "Ortak Pazar, Milli SanaMayıs'tan iki ay sonra, gazele yönelimine yi" adlı 23 Kasım 1959 tarihli makalesini el koymalarıydı Benım de aralarında bude şu uyarı ile bitiriyor Tirali: "Memlekelunduğum, birbölüm görevlipayda\ın i\lımız ckononmt ıçtn çnk önemli bir dölenne son verildı Altı ay boyunca Vatan nüm noklasmdayız. Milli sanayi suzünün parlak/ığı ile gözlerimiz kama^arak, mille gazetesi yönetıminden ve köşe yazarlıgından uzak kaldtm. 1961 Şubat'ıntn başıntimız tçın zararlı imtiyazlar lammamak da, ancak yargı karanyla görevlerimıze döbmmunda haddinden ftrhı lı/iz olalım " nebildik." Basm özflüplüğü ve Hrali "Şapkasını Yiyen Bakan" bir anlamda Naim Tirali'yi hapishaneye, Türkiye'yi ise 27 Mayıs'a götüren yazılardan oluşan bir yapıt. Yazar, bir anlamda basının özgür olması için, kendi özgürlüğünü ortaya koymuştur. Basın özgürlüğü, bir gazeteci ve ayciın olarak Tirali'nin en duyarlı olduğu konuların, yıllar yılı mücadelesini verdiği demokratik hakların başında Karanlığa Işık Tutmak'ı oluşturan yazıların başlıca konularını, 27 Mayıs'ın ilerici ve demokratik karakterini yansıtan eylemleri, basın ve gazeteciliğin sorunları, 1961 Anayasası'nın hazırhk çalışmaları oluşturuyor. Bu yazıların her biri, Türkiye'nin siyasi ve basın tarihıyle ilgilenenler için, yararlanılacak önemli bir belge olma niteliği yanında, özel olarak Kemalist Aydınlanma ve demokratik devrim mücadelesinin de belgeleri. Dizinin bu ilk iki kitabının sonlanna Naim Tirali'nin gazeteciliği, mahkumiyeti, Vatan gazetesi, Pulliam davası gibi konularda Tank Dıırsıın K., Oktay Akbal, Çetin Altan, Nadir Nadi, F. Rıflcı Atay, Y. K. Karaosmanoğlu, Bedii Faik, M. Ohri, Egemen Bostancı, Ahmet Emin Yalman, Sıtkı Yırcalı, Burhan Arpad, Orhan Karaveli ve Gökşin Sipahioğlu gibi imzaların yazılan eklenmiş. Naim Tirali'nin gazete köşe yazılarını okuyup bitirdiğimde, dünü yeterince bilmenin, bugiinü doğrıı değerlendirebilmek için zorunluluk olduğunu da anladım. Tirali köşe yazılarıyla bııgünümü ze de ışık tutmuş olııyor. • Şapkasını Yiyen Bakan /Naim Tirali /Yön Yayıncılık/U2 s Karanfığa Isık Tutmak /Naim Tirali / Yön Yayıncıltk/1\2 s CUMHURİYET KİTAP SAYI 597 Naim Tirali ve Salt Falk birllkte