Katalog

E d) Öğretmen yetiştirmede nicelikten çok nitelik göz önünde tutulmalıdır. (Ancak, Ahmet Ovdet Efendi'nin miidürlüğe geldiği sırada mevcut oljn 30 öğıenciyi bilc lazla bulup, niteliği yükscltme uğnına bu sayıyı 20'ye düşürmesi, öğretmen nicclik ihtiyaç planlaması açısından uygun olmamıştır.) e) Mczıınlar, göreve aianıncaya kadar, bilgilt'iinijpekistirmeleıı için, maaşları da ve rilerek Darülmuallimînde tutulacaklardır. f) Mezunlar, başan derecelerine göre ve narak Nizamname sıra ile göreve atanacaklardır. Sırası gcldiDoç. Dr. SELAHATTİN DİLİDÜZGÜN yürürlüğe girmiştir. ğinde atanacağı öğretim görevini beğennıe lşte 150. yıhnı andığıyen mezunun clinden dıploması aluıacak ğitim olgusu büyük öncm taşıdığı kamız belge budur. ve ona bir daha öğretmenlik veya bir eği3ar öğretmen, öğrenci, konu ve yön Bu belgenın başlt tim görevi verilmeyecektir. tem gibi boyutları da içerdiğinden ca hükümteri ve getir Bu hükümlerıyle, 150. yıhnı andığımız aynı zamanda karmaşık bir süreçtır. Her diği yenilikler neler Darülmuallimîn Nızamnamesi'nın öfretalanda olduğu gibi bu alanda da geçmişe dır? menliğtn temellerinisağlam attığtnı söyîeye bakarak geleceği biçimlendirmek, bu ala Nizamname ve bilir mtyız? nın niteliğine yatırım yapacak bir uğraş olaekinde yer alan ilkeler Doğru. Orada yer alan ilkeler, medrese caktır. Başka deyişle, Türk eğitim tarihine ve hükümler özetle dışı sivıî öğretmen yetiştirmeye geçilirken, nesnel ve eleştirel anlayışla bakabildiğimiz şöyledir: öğretmenlerin tutum ve davranışlannın, oranda, vapılan hatalaruan ders alıp gele1. Okula öğrenciler sınavla alınacaktır. mesleğin gerektirdiği özelliklerin belirlencekte daha başarılı bir eğitim gerçekleştirÖğretim süresi 3 yddır. mesi yolunda ilk kez ortaya konmuş ilkelermek olanaklı olacaktır. 2. Programın ilk dersi Usuli îfade veTâdir. Türk eğitim tarihinin baslıca eserlerinlim adını taşıyor. Bu, Ders Verme ve Öğre Bu Nizamname hangi tarihe kadar uyden biri olan Prof. Dr. Yanya Akyüz'ün tim Yöntemi demektir. Öteki dersler şungulanmiftır? "Türk Eğitim Tarihi" adlı çahşması, eğitim lanlıı: Farsça, Aritmetik, Geometri, Alan Nizamname on yıl kadar uygulanmış, çabalarımızı bilinen en eski devirlerden Ölçümü, Astronomi, Coğrafya. 18601861 tarihinden itibarcn önce öğretbaşlayarak, günümüzc kadar irdeleven ve men atanması ile ilgili hükmü delinmiştir. Öğrencilerin giriş sınavında Arapcayı anTürkiye'de alanında ilk ve tek olan bir çaŞöyleki, 1860'da "intiyaç bulunduğu" gelayacak kadar bumeleri şartı getirildıği için lışma. İlk baskısını 1982 yılında yapmış olan rekçcsiylc, mesleğe bu öğretmen okulunda programda Arapça yer almıyor. Bu, aynca, bu kitap şimdilerde 7. baskısıyla öğretmenokumamış yani dışarıdan kişiler sınavla Ahmet Cevdet Efendi'nin öğrencileri zor lere, öğretmen adaylanna, araştırmacılara