Katalog

Galeri. elestiri ve Kava Özsezain \Lİ ARTUN e zamandır sanat tarihi dehaların açtığı çığırlar üzerine kurulmuyor. Dolayısıyla enbaşta modernizm, artık Manct, Degas, Cezanne, Renoir gibi ilahlann 1850 lerden başlayarak bütün sanatsal gelenege meydan okudukları bir efsane, bir yüceliş, havasından sıyrılıyor. Aksine, birçok çağdaş, anlatıda sanatın ticarilcsjmcsinin, hatta birhakıma avamlaşmasının, ya da Benjamin'in sözleriyle "meta kültürüne kaynamasının" çevresinde anlatılıyor. Bu anlatılar, AkademiSalon düzcnine galerieleştirmen düzeni tarafından son verilmesine odaklanıyor. Akademi, Fransız devletinin 1648'de kurulan estetik kurumu; Salon ise, Devrim'le ciddi olarak zayıfİamasına rağmen, gene de Akademi'nin otoritesi altında 1880'lere kadar sürdürülen yillık sergiler. Fransız sömürgeciliğini, milliyetçiliğini klasikleştircn bu devlet sergiîeri giderek yerlerini özel hayatın, dünyevi hazların çağdaş dekorlarına yönelik galeri sergilerine bırakıyor. Ressamlar, devlet himayesindeki scçkin bilgeler gibi değil, eserlerini arz ettikleri girişimci bireylerle asağı yukarı aynı konumu paylaşan iş erbabı gibi muamele görmeye başlıyor. Saray ölçeğinde, egemen Rönesans estetiğinin korunduğu, dramatik, tarihi tablolar gözden düşüyor, dogadan, gündelik hayattan izlenimler revaç buluyor. Bu dönemle uğra§an kimi sanat sosyolojisi kitaplarının başlıklarındaki deyişle, "satmak için resimler, görmek için resimler"in, "kariyerler, kanvasların" önüne geçiyor. Ve Paris, endüstriyel, siyasal, düşünsel dünyanın olduğu kadar, lezzetten güzel sanatlara kadar kültiir dünyasının da modernleşme merkezi olarak kendini evrenselleştiriyor. Sanat haccı N bundan böyle Roma yerine Paris'e yöneliyor. tşte böylesine köklü bir dönüşümün *kamusal çchrcsini isc eleştirmenler oluştııruyor. Gonıbrich'in sözleriyle "sanatın değil sanatçıların" belirleui£i, sanatın sanatı, form ların formları izleyerek biteviye 'yeni'nin, avantgardın peşine düştügü ve yakın za manlara kadar inandırıcılıgını koruyan sanat tarihleri, ilkin onların eseri sayılmalıdır. Bizde de elestiri ile Paris 2000. MAC 2000 serglslnde Onay Akbaş ve Bünyamln özgülgalerinin eşzamanlı bir tekln İle. olusum gösterdikleri söylenebilır. Bu bakımdan ilk düzenli Cumhuriyet sanatı da bunlara öykünesergi eleştirilerinin, ellilerin başında, rek resmi bir remsil ortamı olarak örgütAkşam gazetesinde, "CimDal" takma lenmeye uğraşıyordu. Sergiler, istisnalar adıyla Sabahattin Eyuboğlu tarafından dışında, I. Cumhuriyet öncesi Paris save özel galerilerin öncüsü sayılan Malonlarını hatırlatan ve başlarda "lnkılap ya'nın sergileri üzerine yazılnıası oldukSergileri" adıyla Milli Eğitim Bakanlıça anlamlıdır. Elbette bundan önce de ğı'nca düzenlenen "Devlet Resim ve sanat üzerine sayısız yazılar yazılıyor ve Heykel