Katalog

da sevgılı lolıtasmı sikı sıkı tutmuş tlhan Berk'lı Aşk Gece Dolaşır adlı grı btr projenın pelıkul zonklamalaıı oysa Bı /ler kı, kendı Yuk\ekkaldırtm'\ar\mu.m Şahkulu sokağı, yu/lerımız hep bır ev kapaklığı Sonnet hıi7nu Ustacl, sıkışık kadın kokıısu gıbısınden Paris beyazı George Peıec ın "Yaşam Kullanma Kılavuzu" yapıtının çekım senaryosunu çakıl taşları ağırlığında doldurmuş kafasına, lcırk kııtu negatıfı bulsa "kam cra" dıyecek Fassbinderbır kusurluluk 1 la Bak dıyor, gorunmeyen bır ses usulca Kiilt Kitap, ağzı suç ortuğu kult bır sınemadıı aynı zamanda, gormcsını bı 1 lene Pelıkuj ve kâğıtlar guzellığınde çıkıyoruz 7 Sanat'tan bırlıkte Ilhan Berk 7 sayısı gu/elı, yaşam ım'ı bır up uzun adam Hep resımler yapıyor, de senler çızıyor kendı ıçın Tabıi kı şıırler de yapıyor çok uzun bır sonsuzlukta Ke sık ve dekupe hayatlardan, masum eşyalardan, dağlarua dulaşmalardan, gıdıp gelmeleruen O, şaır, korkunç ımgeler arkeoloğu1 7 sayısı guzcllığınde, "Kadtn"ve "Gt3«'"ımgelemınde7 muthış dokunma tavrı bııldum onda Her bırı dc beyaz beyaz katlanmış aşk yıkamağı 1. Yİalmz bır kez opturdu (Durdum denıztnde, (Ben şımdt btr jiırden geçen tm çok eskı)) 2. Denıze ınce btr lekne çekttrdı (Soyut dıl, soyut gece, (Ben uyandım bır aşk de mektı hu aunyada )) 3. Uzaktt onu buyuten (Ve utulca, çozulup duşen perçem' (Ulkem bolundu bu ogıemt sana ayırdım )) 4. Kadınlann kullandtğı nesneler ıçınde, en çok ügımı çeken de sutyen ıle çorap bldıven gtzemseldır (Şımdı evlerı serıtı hadınlar verek/)) 5. Bu saçları btrak, bu ağustosu (Kent lerımı ben sana bakarak yapardım (Ülketn uyur, ben sana dola. \pnaya çtkardım )) 6. Kuçuk btr ntydu kadın (Kuçuk, ktrılgan ve Parıs yuzlu (Cıovde, o yaban cografya buyuk gezegen' )) 7. Dururum artık a^ka, herhalde oraya (Orada dururdu vuzellığın ben gele mezdım (Ey, suça auran guzelltk')) 0. Gelın, yukart geltn çocuklar ben oldum (Stzı bılmım ben Kartaca'ya geldım kalırım (Cecıkmti bır şımdıdır gece (Yukarılar ne âlemde?)))' Merbaba Kıilt Kitap. Ey benım ce henncmsı mutluluğum Ey benım buyuk genış mor ağ/ım Kadınım,olumum,ay nam, kanamam //Galıle Denızı// Otağ// Âşıkane// Taşbaskısı// Kul// Denız Eskisı// Gala ta// Pera Hoşbulduk kult ınzıva1 • (*) îstanbul'da kadınlar uzun boylu U gıbı guzel (llhan Beık) 1 'Kült Kitao' ışıl ışıl parlıvor A. ERTAN MISIRLI ır şııre başlar llhan Berk Uzun bır şurdır 'Uzun Bır Adam'a yakışaeak kadar uzundur Bır dıze ıster şıır, onu ne zaman bulacağını bılcmez Bir sÖ7cüğıin peşine düşer: "gerekirse cinnete değin" gitmeyi göze alır. "Ben, yazmak eylemini cehennem olarak görenlerdenim," derken bile ayıp bir şeymiş gibi gelir ona yazısız yaşamak! Ne zaman alnında bir damar çatlasa, içinden kocaman harfler akar tlhan Berk'in. "Az şey mıdır sozcuklerın zulmu? ( ) Yazının hangı alanında vardır sozcuklcrın ştıre yaptığı baskılar?" Yıne de, yureğıne so kulmaya çalışan ıırkek bır acıya ınat, yu 7iınu çıçekleyerek uçurur sozcuklerını, yureklerımıze konsunlar dıye " Oyleyse yeryuzu, bu en buyuk lutap, hep yazılma lıdır Sozcukler, sevgılı so/cukler yerlenn den oynatılmalıdır, yenı bır yaşam adı na " ıçınde, çağıldayan bır ırmağı taşır şaır Acilarla daaandığı yeryuzunun (lu, o zamanlar coğrafya bır Locukmuş), ağzın da ıslattığı uçeklerın fılı? vcreccğıne ına nır hıi7nun nır yerınden, kalbımıze ılıştır dığı Kult Kıtap'ın ılk sozcugu olduğumuz gun "Kurtulu^ yok1" dıyerek surdurıır yazmayı, bılıı kı ulaşılamayacaktır hıçbır yere, acılanyla atılanmadan yeryuzunun "Ulkem uyurken bana dolaşmaya çıkar dım " dıyerek çıkar yeryımınu dolaşma ya Breton'un 'şiir, usun bir bozgunu olmalıdır!' sözu kadar hiçbir so7 daha iyi anlatama7 tlhan Berk'in yapmak istediği şeyi. B Bır gun Pıcasso'nun bazı rebimlerı ça hnır atolyesinden Hayranları dovunur ler Pıcasso relaşsız bır eulumsemeyle "ünların hıçbırının altında ım7am yoktu, bu yuzden be$ nara ctmezlır," deı llhan Berk'te "Artık gelişigüzel konularda düzyazıları yazmayı duşünuyorum. Söylenmesi bilinirse, bunlar da kendiliğinden şiir oluveriyor," diyordu yıllar once. Yani, Berk imzası altında her şey şıırdir demeye getiriyordu aslında. (ıclışıguzel lık ıçınde ışlenmış bu notlar bıı şıır sıcak hğıyla kucaklıyor, ıçımi7i ısıtıyor şımdı Turkçe'nın soylu ustası Yunus. Lmre'nın "Bu gonuller pasını/ Yıkayıp gıdeırnc ğe/) Oyle bır so7 soyle kım/ sozun hulâ sasıdır ' dı/elerındekı gıbı, içimizdeki pası yıkayıp arıtan gizli bir yalınlığı saklamaktadır tlhan Berk 'Kult Kitap'ta. ünun dunyasının olçusudur ınsan Kuş dılı' deyımındekı bılgelıjie ulaşmıştır çun ku Kendi kişisel dunyasının duvarlarını aşmış, kuşatmasını yarmıştır şair. Gun luklerle anılaı arabindakı ayrımı anlarır ken "Gunluk, ılerıye doğru gıder, hâtıra gerıye doğru ıner," dıyor Suut Kemal Yet kın Oysa, bir ayna gibidir tlhan Berk'in yazıları kendi yaşamına tutulmuş. Yansımalarını çarpıtmaya, yaşam karşısında aldığı tavrı gizlemcyc, ortmeye çalışmaz bu aynada. Yenı bır kan dolaşımı getirmeye çalışır gibidir dilimize. Bır I ransı/ şaırı soruyoı 'Ly hafıza' Sen bıze Rab'bın bır rahmetı mı yoksa lânetı mısın5' llhan Berk gucunu belleğınden alır Gozlemcı olarak kalmaz yazdıklarında clını kana bulamayı da goze alır 'Ln katı yasaları duşunurf ) Bır dc sı gınakları ( ) Bıfyalnı/lık yasası duşıınu yoı um sonra " dıyerek, butun yasaların en katısı olan yalnı/lığın uzerıne Daglar ca'nın "!jıındı bıı al aygır, bır kara <,ayır da " dı/esıyle dort naıa yol alır "Bunalı mın gu/elım ellerı"yle kırbaçlar al avgır laıı Doğru nldıığu ıtın mı yoksa salt gıı /cl bulduğuiKİan mı bılınmez, onları aı a malıyım' dıye |ieşıne takıldıgı so/ler ve sozcııklcr ogrenmc ıstLgının ateşleyıtıle rıolurlar bıı anda Yenı bır dcfter, yenı şı ırlerın habcrtısıdır Yorulmak ncdir bilmeyen, fırtınalı denizlerin kaptanı tlhan Günlulder ve anbr Berk, omurgasındaki yaraya aldırmadan, yalın bir güzeUik bulduğıı tarihin azgin dalgalarına çevirir gemısinin dumenini. Geminin omurgasındaki yara, o tehlıkeli oyuk bile yolundan