Katalog

mel ilkeleri arasmda yer aldı. Ekonomik alanda devleti fiili surette ilgilendiren başlıca esaslardan biri olarak ClIP'nin 1935 kurııltayında tanımı yapıldı (s. 105). Ancak bu konııda lş Bankası grubunu temsil eden (ielal Bayar'la Inönii arasmda görüş ayrılıkları baş gösterecek ve tartışmalar tnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde de devam edecektir (s. 140146). Yeni Türkiye'nin oluşıımunda Inö nii'nün rolünü irdeleyen sayıalar kitabın özgün bölümlcrinden birini oluşturmaktadır (149238). Devrimlerin sürdürülmcsi korunması yanında eğitim ve kültür alanındaki yeni atılımlar çağdaş Türkiye'nin önüne yepyeni ufuklar açmıştır. Atatürk'ün ölümünden bir süre sonra .Milli Eğitim Bakanlığına getirilen Hasan Ali Yücel, eğitim ve kültür alanındaki atılımların en büyük miman olarak görünmektedir (19381946). 17 Nisan 1940 günü TBMM'de kabul edilen 3083 sayılı yasaya göre kurulan Köy Enstitüleri köylerde okııma yazma sorununu çözecek, köyün ekonomik yönden kalkınmasını sağlayacak ve Türk Devriminin köye girmesine de katkıda bulunacaktı. Altı yüIık bir deneme bu enstitülerin Türkiye'nin sosyal ve ekonomik yapısına nc kadar uygun kurıımlar olduklannı yeterince kanıtfamış ve Tanpınar'ın deyimiyle bu kuruluşlar, "münevver yetistirme tarzımızı" değiştir miştir. Daha açık bir deyimle Cumhuriyet döncmine kadar aydınlarımızın çıkış yerleri kentler ve kasabalar iken enstitülcrle birlikteterazininkefesigiderekköylünün lehine ağır basmaya başlamıştır. Bugün bile eser vermeye dcvam eden köy cnstitülü yazarlanmız, bunu yeterince kanıtlamışlardır. Ancak çok geçmeden bu kurıımlara karşı yiirütülen akıl almaz karalamalar bunların var lığına son verilmesine neden olmustur. veren, ona zanuında ve mekanda lıudut tanımayan hür biraııLıyiij vcduyuştu...". Yücel'in bütün bu çabahırı ne yazık ki "hiimanizma komünizma " gibi yanlış nıı yanlış, sakat mı sakat bir anlayışın saldınsına uğranıakiaıı kurtulamadı. Burada bizi Ugilendircn sorun, bu konulann tnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminın bütünlüğü içinde ele alınıp değerlentlırilmış olmasıdır. "Dış Siyasada Yeni Dengeler" üzerinde durulurkenTürkiye'nin Ikinci Diinya Savası'nın yıkımımn dısjinda kalabilmesi özellikle vurgulanmıştır (s. 239251). înönü'nün, Atatürk'ün "vıırtta barış dünyada barış" ilkesine bağlı kalarak iilkeyi bu büyük yıkımın dışında tutması, tutabilmesi onun büyük siyasal başarısımn sonucu olarak görülmektedir. Ancak bu dönemde ideoloiik nitelikteki akımlar da güç kazanmışlardı. Nitekim mihvercilerin ırkçı bir içerik taşıyan nasyonal sosyalist ve faşist ideolojileri Türkiye'de geniş bir propaganda alanı bulmuş ve Almanlar, Sovyet topraklannı iijgal ederken Türkiye'deki Türkçü çevrelerle ilişki kıırmaya çalışmışlardı (s. 251). Yine Almanların Kafkasfara doğru ilerlemeleri de Turancı çevrelerin ü r t a Asya ile birleşme özlemlerini kamçılamıstı (s.251). Ancak savaşın yazgısı Stalingrad savunmasının Sovyetlerin lenıne dönmesi üzerine bu defa da toplumcu sosyalist görüşler güçlendi. Sağ ve sol ideolojilerin yayııılarına belli ölçülerde ses çıkamıayaıı hükümct, gerektiğinde bunları kapatmaktan da geri kalmadı. tnönü'nün sonıında kesin olarak Tıırancıların karşısında yeralması, ırkçı/'I'ıırancıların tutuklanmasına girişilmesi, Uğur Mumcu'nun deyimiyle Türkiye'yi tam bir cadı kazanının içıne atmış vc böylc bir ortamda sol düşüncelen savıınan Tan gazetesi yerlebiredilmişti(4 Aralık 1945). Cunıhurbaşkanı o zamanki deyimle Milli Şef tnönü'nün gerçekle^tirdiği devrimci atılımlardan biri de çok partili duzene geçilmesi ve 14 Mayıs 195()seçiınlerindedeiktıdarı DP'ye tcslım ctmış olmasıdır. Bu Türk demokıasi tarihının en büyük dönüşümlerinden biridir. Seçim sotıuçlarıııa bakılıısa DI' ile CAİP oylarmın toplanıı arasındaki fark bir mılyon dolaylarında idi. Fakat DP 408, C.HP ıse .