atanmıştır. Öunlar önce sadece 8 kişidir. Bu ve gereksiz bir çabadan ve medresenin etvb. yeniden ulaştı. "Türk Eğitim Tarihi", uygulamayı ilk Eğitim Bakanı Abdurrahkisinden kurtarma giri|imlerinden biri olaeSitimimızi zaman ve konu bütünlüğü içinman Sami Paşa'nın başlatması şaşırtıcıdır!.. rak da değerlendiruebdir. cle ele altp artaliz sentezlere gitme, geçmişle sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni bitiren AkAncak, öğretmen okulu öğrencileri ve öğ3. Öğretmenlik bir meslektir. Bu meslegünümüz arasındaki bağlantılar kurma ve yüz, Fransa'da lisanşüstü öğrenim gördük retmenlcri, Darülmuallimîn Nizamnameğin okulu vardır. Nizamname, bu okulun dersler çtkarma bakımuıdan gerçekten ko ten sonra Ankara Üniversitesi Eğitim Fasinde "dışarıdan atama yapdmasına" izin dışından da mesleğe girilebileceği şeklinde nuyla ilgili herkesi kurcalayabdecck nitelikkültesi'nde öğretim üyesi olarak görev yapveren bir hüküm bulunmadığını ileri sürebir hükme yer vermiyor. Programın ilk derte zengın bir öz barındırıyor. maya başladı. Aşağıda Prof. Dr. Yahya Ak rek Eğitim Bakanlığı'nı Sadrazama (Basbasinin bir öğretim yöntemi dersi olması da yüz ile Darülmuallimîn Nizamtuunesi hakTiirkeğltbntarH kana) şikâyet etmişlerdir. Yineyayımladığı öğretmerdiğin bir meslek olarak görüldükında yaptığımız kısa bir söyleşi yer almakOsmanlı Imparatorluğu'nda eğitim adımız bu şikâyet dilckçesinde, dışardan atağünün kesin dclilidir. tadır. na yapılan olurnlu girişimleri olduğu kadar, malarla kendilerine ve öğretmenlik mesle Sayın Hocam, sizin öğretmenlere iliskin 4. İlk kez "öğretmenin saygınlığı ve bu duraklama ve gerileme ydlarındaki yozlaşğine "haksızhk" yapıldığını söylemeleri ve yayımladtğmız, belgelerden biri tam 150 yıl saygınhğın konınması gerektiği" gibi kavmaları da bclgcscl bir anlayışla gözler önübu "usulsüz" atamaların durdurulmasını israııJar geliyor. Bu saygınhğın sağlanması öncesıne ait. Öğretmen yetistirme tarihimız ne seren kitap, eğitim olgusunun Mutlakitemeleri gerçekten dikkate değer. Başka deiçin şu ukeler benimseniyor: açtundan çok önemli olan bu belge nedir? yet ve Meşrutiyet dönemlerindeki çarpıcı yişle, onlar bu dilekçeleri ile 140 yıl önce dı a) Okulun öğrencileri, o sırada baska üğretmenleri bir meslek okulundan yenileşme harckctlcrini olduğu kadar, şardan öğretmen atanmasının yanlışlığı kokaynak bulunmadığından, medreseleraen yetiştirnıek için bizde ilk kez Tanzimat döCumhuriyetin ilk yıllarındaki atılrmları, denusunda devleti uyarmışlar, fakat sonııç alaaktarılan öğrencilerdir. Onlarm medrese nemindc, 16Mart 1848'delstanbul'da Da ğişik kaygdarla yaşanan aksamaları ve çıkmamışlardır. Ancak, yetkililer bu dışardan alışkanlıklannı bırakmaları ve Recep, Şa rülmııallımîn adıyla bir okul açılmıştır. Bu, mazları da açıkça