donduremez onu. Nerede şiir varsa tlhan Berk'in gemileri oraya demir atar. "Mahler'ın senfonılcrını, senlonının ya pısına bır saldırı olarak goruyorum Sevışımde de bu vatıyor Mahler'ı " ( ) "Malı ler ıçın ayrı bır ayraç açmalı, ordan bak malı Bunun yuruyuşumuzu değıştıreceğıne ınanıyorum," der Mahler ıçın Mahler, llhan Berk ın anlarmak ıstedığını açımlarcasına "Dokuz senfonım bo yunta nasıl gelıştığım ızlenebıldığı /aman anlaştlabılınm ben ancak," demektedır tlhan Berk'te, Kiilt Kitap senfonisi okunarak anlasılabilir ancak... "Bugun yenı Dir defter aldım, yenı şıır lere başlayacağım," dıyerek başlar Otağ Gunlugu'rıe " Tanhte buyuk bır şıır bu luyorum," der ve 5 Balad ya7mayı duşu nurHırodes'ınça^ınıkapsayacak " Aslın da, ne 1 iırodes, ne de Şalome'yı duşunu yorum, belkı de o çağın yıkılmışlığını se vıyorum Bır ezıklığı var yıkılmışlıfiın, şı ır ıçın buyuk bır konu Poe, guzcl bır ka dının olumu şıır ıçın guzel bır konu ola maz, dıyor Belkı Benım ıçın, yıkılmış ul kelenn, duşmuş kralların hayatı değın nıc bır şey guzel olamaz," dıyen llhan Berk, Şalome ustune yazmak ıstedığı şııre baş lar !jalome'nın yalnızlığı, kısırlığı, ezıklığı "Sen ey dar yalnızlık, ezık eskıl avna1" dızesıne uonuşur Berk'in bılınçaltı kuyu sundan çektığı sozcuklerlc Bır şurın bı tıp bıtmedıgını "sokağa çıkıp kendı ken dınıeokumadıkça anlayamıyorum" dıyen tlhan Berk, tufek seslerıyle uyandığı 27 Mayıs 1960 sabahı da (hanı o gunun hıç bır saatınc degışnıem dedıgı saatler) so kaga fırlar Yalrıı/lığı dağılsa da bır an ıçın "Bır daha anladım, şıır yalmzlık ıstıyor, bır onu ıstıyor, daha hıçbır sey," dıyerek, kım selerın geçmedığı sokaklara dalar Yuru dıığu yolları eskıterek yurur şaır " Artık, yalnızlıgı eskırtım gıbı gelıyor bana," de mcsı ondandıı tlhan Berk, 'Kult Kitap'ta sizi alıp bir sokağa goturur, bir de bakarsınız o sokak başka bir sokağa açıhyor, o da bir başkasına.. Aslında bır o/an ıçın şurın hayatın dan başka bır hayat yolctur O/an şıırle rındekı hayata, hayat gomyle bakar Oza nın yaşadıgı hayat, şıırlerın hayajıdır da denebılır," dıyeıek başladığı 'Âşıkane Deften'ne kımı /aman GarpacLito'nun Kotu Kadınlar tablosunun bır fotoğrafı nı yapıştırır kımı /amansa Dtlvaux'nun kuğuyla çıltkşcn Leda resmını Butun bıı gun Bâkı nın bır beyıtını soyleyıp du rıırkcn ıçınden, Baudelaıre'nın Kotuluk Çıçekleıı'nın uc değışık baskisıyla yatagı na gırcn tlhan Berk, Io'nun bıı yeııne gı rer dıyerek sevındığı 1 sonnet'ın orasıy la burasıyla oynar L E 'nın bır mektu bunda yazdığı Turkıye sevışmek ıçın de 3 bır /ındanlık değıl mı ' sozunu duşunup dururken Haydn'ı da, Vivaldı, Bach ve Handel'ın yenne koyarak, "Duşenım ben her gun opuşunun Dalkonlarından," dı zesiyle uykuya dalar tlhan Berk, Kıilt Kitap'ta bize hem Bâki'yi hem Baudelaire'yi; hem Rilke'yi hem de Şeyh Galib'i bilmek zorunda olduğumuzu hatırlatır bir kere daha. Sadrı Ertem, Fıkır ve Sanat adlı cserın de "...yazar, mutlaka bilmeyenlere bir şey öğreten adam değil, belki bilenlere yeni şeyler hatırlatan ve kafalarını birlikte işleten dostlardır. Bence yazarla okuyucu, herşeyden evvel birbirini seven insanlardır. (...) Yazar, okuyucusunun en samimi, en mahrem dostudur." (Agy., s. 110111) diyerek bu durumu ne guzel anlatmıştır. tlhan Berk, okuyucusundan dosduğunu, içtenliğini esirgememiştir Kült Kıtap'ta. "Şaır, ımgeler arkeoloğu l "dur llhan Berk ıçın Platon. " kımıne gore tragedya şaırle rı, butun sanatlan, ınsanlann ıyı ve kotu taraflanru, hatta tanrılarla tlgılı her şeyı bı lırlermış, çunku ıyı bır şaırın, ele aldığı konuları ıyı ışleycbılmesı ıçın ılk oncc bunları bılmesı gerekmış yoksa emeğı bo şa gıdermış tragedyada " (Devlet X, 598 e, s 285) llhan Berk 1970 1976 yıllannı kapsa yan 'Kıtaplar' bolumundekı 'Her îjur Kendı Seruvenını Yaşar' başlıklı yazısına M C Anday'ın bır konuşmasını okııya rak başlar " Yanlışanlamadımsa.şuı ya zılırken kurgusunun, yapısının yazana KA palı olmadığını soyluyor Ben bunun ter sını soyleyeteğım Bır şurın yazılış, orta ya çıkış seruvenını, yazılırken bılemeyız Onun nasıl ya/ıldığını, ne gıbı yollardan geçtığını, bız ancak şıır bıttıkten sonra uo rur, anlayabılırız dıyeceğım Hem de, hıç değılse bu benım ıçın boyle demeden dıyorum bunu " Evet, tlhan Berk bir fotoğrafın banyo edilmesi gibidir şiir demeye getiriyor sozu, goruntu yavaş yavas beliriyor onun karanlık odasınaa. Belki de yıllar öncesinde çekılmış bir fîlmi banyo etmek için uğraşıyordur şair bilinçaltının kuyusunda. Şiir yaratısı bizim midir ya da doftuşuna geçişine tanık olduğumuz bir olay mıdır hep düşunmuşumdur. I langı yorum daha gerçek? tyısı mı sozu yıne Platon'a bırakalım " Bu şaırlerın yarattığı bırer golgedır olsa olsa, gerçek varlıklar defiıl Bakalım sağlam bır taraf var mı bu adamların soyledığındc Iyı sa ırler, çoğu ınsanlann ne ıyı soylemış de dıklerı şeylerı bakalım bılıyorlar mı gcr çckten f' (Devlet X, 599 a, s 285) llhan Berk, Defter 1984 1988'de 'En Çok Scv dığı Yerler mı^' başlıklı yazısında ıpuçla rı verır bıze "1 ler ınsanın kendı mıtolog yası vardır Bu ı\d bu kurulu dunya değıl dır Yarattığı dunyadır Ya/mak bu yu/ den bılınmeyene açılnıak demektır ( ) Bır şıır yurumuyorsa, o zaman tcnha yer lerı seçerım, boş bır kahve, meyhanede, lokantada otuıamadığım halde boyle bır durumda bırden, kımsesı/ yerler, masalar ararım ( ) Lvde en çok sevdığım yer, evın ıç avlusııdur" Kiilt Kitap'ı ortaya koyarken ebedi bir yalnızlıkla başbaşa, duyarlıklarıyla da yıızyıızedir tlhan Berk ama okuru karşısında durustlukten yana bir sorumluluk duygusu taşır. Galata ıçın tuttuğum notları (cl ka dar kâğıtlar, harııalar, krokıler mınyatur leı, lısteler, fotoğraflar),cher şeyı bır def tere yapıştırdım Boylete onları şımdılık elımın altında tutabılıyorıım " der ve bır sabah Tıınel'den başlar (^alata'yı taranıa ya "Her şeyı ben saprayatağım Gala ta'da hangı ağaçlar, hangı kuşlaı vaı <* l'aş ların turu neuır'1 Evler ne zaman yapılmış " CUMHURİYET KİTAP SAYI 483 Kltaplap' 'ÂnkaneDefterr SAYFA S