Katalog

E Bılımlenn ve tcknolojılenn bu denlı baş dondurucu ılerlemesı bır bakıma bıreyın dunyasını esrarengız hale sokmaktadır Artık, nasıl ışledığını, mekanızma sını kavrayamadığı araç gereçlerle orulu bır dunyada yaşamaktadır Bılgısayarı, uydu kanallı televızyonu, cep telefonlağıne gırmek ıçın anlamlı ve onemlı bır da yurutmektır Ve bu da Doblın'ın deAşağıda okuyacağınız bildiri rını gunluk hayatında kullanmakta uğraş Evet, dıkkat ettıysenız roman tu yışıyle "ancak gerçekhk alanının reddı TOMER'in düzenledıği runun geleceğı konusuna gırerken once demektır ve gerçekhkle oynamayı sağlar ama bunlar onun ıçın bırer teknık gız nıtehğını korumaktadır, başka deyışle "2000 Yılında Türk Öyku ve roman okumaktan, roman okurunun ıh gerçekhk ustu oır alandır kı yent btr hatıyacından yola çıkıvorum Bu ılk bakıs kıkatın ve çok ozel bır gerçekhg'ın alant bıreysel kavranabılırlıkten uzaklaşmak Romanı" konulu tadır Reınhard Baumgart, edebıyatın, ta ters de gorıdebüır, çunku okunabıı dtr"{age) sempozyuma sunulmuş bir romanın geleceğı var mı sorusunu ırdemesı ıçın romanın once yazılmış olması Hermann Broch (1886 1956) Roman ledığı bır konferansta nesnel ve oznel de bildiri. Günümüz gerekır, ama okuyucusu olmayan roman turunun dunya ımajından (Das Weltbıld neyımın bırbınnden ne kadar uzaklaştı neyevarar?20 Yuzyü dunya edebıyatı des Romans) soz ederken gerçek ger tartışmalarına katkılar ğmı bır Thomas Mann orneğınde gostenın klasıklerınden ve roman turune nay çeklıkle kurmaca gerçeklık ayrımını yapsağlamasını umarak nr "Buyulu Dağ" romanının odak figuran bır yazar, Thomas Mann, 2 cılt, 800 mıştır Romanın dunya ımajını, bılımferu Hans Castarop'u Thomas Mann, sa sunuyoruz kusur sayfalık "Buyulu Dağ" romanı rın, uzmanlık alanlarının aynası olmaknatoryumda zıyarete gıttığı kuzenıjoacuzenne yapuğı konuşmada, roman sana la bır tutmamış, o ımajın değerler sıstehım'ın olumu karşısmda ağlatırken şuntının ruhu uzenne (1939) bakın ne dı mını, varlık nedenını sorgulamıştır Prof. Dr. GÜRSEL AYTAC lan vazmıştır yor Somuzluk.sazolveUİ "(Hans Castorop) yanaklanndan yaşdebıyatın uç temel bıçımı olan na"Bu, guçlu ve şahane bır ruhtur, dtsa Bılımlenn abla ulaşamadığı sonsuzluk, lar ındığını hıssettt bu alkahktuzlu salzım nesırtıyatro arasında nesır, açık, hayal boyu dalgalanan tek duzelığı sezgı ve bılgının butunluğudur artık ro gı bezt urununu, banı o nufus edtaftzıkt yanı duz yazı ıçınde yer alan ro tcındekı denız kadar engtn, aynt zamanmanın hedefı Mutlak olana yaklaşma, veya ruhî actnın neden olduğu stmr s*rman turu, genış oylumlu oluşuyla esnekda muazzam ve dakık, sarkt gıbt ve akılyanı tek tek değer sıstemlennın gerçek smlısının vucudumuzdan çıkardtğt Içtnhğiyle neredeyse olumsuzluğunu garan lıuslu, btr kestt bır eptzot değtldtr, gozu te asla ulaşamadığı arzu, hayatın asıl ve de btraz musın veproteın olduğunu da bttılemıştır Genel anlamıyla edebıyat var butundedır, dunyayı ıster, osayıstzepızot akıldışı oğelennın bırlıktelığıdır bu helıyordu " oldukça roman da varlığını surdurecek ları ve ayrınttlartyla dunyayı, bunlarda defi Broch'un deyışıyle belırleyelım Işte bu sozler, kahramanın bıyolojıbı tır Roman oluyor mu dıyenler, ya da rokendınden geçıp oyalantr, sankı her bın "Sanat eserımn btrltğı, olaylartn sonsuz yokımya bılgısının ıçınde bulunduğu man knzınden soz edenler, olsa olsa rokendısı ıçın astl onemlı seymtşçesıne aktşından çıkartlmalıdtr ve kendt ıçtne ruhsaJ durum ve bıreysel geçmışı açısın man turunun geleneksel çeşıdını kaste Çunku acelest yoktur, zamanı sonsuzdur, kapalı oldujfu ıçın datma bır dunya semdan bır yarar sağlamayışını etkılı bır ımdıyorlar Oysa bu bıle gunumuzde ge sabrtn, sadakatın, sebat etmenın, sevgıy boludur ve bu sekhyle gelecektekı buyuk geyle dıle getırmektedır Bugun deprem çerlılığını yıtırmış bır endışe, çunku le keytfveren yavashğın, buyuleyıct ağtr kozmogonıyt (evrendoğum) sembolık olgusu hakkında oğrendıklerımız deppostmodern donem, çeşıtlılığe, çok ses lığın ruhu " olarak one çektığtnden kı edebıyat hep remı yaşayan ınsanın bıreysel felâketının Iılığe olabıldığınce ımkân tanıyor Romanın bu butuncul ruhu, hem yabır bılme sabtrstzltğtdtr, aynı zamanda nıtehğını değıştırmıyor Bundan şu sonuRomanın geleceğını sorgulamadan zarı hem de okuyucusu ıçın cazıp bır yarattcıhğm da semboludur Çunku yaracu çiKarabıhrız Jeolojı bılımı var, o halonce gunumuz ınsanı ıçın edebıyatın ışozellık Ote yandan "gerçeklık" kavra tıalık rastgele hayal kurmakla değtl, ka de depremı konu alan romanlara ıhtıyaç levı nedır demekJe başlayalım Hatta mındakı değışım de romana yenı ımkân palıhkta ve sonsuz yenıhğınt ortaya kokalmayacak, demek anlamsızdır bundan da once genel olarak ınsan ha lar sunmaya devam edecektır Bdındığı yan ve akıl dısıyla karanhğın durmadan Roman turunun otekı edebıyat turleyatında edebıyatın yt 11 nedır? dıyelım gıbı "gerçeklık"ten anlaşılan, 19 ve20 yent bır bıçımde ışığa çıktığı btr butunlunyle karşılaştınldığında modern hayatın yuzyılın akışı ıçerısınde değışmıştır luktedır" HnsanNedlrlflT" uzun okumâlara ımkân vermedığı gerek(Gesammelte Werke Bd 6 Zurıch, s Uyesı olduğum PEN yazarlar derneğı Kurmacadünya çesıyle artık şansının azaldığı gorusune 235 237) 17 Ağustos depremınden sonra ızlenım Roman sanatının gerçekhkle ılışkısı de katümıyorum Bolumlere, alt bolumHermann Broch'un edebıyatla bılım lerımızı dıJe getıren bır kıtap planladı konusunda Alfred Dobhn (1929) "Epık lere ozel başlıklar ya da numaralamalarler arası yaptığı hesaplaşma, 20 Yuzyığını, bunun ıçın de bır yazı gonderme eser gerçekltğı reddeder" demıştı Yaza la ayrılan roman, ınsanın okumak ıçın lın onemli bır problemıne parmak bas mızııstemıştı Deprernyaşantımıkaleme rın bu tarzda, "ıradeye ve bılıme ınat gerayırdığı zamana bu bolumlemelenyle maktadır Tabıî bılimlenn yanı sıra psıalırken, benı vaktıyle Turkçe'ye çevınrçekhkle oynamak" gıbı egemence (onun ayak uydurabılmektedır Ote yanaan kolojı ve sosyoloıının de onemb ılerle ken çok etkıleyen, Max Fnsch ın "Insan deyışıyle "souvaren") ısteğı ortaya çıkar okuduğu romanın kışılerıne alışmış okumeler kaydettığı bu yuzyılda edebıyatın Nedır kı?" (Der Mensch erscheınt ın Soz konusu dunya bambaşka bır dunya yucu ıçın kaldığı yerden devam etmek, ozellıkle de romanın varlık nedenı uze Holozan) kıtabı, o gunlerde sık sık hadır oykulerın her bırı aynı kı^ılenyle tanışrınde durulmaya başlanmış, onun artık tırladığım pasajlarıyla aklıma geldı Çun Malzemesı gerçek gerçeklık olup or mak zahmetını ortadan kaldıracaktır hangı alana el atsa bu bılımlerle boy ol ku orada da bır doğal afet karşısında bıdan yepyenı bır dunya yaratan kurmaca Sonuç olarak, roman turunun, geçen çuşebıleceğı ortaya çıkmıştır Broch, ro reyın çaresızlığı anlatılıyordu, hem de dunya, yanı edebıyat dunyası ıle ruya yuzyıllarda olduğu gıbı gelecekte de kurmanın artık eskı romandan farklı olarak çok etkıleyıcı ımgelerle Eserde, gunler mekanızması arasında bır benzerlık tes gu ve ıçerık yonunde değışmelerle yaşa parsıyellıkten çıkıp total ozellığe ulaş ce yoğun yağmurun yollan kapadığı bır pıt etmek, oldukça eskı bır goruştur maya devam edeceğıne, edebıyatın yasama gereğını ılen surer Isvıçre koyunde toprak kayması tehlıDoblın bu konuda daha da ılerı gıdıp maya devam edeceğıne ınandığım kadar kesıyle burun buruna, tek başına yaşaEskısının toplum romanı, psıkolojı şoyle dıyor ınanıyorum • dığı evde mahsur kalan bır ıhtıyann ya "Edebıyat, ruyadan fazla bır seydır Ru romanı, eğıtım romanı ona gore parısı şantıları an be an ışlenır Korku, endışe yeldır ve sosyolojıye, pedagojıye malze ya bu gerçekhkle oynar, ama duygumuz (*) löMER'tn "2000 yılında Turk ıçınde bunalan adam, "Okumaktan baş me verebılır, ama artık totalıter, yanı bu açtsından gerçekhkle henuz fena halde Öyku ve Romanı" konulu sempozyumunka çare yok", der, ama anlatıcı, daha tuncul roman yaratılmalı ve bılımlerde ve ağır btr sekılde bağıntıhdır Edebtyat da 13 12 1999'da sunduğum bıldırt doğrusu Max Fnsch bır parantez açarak kı bolunmenın tersıne burada ınsan ger ta tse gerçekhg'ın haftfe alınmast ve onunşunları soyluyor ceğı bır butun olarak ışlenmelıydı, çunla dalga geçmek tam manasıyla vardır Bu "(Bugunlere romanlar htç uygun dusku edebıyat, sanattır Bılımler olsa olsa tse, hayallenn anlatı bıçımımn yazara olmez, bunlarla soz konusu olantar ınsanın ona hızmet eder duğu gtbt okura da sağladığı muazzam kendıstyle ve baskalanyla ıhskısıdır, ba btr keyıftır " 20 yuzyılın ikıncı yansında romanın balar ve anneler, kız evlatlar, ya da oğulrakıplerı artık bılımler değıldır, ama bu (A Doblın, Der Bau des epıschen lar, sevgthler, ozellıkle mutsuz tnsamar Werkes,AusgewahlteWerke,Bd 7,O1 kez de yazılı ve sozlu medya, gazete derdır, tomumdur sankı butun bunlar ıçın gı radyo televızyon, ozellıkle detelevızten u Freıburg, 1963) toprak vuvenhymıs gıbt, yeryuzu, yeryuyon gerçeğıdır Ne var kı televızyonun Doblın bırçok eskı ve bazı yenı ro zunun kendısı, denız sevtyesmtn yuksekyığınlara hıtap etmesı, ıddıalı, seçıcı se mancılann edebıyatın, daha doğrusu ro hğı sankı hep aynt kalacakmıs gıbt)" yırcıyı reytıng kaygısıyla nıteman turunun bu potansıyelınden haber (Max Frısch, Insan Nedır lu, Çev lıklı edebıyat ve roman ka sızcesıne kendılennı gerçeklığın zıncır Gursel Aytac, Istanbul 1990, s 7 8) dar doyuramaması, onun lenyle bağladılarına, akılcılığın ve natu"Hayatı" dıyebıleceğımız olum kalım kıtap dunyasını yok et ralızmın tutsağı olmalarına hayıflanır anlarında "edebıyat", ozellıkle de roman mekten uzaktır Tabıata, gerçeklığe elden geldığınce herhalde en son akla gelen, ınsanı "oyabağlı kalmak, onları kopyalamak ıste laması" bıle duşunulemez bır alan Ama mek Doblın'e gore buyuk Dir yanılgıdır, benzerı anları anlatmış, ya da benzerı çunku "Tabtat ne kımseye yem olur ne de durumları yaşayan ınsanları duşunen, etek tasıyıalartna ıhttyaç auyar' (a g e ) onlarla duygu oırlığı kurabılen, yanı me Romancının elındekı buyuk ımkân, an safe kazanmış ınsan ıçın edebıyat (ve rolatı sanatının ıkı alanını, yanı, rapor et man) bır çeşıt duygu ve deneyım genışme, bıldırme ıle hayal kurmayı bır ara lemesı Konuşmamın başında andı ğım orneğe donersek, Max Fnsch'ın Herr Geıser'ı ıçın roman okumak o an ıcın, anlamsız bıı uğraş ama be nım ıçın Max însch'ın soz konusu romanı, doğal afetı yaşayan ın sanı anlayabılmek, onunla duygu bırlı C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 519 Roman türünün geleceni Btr bildiri: 2000 Yılında Türk Öykü ve Romanı &AYFA 10