Katalog

El/AT CAPAN Kâztm Meçiev/ Diliçi çeviri: Kanşaubiy MizievAhmet Necdet Arap, Türk yurdunda dolaştım durdum. Yine Bızınğı dağlannı gördum. Bana her şeyden çok daha hoştur bu: Garip köyümün tezek, ot kokusu. 2910 8 Güçsüze yararım dokunsun diye Demirci dükkânımda demir döverim. Halkımın çektiği ezayı gorüp, Dükkânda yanan kömüre dönerim. İnsandıp Bizim Adımız •• • • • • • . ' • • . . * * ' \ I9ît Kâzım Meçiev (Kâzım Hajİ) (18591945) s •" 1859 yılında Şıkı'da doğdu. Babası Bekki, doğuştan topal olan Kâzım'ı imam olabilmesi için Dağıstan dan gelen hocanm yanma vercfi. Hocası Arap, Fars ve Osmanlı edebiyatını iyi bildiği için, Kâzım o yıllarda Balkar dağlarında çok nadir rastlanan bu fırsattan yararlanarak bu edebiyatla yakından tanışır. Üç kez Mekke'ye "hac kılma"ya gittiğinden halk arasında Kâzım Hacı adıyla tanındı. Okuyucular ve edebiyatçılar ise günümüzde de ondan Kâzım diye söz ederler. Arap ülkelerinin yanı sıra Türkıye'yi de gezdi. Tüm Türk halkları için Ahmet Yesevî, Türkiye Türkleri için Yunus Emre ne kadar kutsal ise, KaraçayBalkar Türkleri için de Kâzım o kadar değerli bir düşünür ve şairdir. Kâzım bir taraftan Çarlık Rusyası'nın, diğer taraftan yeni yönetim, zengin toprak ve mal sahiplerinin baskısı altında ezilen halkıyla, aziz yurduyla bütünleşen, nalkının acısını paylaşan halk ozanıdır; aynı zamanda, o, Balkarların yeni tarihinde yazılı edebiyatın temelini de atmıştır. Meçiev, Arap alfabesini, kafasında ana diliyle oluşmaya başlayan şiirlerini yazıya dökmek için kullanır, yani fiilen, Arap harflerincfen bir KaraçayBalkar alıabesi icat eder; bu, uluslaşma sürecinde de bir adım olur,1917'de Rus Ihtilali Kafkasya'ya kadar uzanır ve Kâzım, din konusu dışında, ihtilali destekler; çünkü yeni düzen, şairin tüm sorguladığı konulara cevap vermeyi vaat etmektedir. Ancak, Kâzım, Sovyet iktidarını bütünüyle, olduğu gibi kabul edemeyeceğini görmekte gecikmez. Öncelikle şiddete başvurulması, dinin baskı altına alınması, tartışılıp duşünülmeden karar alınması, dürüst insanların 'siyasi suçlular', Vatan haini' yaftasıyla tutuklanmaları, özellikle 1930'lardaki Stalin rejimi soykırımları ve nihayet, Kâzım'ın de ölümü ile sonuçlanan KaraçayBalkarlar da dahil, birçok halkın Orta Asya ve Sibirya'ya sürülmesi gibi eylemlere şair bazen şiirleriyle, bazen de açıkça muhalefet etmistir. Yüzyıl başında hac için Mekke'ye gittiğinde gurbet illerinde ölmemesi için yakaran şair, 1945 yılında, sürgünde, Kazakistan'da aç ve sefil hayat koşullarında dünyaya gözlerini yumar ve meçhul bir mezarlıkta gömülür. Ancak ölümünün 32. yılınaa genç Balkar şairleri Kazakistan'a giderek, büyük halk ozanının mezarını TaldıKurgan ilinin Telman köyünde bulurlar. 