Katalog

20. İSTANBUL KİTAP FUARI ALPAY KABACALI /~1 izi karikatür sanatında ustalıg'a \ götüren yol, nastl hir yoldu; gerıLJ ye döniip bakarak, (1 ürk karıkatürünün tarihım yazmış olmanızı da göz önüne alarak suruyurnm), "çıraklığım jw larihte bitlt", "sn dönemde aşama yaptım" gıhı bır deg~erlendırnıe yaptınız mı? Sanatın sonıı yok ki... Sanatın sonunu şimdiye kadar kiın bulmuş ki ben bıılayım? Ne Leonardo, nc Rembrandt bu labilmiş. Yaş,amınızın sonuna kadar çıraksınız bu işte. "Ben artık oldum, hem de ustaların ustası oldum..." derseniz, hapı yuttuğunuzun resmidir. Insanın her yaşta dğreneccgi çok, hem de çok şey vardır sanattu. Işin güzelliği de ourada zaten. Aynı ioruyu bır de şöyle sormak isterıın: Kendı yasantt ve deneyımlerinize dayanarak karikatürde ustaîtg"a giden yolıı na.it/ "çizersıntz"? Yanıtı yukarıdaki soruda verdim. Ama madem "yol" sözcüğünü kullanıyorsunuz, ben de bu yolun asla ve asla kesrirme bir yol olamayacağını ekleyeyim. Azız Nesın, 1%4'tc Yeni l'anin gazetesinde yayımlanan sızınle ılgilı yaztsında, karikatürde sık sık yeni ukullar çıkmadığını, yeni akımlar aog'madıiını bclirtiynr, "karikatür, bir yere geldikten sonra dayanıp, lıkanıp kalıyor" dıyordu. Siz bu sıkıntıyı duydunuz ınu; tıkanıklıktan kurtulmak için neler yaptınız ? Sevgili Aziz haklıyuı. Gerçekten de karikatürde yeni okullar çıkmıyor. Aziz o yazısını otuz yedi yıl önce kaleme almıştı. Durum bugün de aynı. Disıplın . Bır de sanata saygt... llemen hemen allmış yıllık sanat yaşamınızda dısiplıne ve sanata saygıya çok önent verdiniz. Sizce bunlar ne anlama geliyor? Disiplin ve sanata saygı, kuşkusuz, sanatın ilk koşuludur. Bir sanatçıyı başarıya bu ikili götürür. Disiplinsiz ve sanata saygısı olmayan bir sanatçıyı düşünemiyorum. Zaten o zaman sanatçı olamaz. Karikatürümüze son elli yılda çok yetenekli arkadaşlar geldi. Ama bunların bir bölümü disiplinsiz ve yaptığı işe saygısı olmayan kişiler olduğundan, aramızdan çok erken aynldılar. Çizgı, renk, plastik (ya da gra/ik) bütütitük . Bunlartn anlamı ne sizce? Bunlar, bizim yemeğimizin malzeme lcri... Tabii bunlaru bir de espriyi eklemek gerekir. Bu malzemeleri yeterince başanlı kullanıibanu, yemeğiniz beğenilir. Tersi olursa, kimsenin boğazından geçmez. Dozu çok iyi hesaplamak gerekir. Karikatürlerinizin bır özeüıg'ı de, "günccl olandan kalıcı olanı bulup çıkarmak" Bu kalıcıltga nasıl ulaştynrsnnuz? Günlük bir gazetede çizdiğiniz za man, konu seçiminde ister istemez "guncel"e gidiyorsıınuz. Bunu yapamazsanız, gazete yönetimi ve okur sizden beklediĞini almamış olur. O zaman da "kalıcı" karikatiirden uzaklaşmış oluyorsunuz. Peki, güncelde kalıcı karikatür çizilmez mi? Elbette çizilir ama, oranı çok duşük olur. Kalıcı karikatür özel bir çalışma is ter. Kitap ve sergi çalışmalarınız, bcraberinde kalıcı'yı da getirir. Sadece gazete ve dergide çalışmak, bir karikatürciiyü güncel olayların içinclen çıkarıp kalıcı kıla maz. Batı'da bunun onlarca örneğini görebilirsiniz. Bir Ralph Streadman, bir Adolf Born, son ydlarda Ronald Topor ve Ronald Scarle'ü örnck olarak verebilirim. Bu sanatçılar kalıcılığa gazetelere çizmedikleri için ulaşmışlardır. Karıkatüraen, çog'unca "gülme/güldürme" bekleniyor; oysa çağdaş karika SAYFA 4 TÜYAP 20. htanbul Kitap Fuarı Onur Çizeri Semih Balcıoâlu türde "düsünme/düsündürme" ag'ır basıyor. Sız ne dersınız? Ben de aynıkanıdayım. Karikatür tebessüm ettirirken düşündürmeli. Ama bazen güldürü öğesi olmayan ve kara kara düşündüren Karikatürler de vardır ve olması da gereklidir. Bıraz bncekı \orıtyla ba^lanttlı olarak sormak ıstıyorum: Karikatününün "ıç dünyası" de "dış dünya" araunda nasıl bır ılışkı, nasıl bır denge var? Karikatürcü zaten katasındaki dü şünceyi çizgiyle anlatan insandır. Onun için, içinde ne varsa dışında da o vardır. Mehnıet Ergüven, "Balcıog'lu, karikatür de desenibiraraya deg"il, yan yana gelirmenin peştndedtr" dıyor Siz ne diyorsunuz? Karikatür düşünceyi çizgiyle anlatım sanatı olduğuna göre, elbette ki desen çok önemlidır. Desen olmazsa ya da za yıf olursa, anlatım da zayıf olur. Karikatürlü Oyun Kâğıtları, Palyaço lar, Kapadokya, Kırmızı ve mn günlerde Desenin, çizginin karikatür tadı vere kiçalışmalarınız Bu çalışmaları göz önübilnıesı ıçın olaylara, olgulara dışardan, ne alırsak, özelliklc son ydlarda belırlt elesttrel gözlc bakmak gerektig'i kanısın konular üzertnde yog'unlastıg'ınız söyledayım (mızab yazarlı&ında da aynı şey ge nebilir. Bu, \ürkkarikatüründepek ra\tcerlı) Bu görüsü de paylasır mıstnız? lanmayan bır yöneltm... Konu seçimı ve aynı konunun çesitlemeleri ne gıbi etkenEvet, bu görüşü paylaşıyorum. Kalere dayanıyor? rikatürün özü eleştiridir. Çoktan beri siyasal karikatür çizmiyorum. (İyi ki çizmiyorum) Bir konuda odaklandığım zaman, desenim ve esprimle, onıı her yönüyle ele alıyorum. Bu da bana mutluluk veriyor. Okur da, konuyu karikatürümün eleştirel bakışıyla görmüş oluyor. Dünyada ve bizde hazı karikatürcüler "tip'Her yaratltlar. Bıldig"ım kadanyla sız hiç "tip" yaratmadınız. Bunun bir nedenı var mu Tip çalışması, siyasi ve sosyal karika tür çalışması, çizgi roman... Bunların hepsi ayrı cabalar isteyen işjer. Batı'da sanatçı, bunların sadece biriyle uğraşıyor. Ama bizde boyledeğil; "onudayaparım, bunuda..." zihniyetiegemen.Onun için, hâlâ dış ülkelere satabileceöimiz bir tip çıkmadı. (PiyaleMadra'nın nir bandıhariç.) Bizdekilerin hepsi yerel ve yazılı... Bana gelince, tip, benim branşım değil. Yapmayı da sevmiyorum. Mesleg"e başlaaıg'ınızdan bu yana basın dünyastyla ılışkınızı hıç kesmedinız. Krıtık bır dönemde, 19737')7') arasında lürkiye CazetecilerSendikası (jenel Bnşkanlıg'ı yaptınız. Bütün bunlara dayanarak bir genel değerlendırme yapar nıısınız, basın nereden nereye ge/dı? Basınımızın nereden nereye geldiği ni görmek için basının içinde olmaya gerek yok. Bu yanıtı iyi bir gazete okuru da verebilir. Halkımız, siyasilere güvenini yitirdiği gibi, basına karşı güvenini de yitirdi. Gazete satışları, bunun en guzel göstergesi. Buna dört beş bin kişilik iş siz gazeteci ordusunu da eklerseniz, makinelerin insandan çok daha değerli ol dıığunu anlarsınız. Mızah dergılert yönetmiş olmanızı ve karikatürün larihini yazmıs olmanızı da düşünerek aynı soruyu mizah ve karikatür açısından sormak istıyorum. Bu açılardan nereden nereye gelindi? Sanat, hele mizah, sürekli olarak kcndini yenilemek ister. Bulunduğunuz yer de kalmanız, gerilediğinizi gösterir. Cumhuriyet dönemi mizahımız ve karikatürümüz 78 yaşında. Bunun 58 yılının içinde ben de varım. Hem de çok yoğun C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI l 611