Sergileri" ile, Halkevleri ve hemen her gazete ve dergi bunlara yer CHP'nin düzenlediği sergilerle sınırlı ayınyordu. Hatta '37'38'de "Resim, kalıyor, tamamı bu kuruluşlar tarafından Fîeykel, Dekorasyon, Arkeoloji"ye hassatın alınan resimler, gene aynı kuruluşredılmİ!) oldukça kapsamlı aylık bir derların ortak ülkülerini resmetmek üzere gi olan "Ar"da yayımlanıyordu. Ancak kendi dairelerine asılıyordu. bu yayınlardaki 'sanat yazarlan' önce saBHtfç üskıp natçılann kendileri, sonra edebiyatçılar, I laliyle, bu dönemlerin sanat üzerine sonra da her türlü kalem erbabıdır. Zaedebiyatı da, clcştiri üslubundan çok, ten hepsi bir arada, Cumhuriyet tasarı"Türk Hümanizmi"ni, "Türk Rönemına ait Batılılaşma, modernleşme söysans "ını kollayacak muhayyel bir estetik lemlerine adanmış aydın seçkinleri oluşkoda göre sanatçıları ve eserlerini denetturur. leyen otoriter, bilgiç bir üslubu tercih Batı'da ulusal mitolojilerin en inandırıcı sahnelerini sanat oluşturagelmiş. GAFLET, DALALET, HIYANET'in BİR BAŞKA BELGESİ "OIT\I)\Kİ HMJK Tİ RKİYl. Başkan EISENHOWER'a, "Biz askeri paktlarımızı kurmayı ve sağlamlaştırniayi hedef alan tedbirlere devam etmeliyiz... Buyiik ölçüdc politık vc askeri nüfuzu garaniileyccek gcnışliktc bir ekonomik yayılma polanını Asya, Af'rika ve diğer a£geliş.mis. bölgelerde uygulamak /.orundayız... Bu Ulkelere yapılacak yardımlar ve açılacak krediler oncelikle askeri nitclik te olmalıdır. üllaya yakalanmı; balığın yeme ihtiyacı yoktur. Bu nuktuda Dışi^leri Bakunlığı ile aynı fıkirdeyim, geni^letilmiş iklisadi yardinı, ömeğin Türkiye'ye, bazı hallerde düşünulenin tersıne sunuçlar verebılir. Yanı bağımsızlık eğilimini arttırıp, mevcul askeri paktları zayıflatabilir. Bu tip ulkelere Türkiye gibi doğrudan doğruya iktisadi yardım yapılabilir, ama bu bize uygun hükümetleri iktidarda tutacak ve bize diişman muhalifleri zararsız bırakacak biçim ve miktarda olmalıdır." NELSON A.ROCKEFELLER Bilinçsizliğin kör güdüsündc bcnliğinı dış gUdüme teslim etmiş bir toplum diize yindeyiz. Inanmayan "ültadaki Balık Türkiye"yi okusun. tlhan SELÇÜK İnandırıcılığı bclgelerlc güçlcndirilcn alabildiğine titiz bir araştırma bu. Rüyük bir ilgiyle, ama yine de hüzunlc okuyorsunuz; Çünkii Emin Değer, o hengamede aymazlıkları, yer yer ihanetleri de sergiliyor. "Bu kadarı da olmaz" diyorsunuz; olmuş ama... Aynı zamanda bir yurtseverin eseri bu. Server TANİLLİ "Tuzaklardan kurtulmak için, o luzuklara nasıl düştüğümüzü bılmcmı/ gerekiyor." Ortadoğu'da savaş ve barışlarm "gelgif'ine ve her defasında Türkiye'nin ba^ma örülmek istenen çoraplara akıl erdiremeyenler için Değer'in çalışınası "başucu" kitabı değerindedır. Derya SAZAK edecekti. Nahid Sırrı Örik'in 1943'te kaydettiği gibi, "Resmin gerek nazariyeleri, gerek engin tarihi ve gerek yeni mahsulleri haklcında, bu işe ömrünü tahsis ederek bize eser hazırlayan ve veren resim tarihi âlemine, resim nazariyatçısına ve resim münekkidine sahip bulunmaktan henüz çok" ıızaktaydık. Elestiri, devlet sergileriyle devlet makamları arasinda Holaşımını sürdüren resim ve heykellerin, özel mekânlar, bireysel yaşamlar için arzu uyandırmasına kadar bekleyecekti; 1970'lere kadar... Bu sıralar, özel ticari galerilerle birlikte buralarda açılan sergilere ve sanatçılarına ilişkin beğeninin sözcülüğüne koyulan eleşrirmenler de piyasaya çıkacaklardı. O zamanlardan ba^layarak günümüze kadar geçen 2025 yillık süre boyunca, Örik'in sözleriyle "bu işe ömrünü tahsis" edenler, aralıksız sergi görüp sergi yazanlar kimlerdi diye düşünülürse, hepsi hepsi akla iki ad gelir: Kaya Ozsezgin ile birkaç yıl önce kaybettiğimiz Sezer Tansug. Yıllardır merakını, ciddiyetini, sadakatini, samimiyetini kaybetmeksizin ve birikimine dayalı bir yetki taslamadan mesai verdiği rekora dikkat çekmek istiyordeğilim. Sanat tarihi kadar eleştirinin de Vasari'den beri bir ayağı ikonografi ise, diğer ayağı konosörlüktür. Bu. da özünde göregöre kazanılır. Kaya Ozsezgin şimdiden, Milliyet Sanat'taki aylık sergi yazılarının ötesinde, tarihsel ve ansıklopedik calışmalarıyla, monografi ve çevirileriyle sanatımızda modernleşmeye ait oldukça kapalı kalan bilincimizi uyandırmaya yardımcı olacak bir külliyat üretmiştir. Örneğin, hocalarımızın hocalarından Andre Lhote'a ait çeviri, modernleşmenin hücreleri sayılması gereken Paris atölyelerini ve auları genellikle bizim hocaların 'hal tercümeleri'ne sıkışıp kalnıı^ bu atölyelerin başındaki "üstat"ları tanımak yönünden ilk özgün kaynak olmalıdır... • ^ M. Emin Değer OLTADAKİ BALIK TÜRKİYE "Türkiye Gerçeği I" Mersln, 1995. Soldan: Kaya ve Ayten Ozsezgin. Lâle ve Mehmet Ergüven. Kaya Özsezgin'in yayımlanmış başltca telif ve çeviri kitaplart "Prometheus'un Dönüşü" (1965) "Sanat Üzerine Yazılar'' (1982) "Başkngıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi (C. III, 1982, C. IV, 1989) "îbrahirnÇalh > '(1993) "La Joconde, Bir Başyapıtın Anatomisi" (Rene Huyghe'den çeviri; 1995). "Picasso" (Gertrude Stein'den çeviri; 1995) "Paris Salon Sergileri" (Denis Diderot'dan çeviri; 1996) "Benim Galerilerim, Benim Ressamlarun" (D. H. Kahnweiler'den çeviri; 1993) "MustafaPÜevneir (1997) "FethiArda"(1997) "SamiYetik"(1997) "Cezanne Üzerine Ânılar" (Emile Bernard'dan çeviri; 1997) "El Grcco ya da Toledo'nun Gizi" (Maurice Barres'den çeviri; 1997) "Türk Plastik Sanatçdan Ansîklopedisi" (1. Baskı: 1994; 2. Baski: 1999) "Burhan Uygur" (2000) SAYFA 6 Fiyatı: 5.500.000 TL.'dir. İş. Bankası Cağaloğlu Şb. 304210548388 Vakıfbank Nuruosmaniye Şb. 2013726 Genel Dağıtım Kardak Eğitim ve Kültür Hiz. Narlıbahçe Sok. No: 6 TOPLUMŞAL 34420 Cağaloğlu İST. Tel: (0212) 528 66 89 90