1999 yıhnda Meçiev'in cesedi Nalçik'e getirilir ve Stalin rejiminin Balkar halkına karşı işlediği soykırımda ölenlerin anısına yaptırılan anıtın yanında toprağa verüir. Kitapları: Soltanhamit al Çegemi (1918, Çegemli Sultanhamit), Meni Sözüm (1940, Benim Sözüm), Saylamala (1959, Seçitmiş Şiirler), Kâztm (1959, Rusça), Ogon Oçaga (1970, Rusça, Moskova; Ocağın Ateşi), Nazmula Kitabı (1984, Şiirler Kitabı), Çtgarmalarım Eki Tomluğu (1989, yayına hazırlayan Alim Töppeev; Eserlerinin îki Ciltliği), Kâzım Meçiev (1987), Kâzım (1996, yayına hazırlayan Abdullah Begiev). Meçiev üzerine araştırma kitapları: Kâzım Meçiev (1966, 1973; Dalhat Mammeev), Kâzım (Îki ciltlik Eserler yapıtının inceleme bölümü, 1989, Alim Töppeev). DÖRTLÜKLER 1 Allah vazgeçmiyor zâlimlerinden, Ne yapayım 7avallı halk için ben? Namazııjı da niyazım da yetmiyor, Sözüm yaprağın kulağına gitmiyor. Ben caribi taşa çevir, Allah'ım, Doğduğum ocağa götür Allah'ım. Gömme beni buradakı kumlara Döndür dağlaruna, döndür Allah'ım. 1910, Mekke 1908 Gemi ile nice denizler astım, Türk'ün de, Arap'ın da halkına şaştım. Fakir her yerde rakirce yaşıyor Güçlü hep güçsüzün aşını yiyor. 1910, htanbul 6 Boz taşun, o yüksek kayadan düşüp, Garip, derin uçuruma inersın. Bif imkân bulup da kendi kayana Taşçığım, sanmam ki geri dönersin. 1910 Açgözlülük çok, servet yok, yerim yok, Dedikodu çok, soğukkanlılık az, Savaş diyorlar, un der, yem der gibi, Uzak savaş ulaşmakta geç kalmaz. 1916 Yarasız Insanın Yüreği Yantnaz Yarasız insanın yüreği yanmaz Ve dayak yemeyen zulme inanmaz. Kanlı yaradan, dayaktan usandık, Tann'm, gör artık, hepsine katlandık! Gör artık, Tann'm, hep karşı durduk! Hepsine dayandık, nerde doğruluk? Yoksa ona hiç yetişmez de gücün, Bize mi çektirirsin hepsi için? 1909 tnsandır Bizim Adımız Söylüyorum, kulak asın, Hatadan hep geri kalın, Sözümü dıkkate alın, İnsandır bizim adımız! Hep yüksektir dağlanmız, Pek çoktur düşmanlatımız, Duyulsun davalanmız, İnsandır bizim adımız! Yerimiz az, çok taşımız, Fakirdir bizim aşımız, Hâlâ sönmez ateşimiz, tnsandır bizim adımız! Azdır toprak ve malımız, Yetmiyor nüfus sayımız, Dayaruklıdır canımız, tnsandır bizim adımız! Ürkek bir sürü halkımız, Boş elimiz, avucumuz, Gerçeklesmez muradımız, tnsandır bizim adımız! Zulme karşı yok gücümüz, Ateş alır al kanımız, Belâ savamaz canımız, tnsandır bizim adımız! Cahildir bizim çoğumuz, Birlikten geçer andımız, Dosta açıktır soframız, İnsandır bizim adımız! Çoktur iyi şeylerimiz, Âzlıkta da cömertiz biz, Kaçmasın bereketimiz, tnsandır bizim adımız! Yürüyelim sürerek iz, Çok sıkılsa da gönlümüz, Boşa çıkar dileğimiz, tnsandır bizim adımız! 1908 CUMHURİYET KİTAP SAYI 585 Bağdat'ta, tstanbul'da ne çok kaldım. Mekke'deyse Kâbe'ye secde kıldım. Döndüğüm vakit zavallı yurduma Sanki ben dünyaya yeniden geldim. 1910 Halk için mutluluk nerde bilseydim Bacakfarımı at kılar uçardım, Aramızda kan selleri aksa da Yüreğimi kayık yapar geçerdim. 1910, Mekke SAYFA 18