Katalog

Kendi içlerinde de bütünlük gösteren kitapların bir araya getirilmesiyle oluşturulan "Firak"ın sergileaiği doluluk, sızdırmazlık şimdi okuru, şiirleri daha özenli, daha sıkı okumaya zorlayacak, zorluyor. . . BÂKİ ASİLTÜRK " ulki Aktunç'un toplu şiirleri Firak, 2000 yıunın yaz aylannda Ya. pı Kredi Yayınları'ndan çıktı. Firak'ın alt başlığı kitapta yer alan şiirlerin kronolojisini belirliyor: 19891999. Böylelikle şairin on yıla dağılmış biçimde kıtaplarda yayımlanan şiirleri bütünlük içerisinde okurun önüne çıkmış oluyor. Hulki Aktunç'un ilk kitabı Sır Kâtibi 1989'da, Firak adı verilen bu toplu şiirlerden önceki, bağımsız son kitabı Bir Şeyin Varoluşu ise 1999'da yayımlanmıştı. Aradaki beş kitapla birlikte toplam yedi kitabı dolduran çok sayıda şiir Firak'ın sayfalarında bütünlük içindc sıralanıyor. "Bütünlük ıçınde" sözü hem şu ana kadar yayımlanmış, şiirlerin bir aradalığına hem de I ıulkı Aktunç'un siir anlayışına yönelik bir belirlemeair. Aktunç'un bütün kitapları birer şiirler toplamı değil, şiir kitabı olarak düsünülmüş ve öyle kurgulanmıstır. İlk bakışta Isüraplar Ansiklopedisi kitabıyla tnsan Aşklannın Külüdür'de daha belirgin olarak görulen bu durum aslında onun bütün kitapları için ileri sürülebilecek bir özelliktir. Hulki Aktunç'un şiirleri topluca okur önünde Yedi kitaptan oluşan tıysa, tnsan Aşklannın Külüdür'de. Isüraplar Ansiklopedisi'nde ve Islıkla Tarihçe'de de şiir bağlamında yapmıştır. Onun bu bilinçli tercihi, tarih(çe)ae kalmış insanların gizemli geçmişlerinin izlerini sürmesi, bunda gösterdiği özen ve titizBk okurun Aktunç şiirine eğilirken daha ritiz ve özenli, donanımlı olmasını gerektirir. Efsaneyi, masalı, efsaneleşen ve masallaşan kişisel tarih(çe)leri gerçeklik elbisesiyle vitrine koyan şairin Dİrkaç şiiri üzerinde gezdirilecek dikkadi gözlerin göreceği çok şey vardır. Sözgeljrni Islıkla Tarihçe nin Hayalkâr Hüseyin başlıklı bölümünde yer alan "Kırk Iğneler" şiiri şu dizelerle biter: "Ktrk ığneler ki kırtk seslidir düfmü} kirpik efsaneleri biter ve tenejir sizi bekler orada strtın acı sıcakltğtyla" (s. 79) H mek, şiirleri daha iyi anlayabilmek için kitabın sonundaki bir Mahalle Şairinin Kuruntulan başlıklı açıklama nodan bölümünü inceden inceye okumakta yarar var elbette! Hem kaptanlar gıbi kopup giden, hem de bağlanmayı özleyen kişüerin ıncelikleri, yoğun duyguları vardır bu bölümde. Belki de şairin kendisi... Hulki Aktunç'un şiirlerinde iyice bakınca görülebilecek bir başka şey de söyleyişteki göndermelerdir. Göndermeler, klasik şiirin yalınlığına yönelıktir daha çok. Yer yer az sözle çok şey anlatma, yer yer söz sanatlannı yeni bir söyleyişle biçeme yerleştirme, yer yer de klasik şiirin sesine yönelik göndermeler saptamak da mümkundür. Isüraplar Ansiklopedisi kitabında yer alan "Kasırga" şiirindeki şu dizeler hem söyleyiş hem de anlamsal göndermeler bağlamında böyle okunmaIı biraz da: "Tutuşan btr feydtr ajkla kurtulduğundan Tutuşan bir ;ey bir duyarltk sarastndan Tutuşan Kavujmayan bir kimesne Dağlarda bahnyeli" (s. 265) Hulkl Aktunç Islıkla Tarihçe şairi için tarihin büyük önerni olduğunu anlamak zor değildir. Şiirinin temel izleklerinden biri olarak tarih Hulki Aktunç'u biçem bağlamında da yönlendirir pek çok şiirde. Aktunç, soyutun derinliğini somuta dayandırmada özgün ifadelere yer verir şiirlerinde. Tarihin derinliği, gizemlUiği, yer yer kapalılığı şairin söyleyişine de siner. Yalınlık ve derinlik, giriftlik bir arada görülür kimi zaman Aktunç'ta. "Kendine özgülük" kavramım tam bir bağımsızlık değil, tam tersine yine kendi özgün anlayışı çerçevesinde, şiirde geçmışin düzeyli birikimine bağlanmak olarak anladığı, şairin tarihe bakışından, tarihi değerlendirişinden bellidir. Belki tarih yerine tarihçe demek daha doğru olur; çünkü kişilerin özel tarih (çe)leri onu daha çok ilgilendirir. Dağınık ve geniş olanın içinden ayıklayarak kendisine konu ettiği tarih (çe)yi taşır dizelerine. lnsan merkezli bir ayıklamadır şairin yaptığı. Acmın da hazzın da derinıemesine duyurulduğu, mutluluk ve