gösteriyor. Türk eğitim atamaların "geçici" olduğunu belirtmek zobaıı, Kamazan aylannda "cerre" çıkmamaTürk eğitim tarihinde çok önemli bir yenitarihinin her döncmdeki fikirsel ve örgüt runda kalmışlardır. ları, yani tasraya gidip dinî vaaz vs. vermeliktir. Bu kurumun asıl amacı, o ydlarda yesel arka planlarını çözümleyici bir anlayışyi bırakmaları isteniyor. Çünkü, Alımet nı yenı açılmakta olan ve sıbyan mektepleAM afenaz uygubma la ileten kitap, aynı zamanda birçok özgiin Cevdet Efendi'ye göre cerre çıkıp vaaz verrinin az üzerinde, yani basit bir ortaöğreti MılltEğttım Bahanlıg'ı bırkaçyılöncede belgeye de yer veriyor. Aşağıda bu belgemenin karşılığında köylüden, halktan para min ilk sınıfları sayılabilecek Rüşdiye mekbu tür "dışardan" atamalaryapmijtı. Buna n lerden en önemlilerinden bir tanesinin üzeve yiyecek, giyecek toplamak "dilencilik"tir teplerine öğretmen yctiştirmekti. dersiniz? rinde biraz ayrıntıyla durmak istiyorum. ve bu, "öğretmenin saygınlığı ve ağırbaslıDarülmuallimîne önce, "Baş Hoca" un Bizde 140 senedir sayıca yeterli, ülkede Eğitimin en önemli ayağını oluşturan öğlığı ile bağdaşmaz". Aynca, Ahmet Cevdet vanı ile, Yahya Efendi adında bilgili bir yödağüışı uygun, istikrarlı bir öğretmen yetisretmen ve öğretmen yetiştirimi 19. yüzydın Efendi'ye göre Darülrnuallimîn, medresenetici olarak atanmış vc o, Ağustos 1850'ye tirme ve istihdam politikası gerçekleştirilortalarında, 1 Mayıs 1851'de yazılan bir nin bir uzantısı da değildir. Bu kurum, yekadar bu görevde kalmıştır. memiştir. Bu alandaki plansızlık sonucu, belgeyle önemli bir aşama göstermiştir. Dani bir anlayışla, medrese zihniyetinden uzak Ağustos 1850'de bu kez Ahmet Cevdet 1996'da 50 bine yakın işsiz üniversite merülmuallimîn Nizamnamesi adını taşıyan öğretrnenler yetiştirecektir. Efendi (sonra Paşa) "Müdür" unvanı ile zunu, hiçbir öğretmenlik eğitimi ve bilgisi bu belge, eğitim sistemimizde öğretmen yeb) Öğretmen adayları çok ve ciddi çalıokulun başına getirilmiştir. Sonraki ydlarolmadığı halde, "sınavsız" ve hem de "ilkotiştirmeye verilen önemi ilk kez Delgelemeşarak kendilerini iyi vetiştirmelidirler. da Ahmet Cevdet Paşa üc kez Eğitim Bakul öğretmeni" olarak atanmıştır. Milli Eğisi bakımından bir kilometrc tası niteliğinc) Öğretmen adaylarının kendilerini yalkanlığı'nda (18731876 yulan arasında) ve tim Bakanlığı'nın bu aktl almaz uygulamadedir. Daha çok medrese usulüne dayalı nızca derslerine verebilmeleri için onlara çeşitlı bakanlıklarda bıılunmuş, okul kitap sı ile ilkokul öğretmenlerinin geldiği kaynak olarak gelişen eğitimimiz ve değişik kadedolgun burs verilecektir. ları, hukuk ve tarih alanında değerli eserler sayısı 433'e çüonıştır. Bu, "nicbir şey olameli okullara öğretmen yetiştiren bır sistem vcrmiştir. mazsan ilkokul öğretmeni olabilirsın zihiçinde, Batı'nın bilimsel eğitim modelini Ahmet Cevdet Efendi, niyetini bizzat Mılli Eğitim Bakanlığı'nın ömek alarak öğretmen yetistirmevi amaçmüdürü bulunduğu öğbenimsediğini göstermez mi? Bu, ÇOK cidlayan bir girişim hem yürekli bir davramş, retmen okulu için bir Nidi ve çok önemli bir "uzmanlık mesleği" hem de ilerici bir atılımdır. 150. ydı nedezamname yapmıştır. Bu olan öğretmenliğe zarar vermez mi? Bu, niyle burada bu belgeyi atıarak ve önemini belgeyi Temmuz 1989'da 150 yıl önce eğitim düşüncemize getirüen dile getirerek, günümüz eğitim sorunlarını Istanbul'da Osmanlı Ar "öğretmenin saygınlığı kavramıilebağdave öğretmen yetistirme (atama) düzenimişivinde bulup açıklamaşır mı? zin içindeki aksaklıkları daha iyi görebilelarla MEB Millî Eğitim Bir de şu var: Bakanlığın 1996'da girişticeğimizi düşünüyorum. dergisinin Mart 1990 taği "dışarnan" öğretmen atama uygulamasıNitelikli öğretmen yetiştirmek amacıyla rihli 95. sayısında yayımnın gerekçesi at yine 1860'da ilk kez 8 kidüzenlenen Du nizamname, yetiştirilecek layarak öğretmen ve eğişinin dışardan atanmasrnda olduğu gibi, öğretmen adaylarının sayısından ders progtimcilerimizin biigisine "ihtiyaç olmuştur. Başlangıçta geçici" ramlarına, burs olanaklarından başarılı sunmuş bulunuyoruz. kaydıyla girişilen yanlış uygulama süreklilik olanların atannıaJarına kadar birçok konuDarülmuallimîn Mükazanmıştır... yu esasa bağlamaktadır. Bugün artık eğitidürü Ahmet Cevdet Demek ki, eğitim tarihimizden ders çıkamin içinde bulunduğu açmazlar, öğretmen Efendi, hazırladığı Ninlmaması, geçmişteki yankşlan öğrenip onyetiştirimi konusundaki sorunlar hemcn zamname'ye, ona gereklan tekrar etme kaygısının taşınmaması, güner platformda dile getirilmektedir. Bu tür çe ve açıklama niteliği tanumüzdc çok daha DÜyük çaptayanlışlann sorunlarla boğuştuğumuz ve çıkar yollar şıyan bir de yazı eklemişyapılmasına yol açmaktadır. Bu bağlamda, aradığımız bugünlerde ytıkarıda anılan beltir. Sözü geçen iki belge150 yd önce Darülmuallimîn Nizamnamegenin, rarihten ders almak adına büyük bir deki Hicrî tarih, Milâdî 1 si'nin öğretmenliğe ilişkin getirdiği dkeler önem taşıdığı kanısındayım. Mayıs 185l'e rastlamakbugün bile bizi aydınlatacak ve dıişündüSöz konusu belgeyi ilk kez ortaya çıkartadır. Bu belgeler, Sadrarecek bir nitelik taşımaktadır. • tan, yukarıda sözü edilcn "Türk Eğitim Tazamın yazısı ile beraber rihi' kitabının yazarı Prof. Dr. Yahya AkPadisah Abdülmecit'e Türk Eğitim Tarihi / Prof Dr Yahya Akyüz, Çanakkale nin Yenice ilçesi doğumlıı. sunulmuş ve uygun buluyüz/ ALFÂ Basım Yayım / 416 s Tstanbul Erkck Lisesi'ni ve Alman Ûniver '" ' Yahya Akyüz'den "Türk Eğitim Tarihi" 150. yılında 'Oğretmenin Saygınlığı' kavramını getiren bir belge SAYFA 10 • „•,»„ \ • •», • J C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 59