Katalog

okumak üzere Münih'e gitti. Berlin'de kalan Lou, çalışmayı, yazmayı ve seçkin insanlarla bir araya gclmcyi sürdürüyordu. Bu sırada aynı pansiyonda kaldığı Fred Charles Andreas adlı bir Doğu dflleri uzmanıyla tanıştı ve görünüşe göre, önceden beri hep sözünü ettiği "birini gördüğü anda tanıma" ve "zorunluluk" rikirlerinin etkisiyle onıın evlenme teklifini kabul etti. Lou ve Andreas Haziran 1886'da evlendiler ama kırk yıldan fazla sürecek bu evlilik, Lou'nıın isteğiyle, asla cinsellikle tamamlanmayacaktı. Evlili ğin Lou'yu en çok iizen yanı, bu yüzden Ree'yi yitirmesiydi. Lou ve Andreas'ın 1892'den sonra yaşamaya başladıkları Berlin'in Schmargendorf banliyösünde dönemin önde gelen isimleriyle etkin bir sosyal, yazınsaJ ve sanatsal yaşamlan oldu. Bu arada Almanya'nın önde gelen sosyalistlerinden biri olan Georg Ledebour'la tanışması, Lou'nun cinselliğe kar^ı direncini kıracak gibi oldu, ancak Lou bir kez daha "bağtmsızlığının garantisi olan sıradışılık" adına normal bir evliliğe gidebilecek bu ilişkiyi reddetti. Yine de Ledebour deneyiıni Lou ile Andreas'ın evliliğinde bir dönüm noktası oldu. Lou'nun bundan sonraki yaşamı, başka şehirlere uzun yolculuklar yapma, başka insanlarla birlikte olma ve sonra yine Andreas'a ve huzurlu yuvasına dönme örüntüsünü izledi. Lou AndreasSalome, 18891890 yılları arasında ilk bilimsel kitabı I Ienrik Ibsen'in Kadın Karakterleri üzerinde çalışıyordu. Kitap, 1891'de, İbsen'in ilgi mer kezi olarak Zola'nın yerini almaya başladığı sırada çıktı. Lou her zamanki gibi yine, "bir şeyin kalbine, o kalbin en kuvvetli attığı zamanda ulaşıyordu." Fritz Mauhner, kitap için, "îbsen için bir anahtar ve kendi başına bir şiir" demişti. Lou'nun ikinci bilimsel kitabı, 1894 yılında yayımlanan Yapıtlannda Friedrich Nietzsche idi. Karl Löwith 1935 yılında, bu kitabın, Nietzsche'nin Ecce Homo'da kendini savunnıasından önce geldiğini söylerken, Bnıno Hillebrand da 1976'da "Nietzsche'nin yaşamına ve düşüncesine derinlemesine bakan ilk kişi Lou AndreasSalome'dir" dedi. Lou, ilk sevgilisi olacak Rainer Maria Rilke ile 1897 Mayısında tanıştı ve ilişkileri önce sevgili, sonra dost olarak otuz yıl sürdü. "Lou'nun etkisi altında Rilke'nin yaşam biçimi ve yaşama karşı tutumu neredeyse tek hamlede son biçimini aldı." Lou, Rilke'nin gereksinim duyduğu insandı ve Rilke ona bir şair inceliğiyle, coşkun duygu ifadeleriyle dolu aşk mektupları yazdı. Bu ilişkide Rilke "elden kaçırılmış gençliğin her içgiidüsünde olgıınlaşırken", Lou da "kalbimde en çılgınca çocukluk"u yaşadı. Rilke en ünlii şiirlerindcn birinde Lou'ya "Gözlerinıi çıkar / Seni görebilirim / Kollanmı bacaklarımı kes at / Duyularımı yok et / Yine de seni kanımda taşıyacağım" diye seslendi ve ona, bunun gibi, aralannda ünlii Duino Ağıtları'nın da bulunduğu yüzden fazla şiir yazdı. Rilke ve Lou, iki kez, ikisi için de çok önemli olan Rusya'ya gittiler. 1899'daki ilk yolculuklannda bir hafta Moskova'da, altı hafta da Petersburg'da kaldılar. Haziranda Münih'e döndükten sonra da kendilerini Rusya çahştnalarına verdiler. Mayıs 1900'dekı ikinci Rusya yolculuğuna kadar olan dönem her ikisi için de çok yaratıcıydı. Rilke onu neredeyse bir gecede üne kavuşturan "SancaktarChristopher Rilke'nin Aşkıyla Ölümünün Oyküsii" adlı yapıtını, Lou da konusıı Rusya'da geçen " Aradaki Yer" adlı öykü derlemesini, Ma romanını ve "Aşk Sorunu Uzerine Düşünceler" makalesini bu arada yazdı. 1890'ların sonunda Lou'nun vazılarının başlıca konusıı artık din değil, cınsellik, yani Hziksel ask ve kadınlarla erkek lerarasındakifarkıardı. 1899vılında "KaC U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI RalnrMariaMke dın OJarak tnsan" ile 1900'de "Aşk Sorunu Üzerine Düşünceler" adlı makaJelerini ve 190910'da Erotik adlı kitabını yazdı. Lou hiçbir zaman feminist olmadı ve bu nedenle de feministlerce eleştirildi. Onun makalelerinde belirttiği kadın görüşünde Bölsche'nin etkisi görülür. Lou, yazın kuraıncısı olmadan önce biyolog olan Wilhelm Bölsche'nin Doğada Aşk Yaşamı adlı kitabını okumuştu ve bu kitaptaki fikirlerden hareketle, kadının erkegc göre daha az farklılaşmış tür olduğunu söyledi. Ona göre, biyolojik açıdan "kendi başlarına yeterli olmayan küçük erkek hücreler hareketli olmak ve bağlanacaklan başka hücreler bulmak için çaba harcamak zorundayken, büyük ve tembel dişi hücreler son dercce mutlu, oldukları yerde kalırlar ve zaman zaman daha iyi tamamlanma adına açılıp hareketli yabanulardan birini içlerine alırlar." Lou, Rilke'yle aşk ilişkisinin sürmesini şiddede savunan "Aşk Sorunu Üzerine Düşünceler" adlı makalesinde erotik duyguyu, "verdiği sarhoşluğu, sadakate düşmanlığını ve sanatçının yaşantısıyla benzerliğini" çözümler. Lou AndreasSalome'nin bireyselleşme, idealleştirme ve kadın konularını ele aldığı ve genç Martin Buber'in isteği üzerine yazdığı Erotik kitabı, daha çok eski tezlerini yinelediği bir yapıt niteliğindedir. İkinci Rusya yolculuğunda, Berlin'de tanıştıklan yazar Sofya Shil Lou ve Rilke'ye rehberlik etti. Shil'in anlatımıyla Lou ve Rilke "sabah resim galerilerini ve müzeleri geziyor, âyin zamanlarında kiliselere gidiyor ve şehri en karanlık yerlerine kadar dolaşıyorlardı." Ayrıca bu yolculukta Tolstoy'u Yasnaya Polyana aaki evinde ziyaret ettiler ama zamanlama pek uygun olmadığından ziyarette ilginç bir şey yaşanmadı. Bu ikinci yolculuk sırasında Lou ve Rilke'nin ilişkisinde bir kriz yaşandı ve Lou Rilke'yi Moskova'da bırakarak Schmargendorf'a geri döndü. Şubat ayında ona, Son Ileti" denebilecek veda mektubunda "Her bir insanın kendi yolu vardır ve onu bulmalıdır" dedi. Rilke, Lou ile yeniden bağlantı kurmak istediği 1903 Haziranına kadar geçen sürede evlenmiş, bir çocuk sahibi olmuş ve kansıyla ktzından aynlmıştı. Lou'dan ona mektup yazmak için izin aldıktan sonra, çok uzun, bazılan üç bin sözcüğü aşan itiraf mektuplarını yazmaya başladı. Bu mektuplarda Lou'ya her zamanki gibi "fazla büyük" korkularını ve arayışlarını anlattı ve Lou da ona rahatlatıçı, güven verici mektuplarla yanıt verdi. Oyle görünüyor ki, Lou mektuplarıyla Rilke'nin duyduğu "korkunun gücünü, onun korkuyu hâlâ hissettiği halde ondan zarar görmemesini sağlayacak ölçüde azaltarak, gereksinim duyduğu gibi bir şairhaline gelmesine" yardım etti. Rilke ünlü Duino Ağıdarı'nı bitirdiğinde ilk haber verdiği kişilerden biri Lou'ydu. Lou bu haberi büyük bir duygu yoğunluğu ve neşeyle karşıladı, ama onu böyle bir yücelmenin ardından bir "geri tepme" yaşaması olasılıgına karşı da uyardı. Rilke 1926'da kan lcanserine yakalandığında bunu o "geri tepme" sandı ve 1927'de öldüğünde, hâlâ Lou'nun onu, daha önce yaptığı gibi, yine jyileştirebileceğini umuyordu. Lou son üç kitabından biri olan feiner Maria Rilke'de (1928), Rilke'nin ölümünü sanat ve sanatçı hakkındaki düşüncesiyle açıkladı: Rilke sanat yolunda bilinmeyene doğru fazla ileri gitmiş ve kendi yaşamını mahvetmişti. Bu arada Lou yolculuklarını sürdürüyordu. Sık sık Berlin'e, Münih'e ve Paris'e gidiyor, Italya'ya, Iskandinavya'ya ve Ispanya'ya yolculuklar yapıyordıı. Bu yolculuklarda tiyatrolara gidiyor, öğleden sonralarını ve akşamlannı şairler, ressamlar, oyun yazarları, aktörler, tiyatro yö576 netmenleri ve eleştirmenlerle konuşarak geçiriyordu. Lou orta yaşa geldiğinde çocuğu olmamasından hiç pişman değildi. Annelikten uzak durmasının nedenini, "insan giderek daha fazla kendisi olmalıdır ve bu, büyük yoğunlaşma gerektirir" diye açıklıyordu. Lou AndreasSalome'nin meslek yasammıtaçlandıranolay,191213 yıllanndapsikanalizletanışmasıydı. Lou'nun psikanalize duyduğu ilginin altında, her zaman psikolojik olan düşünce tarzı yatıordu. lbsen ve Nietzsche üzerine kitaparı, kurguları, makaleleri hep aynı arzuyu gösteriyordu: Zihnin yaşantılarını betimlemek. Freud'la tanışmaları yine Lou'nun yazdığı bir mektupla oldu ve Freud onu Viyana'ya çağırdı. Lou25 Ekim 1912'de Viyana'daydı. Burada Freud'un ünlü Çarşamba toplantılarına katıldı, konuşmalarını dinledi ve pazar günleri evine özel ziyaretler yaptı. Bu ziyarederde uzun uzun sohbet ediyorlardı ve Freud meslektaşlanyla arasındaki çekişmeleri dahi Lou'ya açarak ona duyduğu yakınlığı ve güveni gösteriyordu. Seçkin kisiliği ve kendisininkileri aştığını düşündüğü ahlâki fikirleri nedeniy le ona beğeni duyuyor, psikanaliz çalışmalarma katılmasını bu alan için bir onur olarak değerlendiriyordu. Lou AndreasSalome, Viyana'da kaldığı süre boyunca, daha sonra Freud Günlüğü adıylayayımlanacak bir günlük tuttu. Aynca psikanaliz kuramına iki makaleyle Katkıda bulundu: "'Anal' ve 'Cinsel" ve "Ikili Yönelim Olarak Narsisizm". Bu makalelerde narsisizm ve cinsellik olgulannı, psikanalizle karşılasmadan önce biçimlendirdiği görüşleriyle de birleştirerek Freud'unkılerden biraz daha farklı bir biçimde ortaya koydu. Lou'nun psikanalizle ilgili bir diğer ça PsikanaUzle tanışma l lışması da 1931'de yayımlanan ve son üç kitabından biri olan Teşekkiirler Freud'dur. Bu, aslında Freud'a yetmiş beşinci doğıım günü için yazdığı, yüz sayrayı aşkın bir mektuptur. Lou AndreasSalome, arkasında bir de anı kitabı bırakmıştır: Dönüp Baktığımda, son üç kitabının en uzunudur ve Lou'nun tüm yaşamına ışık tutar. Lou, 190İ'de yazdığı "Yaş ve Sonsuzluk" makalesinde yaşhlıkla ilgili düşüncelerini açıklamış ve her zamanki gibi karşıtlan bir araya getirerek "ölebümek ve yaşayabilmek ayrı şeyler değildir" demişti. Lou AndreasSalome, "İleri yaşa özel bütün muduluklar"ı makalesinde sıraladığı gibi yaşayarak 5 Şubat 1937'de yaşama veda etti. Lou AndreasSalome, üretken bir insandı. Arkasında on yedi kitap, yetmişe yakın makale bıraktı. Bilimsel çaiışmalannın yanı sıra, şiirler, öyküler, romanlar, tiyatro oyunlan ve eleştirileri yazdı. Yaşama karşı tutumu her zaman olumlu ve neşeliydi. îlgilendiği her konuya kendini içtenlıkle verdi. Tüm bunlar onun güçlü ve sağlıklı bireyselliği ile birlikte ortaya çok ilginç ve çekici bir kişilik çıkarmıştı: Yaşamı boyunca karşısına çıkan, erkek ya da kadın, tüm insanlar arasında ondald bu çekiciliğe karşı koyabilen neredeyse olmadı. Onun için son olarak söylenebilecek sözler şunîardır: "Lou AndreasSalome, elli yıl boyunca Berlin, Münih, Viyana, Paris ve Petersburg'da sanat ve bilim çevreleriyle vakınlık kurmuştur ve bunlann eksiksiz bir öyküsü modern Avrupa kültür tarihine yakın bir şey olacaktır." • SalomeYasatnı ve Yapıtlan/ Anoela Uvingstone/ Çev.: Setnra Kunt Akbaş/Ayrıntt Yaymlart, 2001/399 s. IçtenHflhı caztbesi Güven vepid mektuplar Türkiye ve dünya şiirinin, ilhamını emekten ve emekçiden alan seçkin (jrnekleri... EMEK ŞÎİRLERİ"YLE SÜRÜYOR! Hazırlayanlar Eray Canberk Gülsüm Cengiz EMEK EDEBİYATI KİTAPLIĞI DİZİSİ, tınek SELAM YARATANA ELLERİMİZ GÜNIŞIĞI Emek dünyasını, acıları, zorlukları, coşkusu ve sevinciyle yansıtan, alınteriyle yoğrulmuş şiirler... E V R EN SE L BASIM YAYIN Tsrlabası Bulvarı Kdmer Hatun Mah A t h a t u n 5k No 27 B e y o ğ t u / I s t a n b u l T 0 2 1 2 3 6 1 09 07 | p b x ) F 0 2 1 2 3 6 1 09 04 W w w w e v r p n s n t b . ı s ı m curn L bıIgı(âevrenselba^tm com