paylaşmayla birlikte yalnızlığın da belki en çok da bunun seçildiği bir ayıklama... Hulki Aktunç Bir Yer Göstericinin Hayaü'nda bunu öykü bağlamında nasıl yap » Beşer dizelik beş kıtadan oluşan şiirin bu son bölümünde, baştan beri anlatılan masalefsanetarih(çe), yaşam ve ölüm sarrhaJında birleştirılerek özedenmiştir. "Kırk" sözcüğünün anlamsal çağnşımıyla birlikte dizelerde yarattığı sesi de aynı masalefsanetarih(ce) bağlamında değerlendirmek, şiiri bir kez de böyle okumak gerekir belki. Çünkü burada yalnızca anlama değil sese de dikkat etmek şarttır şiiri bütünüyle algilayabilmek için. Istıraplar Ansiklopedisinin Tanınmayan Şairler Içün Küçük Tezkire başlıklı bölümünde yer alan "Hakîr" şürinin son dizeleri de şöyledir: "Benim ülkem kaçıp gitmis bu ülkeden Nazmtn nesrin askerleri ktltç arttğt Oğlan ben bu yerde kavilstz duramam Yaralartm eksik olsun kan tarihinden" (s 299) Bu şiirde tanınmamış bir şair konuşmakta, duygulannı anlatmaktadır. Hulki Akrunç, elbette kendi kurguladığı dizelerle, onun sözcüsü olmuş gibidir. îki Şairin aradan geçen uzun zamana karşın ki şisel tarihlere duyulan sevgi, Ugi bağlamında örtüştüğü görülmüyor mu? Şiirtarih ilişkisi çerçevesinde şairler yalnızca kendilerinin sözciıleri midir, yoksa bütün bir şiir ve kişisel tarih birikiminin mi? Sorunun yanın ortada... Neden söylememeli; Hulki Aktunç'un, benim en severek okuduğum şiirleri Adresim Aynalar'daki şürleridir. Firak dolayısıyla bu kitapta yer alan şiirleri de yeniden okudum. Ozellikle de "Çan", "Agenda Meum", "Sessiz", "Anla" ve diğerleri... Şu dizeler "Sessiz"den: "Se m bırakmam diyordu oda Beni bırakma diyordum odaya Hayattmın yorumlan için niye böyle söz tanmm Herkese her şeye yazmanlara şiirlere romanlara Niye onlar paylasılmaz bir ses verir bana"(s.W) ..•,.. Zamanı eşyayla, unutmak ve unutulmakla, gizliliklerle birlikte sorgulayan şu dizeler Anla"dan: "Zamanla kayıp gıder e}ya elimizden Saklanmışttr unutulur bir köşede Gizleyıp içersinde eski eski anlan (...) Bekler btzikoparak o büyük zamandan " 0 137) . . . ,,,.,. Bu şiirlerin ve Adresim Avnalar'ı oluşturan öteki şiirlerin içine dana iyi girebil Yine aynı kitapta yer alan "Öpüş" şiirinin son beyti de bu belirlemeler paralelinde önemli görülmelidir; çünkü özellikle de şiirin bütünlüğü içinde ele alındığında bu iki dize şairin ses tarihçesine bakışını saptamada daha belirleyici olabilmektedir: "Yatak, kuru otlar, esırgenmemtş tahta Duyarlık da sınryor tene oyuldukta." (s. 308) Sözünü ettiklerim ve bu kısa yazıda değinemediklerim... Bütün bunlar simdi tek cilt halinde elimizin alnnda. Kendi içlerinde de bütünlük gösteren kitapların bir araya getirilmesiyle oluşturulan Firak'ın sergilediği doluluk, sızdırmazlık şimdi okuru, şiirleri daha özenli, daha sıkı okumaya zorlayacak, zorluyor. Hulki Aktunç şiirini bir bütün halinde görmek isteyenler için Firak iyi bir firsat. Aktunç'un poetikasını kavramada kitabın gösterdiği bütünlü&ü, okuyııcunun kendinde duyması, şiirlere bakışmı ona göreyönlendırmesı gerekıyor. Şiirlerin sıkı, yoğun oluşundan dolayı belki zor ama bu kitapta bir araya getinlen şiirler fazla ara verümeden okunursa Aktunç'un poetikası daha iyi kavranabilir, diyeceğim.M (*) Dr., Öğr. Gör., Marmara Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. (**) Aktunç, Hulki, Firak, YKY, İstanbul, 2000,377 s. NOT: Yazıdaki alıntılann sayfa numaralan bu baskıdandır.) EVERE§T AMCAM HAMLET I Türkülerine bunca yakın, tarihine bunca uzak: Azerbaycan'ın romanı... SAYFA 18 Bir ulusun, bir ailenin, fiç kuşak boyunca. Sovyet Devrimi va bağımsızlık mücadelesi fonunda çarpıcı va trajik hikâyMİ... Âfik bir kadının hikflyesi va onun son deraca arkaksi bir toplum olan Meksika örnejjinde aşk eğitimi. Bir oğulun, ölümcül bir hastalığa yakalanmi) annasinin yatağı başında kendi vicdanı ve hayatla yaptığı hesaplasma. Bir imparatorluğun en hazin hikâyalerinden biri: Osmanlı'nın kadersiz şehzadosi. annesinin kıymetli Zizim'i. Her evli potansiyel bir bekarsa, her bakâr da potansiyel bir evllysa... CUMHURİYET KİTAP SAYI 672