ıncak 69 milletvekılı çıkarabilmişti ki bu elbette o sırada yürürlükte olan ve çoğunluk esasına dayanan seçim sis teminden kaynaklaıuyordu. Escrin bundan sonraki sayfaları DP'nin 10 vıllık ıkrıdarı döncmındeki ıktıdar muhnlefet ıli.^kilerim ele almaktadır. Ancak ne yazık ki bu ili^kileı, biı türlü sağlıklı bıı 1a ya oturamami!) ve elbette genç demokrasi miz bundan büyük yaralar almaktan kurtulamamıştır. DP'nin czanın yeniden Arapça okıınmasını sağlaması, Türk Devriminin tutan ve tutmayan devrimler gibi ikiye ayrıtması, Atatürk'e ve lnönü'yelcar^ı ba^latılıp yürütülen ve giderek saldırgan bir içerik taşıyan eylemlerın sonu gelmiyordu. tttibat ve Terakki geleneğinden gelen, vaktiyle Izmir'in Rumla^tınlmasını önleyenlercıen biri olan, t^ Bankası'nın kurucuları arasında yer alan, Atatürk doneminde başbakanlık görevlerinde bulunan, cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın, Mendcres'in oy avcılığı icin yaptığı icraat karşılığında sessiz kalması aüsündüriicü ulduğu kadar şaşırtıcıdır da... Iktidarmuhaletet ili^kileri CHP'nin mallartna el konulnıasına kadar gidecek ve bu Adam Yayınları Güz Kitaplan Melih Cevdet Anday Çok Sesli Toplum Şiirin ve düzyazının büyük ustasından yeni deneme kitabı... Düşüncenin şiirselliğini gözler önüne seren yazılar... "Akşam bu kitabı okunjpya başladım, içim sevinçle doldu..." Melih Cevdet Anday'ın Adam Yayınları'ndaki kitaplan: şıır Rahatı Kaçan A ğ a ç (Topiu Şnrlen l) Başlarken Rahatı Kaçan Ağaç Telgrafhane Yanyana Masal Kolları Bağlı Odysseus Göçebe Denizin Üstünde Teknenin Ölümü Yaşarken ÖlUmsUzlük Ardında Gılgamış (Toplu Şıırien II) Ölümsüzlük Ardında Gılgamış Tanıdık Dünya Güneşte Yağmurun Altında İHCCVDCT Mesleki ve teknik eğttfen ()te yandaıı yine bu dönemde mesleki ve leknik eğitim yaygınlaştıntmış, Ankara Üniversitcsi kurulınuş, Yüksek Mühcndis Mektcbı Teknık Üniversiteye donüşturülmüş, dahası ünıversite özerkliğı sağlanmıştır. Ncşriyat Kongresi ve Neşriyat Sergisi, Ma arif Surası, Devlet Resim ve 1 leykel Sergileri, konservatuarın yeniden düzenlenmesi...Bıı etkinlikler içinde öncmli bir ycr tutm.ıktadır. 1 lalkevlerinın ve halkodalarının da etkinliği devam ediyoıdu. Milli Eğitim ı3akanlığı çok geniş bir yayın etkinliğinc gi rişmişliki bunun içinde ansiklopcdi, sözlük ve dergiler de bulunuyordu. Ancak jsıl önemlisi diinya edcbiyatının kaynaklarının sistemli bir nlan içinde dilimize ka/andırıl ması, yani klasikleıin Türkçe'ye çevrilmesi. I ürkiye'nin içinde yer almaya çalıştığı dünyanm duyuş ve düşünüşünün kavratıması yolunda ileri atılan çok büyük bir adımdır. Ianzimat'tan beri efbette Batıdan çeviriler yapılıyordu. Ancak bunun şjmdi tlevlet eliy le ve sislemli olarak yapılması gündeme gelmiş ve o sırada üniversitclerimizdeki yabancı cııl bılen öğretim üyelerinden de geniş ölçiide yararlanılmıştır. I'ürkiye bir "tercüme cenneti" halinegelmişti. Yücel'egöreTür kiye Batının X1VXVI. yüzyıllarda yaşadığı hümanizmayı şimdi algılıyordu. Peki neyui hümanizma: Yücel'egörehiimanizma: "insanlığın en derin mazisinden bugüne kadar geçirdiği hayatın mana ve tecrübelerini ta nıınak ve onu kısa ömrünıüzde tekrar yaşayıp yaşatmaktır". Bu bağlamda "Türk hümanizması beşer eserine istisnasız kıymet oyun ÖlÜmsÜZİer (Toplu Oyunlar I) Yarın Başka Koruda Dikkat Köpek Var Ölüler Konuşmak isterler Müfettişler Mikado'nun Çöpleri Ölümsüzler İ ç e r d e k i l e r {Toplu Oyunlar II) içerdekiler Yılanlar Babalar ve Oğullar CEVDCT ANUAY ! YENİ TANBII.AH '•EL. 0 MELİH CEVDET ANTJAY YtTENSÛZ deneme Çok Sesli Toplum Paris Yazıları Açıklığa Doğru Gelişen Komedya Yiten Söz imge Ormanlan Geleceği Yaşamak Yeni TanrılarYasak roman Gizli Emir Aylaklar Raziye isa'nın Güncesi anı Akan Zaman, Duran Zaman I ADAM YAYINLARI Küçükparmakkapı Sokak No: 17 Beyoğlıı 80060 tstanbul Tel: (0212) 293 41 0506 Faks: (0212) 293 41 08 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI