Katalog

MUSTAFA YELKENLİ ılımkurgu meraklısı bılır, en çarpı cı vc uyarıcı oykuler hep kısa oyku lerdeolur Sayfalar dolusıı anlatılan oykudc bulunamayan tat, bır saytalık çok kısa bır oykudc sm başka dunyalara go turmeyc yctcr dc artar nıle 1972'de ara mızdan 66 yaşında ayrılan Tredrıc Brown un okıırıı şoka ugratan kısa oyku su Yanıt, 96 mılyaı gezegendekı butun bılgısayarlann tek bır bılgısayara bağlan masıyla basjar tnsanlığın kafasını asırlar dan Deıı meşgul eden soru sorulur Aca ba bır Tanrı var mı * Alınan yanıt tokat gı bıdır Lvet şımdı bır Tanrı var Fvrendekı butun bılgılerm tck bır ma kınede toplanmasi ınsanlığın başına bela olabılecek tanrısal bır guç yaratır mı so rusuna bılımkurgu yazarları yanıt arayıp dursunlar, şımdıdcn ınsanlann dgısını çe ken ıntcrnctın gclccckte nasıl bır kaosa neden olabıleceğı u/erınde de duşunmek gerek Hcr ne kadar bılgısayar ağı uzerın de bılınç akışına olanak verecek kadar uçıık bır dıızeyc erışmezse bıle, bılımkur gu yazaılan bu olasılık u/erınde yazılar dokturmeye başladılar bıle Neuromancer ya da... B William Gibson ın sanal dünvası 1984 yılında yazılan Neuromancer, William Gıbson'ın ünlu " Sprawl Uçlemesi"nin ilk romanı. Count Zero ve Mona Lisa Overdnve ile uçluyü tamamlayan Gıbson, Philip K Dick geleneğinı surdürür bu yapıtında da olan sanallığı bır bılımkurgu ya7arının halusınasyon olarak nıtelenuıruığı bu ol guyu, sanayı dunyasının bır başka unlu ıs mı, dıjıtal çağda yenılığın veestetıgın sırn gesı halıne geluığını soyleyen Sony nın başkanı Nabuyıkı Idcı hafıfc alarak (,ok daha curctkaı Lu şcyın pesjinde oldukla rını a<,ıklıyor Gelecekte butun cv aygıt larını, yapay zckâ olaıak nıtelendırclığı bılgısayar dahıl her şeyı bırbırıne bağla yacak olan telsız bır aj* kurmak Bu ağın nasıl ıs,leyeceöını soranlara şu vanıtı vcr mektedır "Nc yazık kı su anda hcr s,cyı ço/ecek her dcrde deva bır hazır uygııla ma yok, ama su anda ustunde çalıştığımız sıstcmlerden Dirı bu " (PC, sayı 9) Bılım kurgu ya7arı olmasa bıle teknolojının gc lışımı konusunda en az bılımkurgu ya zarları kadar genış bır hayalgucııne sa hıp olduğu goruluyor Nabuyıkı Ideı nın İşın ılgınç yanı bır /amanlar bılım adam larını motıve eden bılımkurgu yazarların yerını dev şırketlenn yonetıctlennın almış olmaları Belkı de çok uzak olmayan bır gelecekte teknolojik yonden gelışkın ay gıtları ureten şırketler yonetıcılerını bı lımkurguyla tıoğrudan ılgılenenlerden seçeceklerdır Hele bır de bılgısayar ağ lannı ve tum cv aygıtlarının dev bır ağ uzerınde kullantlmaya sunulması ınsan yaşamını cıddı bır şekılde sanalla^tırma sını gctırecektır kı, gerçek'ın ne olduğu uzerınde tartışmalar yoğunlaşacak ve yc nıden tanımlanacaktır olaya hâkım olmak uzere kıırgulanmış tır Bılgısayar dcvrc lcrının bırbulerıyle ıletışımınden oluş tuıulan bu yapay ortamlara ınsan an cak sınıı sıstemını bılgısayarın devre lerıne bağlayarak bu sanal ortama ge çış yapabılır Bu ola nağa erışen ınsan ıcın bu yapay evren gerçeklık kazanıyor Wıllıam Gıbson'un dedığı gıbı "sıber uzay onu betımleyen panelın fi7iksel ko numundan tamamen Dagımsızdır" Henuz bılımkurgu romanlarında go rulen ve yenı bır tıır olan bu yapay dun ya bılımkurgu yazarlarının duşlerındeye nı bır aşamayı ıfade etmektedır Aynı za manda bılımkurgu ıçınde yenı bır turun doğuşunu ıiâ C\btrpunk f wil|iam aıbson ooo SıberUzay (CybcrSpacc), tam olaıak neyı anlattığı pek anlaş,ilınaz bır terım ola rak gunluk yaşamımıza gırdı Sadece bı lımkurgu okurları değıl, Dilgısayarla ılgı lenenler ve ozelhkle bılgısayarların başın da zamanlarının çoğunu oyun oynamak la geçıren gençler en azından bu terımı daha rahat kullanıyor oldular Bır başlık saycsınde kendılerını oyunun ıçınde bu lan oyun meraklıları bu sanal dunyanın kcyfını çıkaıadursunlar, bu terım bılgısa var teknolojısının gelışmesıyle ortaya çıkan, ancak bu cndustrıde nerhangı bır teknık olayı adlandırmayan, sadece kur gusal bır ıçerık taşıyan bır terımden ote ye gıtmemektedır şımdılık Dıınyada bıl gısayar kullananların buyuk çoğunluğu nu bırbırıne bağlayan ınternet her ne lca dar daha somut bır s,ey ıse de sanal dun yanın bır parçası sayılabılır Bılgısayarla rı bırbırıne bağlayan ve ınsanların bu bılgı aöı uzerınde geleccktc tıcarı ve bılgı ıeeııklı alışverışe bır başka boyut kazan dırmaları hıç de olanaksız gelmıyor 1969 yılında ABD'de unıversıtelerle as ken alanda ışbırlığı yapılmak uzere Sa vunma Bakanlığı tarafından fınanse edı len Arpanet 1972 yılında halka tanıtılır Elektronık posta ıeat edılmesınden on beş yıl sonra 1984 yılında askerı kurum lar arasında ıletışım sağlayan bu kurum, Savunma BakanlığYndan alınıp Ulusal Bılım Demcğı'ne dcvredılerek sıvılleştı rılıı 1990 yılına gelındığınde ınternet adı nı alarak butun dunyada bır bıl gı ıletüjim ağı halıne gelır Ancak ııst bır aşamaya gelme den once gelıs,tırılmeye çalışan bu sıstemdekı uç evre bılgısayar ta sarımıılarını meşgul cder Bırın cısı, bıı nesnenın herhangı bır narçasını gorerck butunuyle bağ lantı kuranılme yctcneğı, ıkıncısı değerlendırme ve nınayct var olan bılgımızk doğru bağlantı kurabılme Bunlaı henıı? tam olarak gerçeklcştınlmcdığı halde, bılgı çağı denılen gunumu/de bu konuda mesafe almak ıçın daha çok çaba ıstcyeceğı muhakkak Buna karşın o aşamaya gelıneeye kadar bılgısayarlar ınsanların ış yaşamlarını kolaylaştırmaya de vam cdcccklcrdır Ancak SıberU zay (sanal gerçeklık zahırı ger çeklık sanal dunya vs ) dcyımını ılk kcz kullanan ve bunu baz ala rak romanını yazan Wıllıam Cîıbson bunu karsılıklı yaijanan bır habsunasyon olarak degmendır mekten kendını alamaz Vucuda baölı ılttıcı ve algılayıcı aygıtlar la rı/ık dunya ıle clefetronık dun ya arasında bır ctkıle^ımın adı SAYFA 16 Sanaldünya BHgisayar ağı CyberSpace, dunyayı tamamen sarrnı^ bılgısayar aöını, ınsan bılıncımn bu ağ uzerınde bılgı alışverışı gerçekleştırdığı ama, gerçekte var olrnayan bır mekândır Bılgısayar yazılımlanyla ekranda gorulen yapay orramları andırır Var olmayan bır dunyada (sanal paradıgma) gorsel etkıler le dokunsal ve tensei duyumlar olarak Gelecekte artık her seyın bılgısayarla rın denetım ve kontrofunde olabıleceğının bır ba^ka ıfadesıdır bu ürneğın gıt tıkçe yaygınlaşan kredı kartlarıyla alışve rış nasıl cepte para taijima abşkanlığını gı derek yok edıyorsa, gunluk yasamda da ha fa/la bılgısayar kullanımı kışıyı reel dunyadan koparıp sanal bır ortama su ruklemesı duşuncesı de oyle pek olanak sız gorulmemektedır MI1 Unıversıtesı Multımedıa Laboratuvarı, Cornegıe Mellon Unıversıtesı'nde yapılan aıaştırmalar bılgısayarları ınsanlara daha yakın kılma nın olanaklarını yaratmayı amaçjıyor Bı lım dunyasındakı başdondumcu gelışme ler yakın bır gelecekte bılgısayarı ınsanın vazgcçcmeyeceğı bır unsur halıne getıre cektır Ancak bu teknolojı şımdılık ıletışım ve bılgı ısjem alanında yoğunlaşmış durumda Şu anda bılgısayar oyun salonlarında kafalara takılan bır kask ve optık lensler sayesınde kışıyı dış ortamdan soyutlandı rarak oyunun uçboyutlu grafık mekânı îçine sokmakta oyun bu sanal mekân ıçınde oynarulmaktadır Ustelık bu teknolojı sanal seks olarak daha hızlı bırgelı^ım gostermektedır Bu nun ıcın bılgısayar afıcılarıyla donanımlı gereklı gıysı gıyıldıkten sonra partnerle temas sağlanabılıyor ve algılayıcılar saye sınde vucutlarının bırbırıne dokunuşu Üirücü goüşmeier hıssedılıyor Sanal dunyadakı seksın do ğal cınsellığı yok ctmesı ınsanı bırçok ^e yın gıdeıek eksılmesıne yol açacağını soy lemek ıçın kahın olmaya gerck yok Ası mov'un Gunejjin Ianrıları adlı romanın dakı Solarıa dakı ınsanların bırbırlerıyle uçboyutlu hologramlar aracılığıyla goru şebılmekte vc ancak çocıık yapmak ıçın bır arada, o da çok kısa bır sure ıçın bu luşabılmekteler Karıkocanın bır arada bulunmasının tek gerekçcsı sadece çocuk yapmaktır Bu dunvada ınsan ılışkılerı o kadar bırbırınden kopuktur kı, ınsanı olan nc var sorusunu okur kendı kendı ne sormaktan alamaz Benzer bır yaşam bıçımını Wıllıam Gıbson henuz Turkçe'ye çevnlmeyen son romanı Idoru'da üjlemektedır Bır rock yıldızının sanal bır yıldtzla evlenmesını konu alan bu roman cvlılık kurumunu farklı bır boyutta değerlendırmektedtr Sanal dunya nır kez yazın dunyasına gıı dı ya, edebıyatın kendısı de sanallaşırsa o 7aman kıtap okumanın gereklılığı duşunulur mu bılınıııc/ 1984 yılında yazılan Neuromancer, ya zarın unlu Sprawl Uçlemesı nın ılk roma nı Count Zero ve Mona I ısa Ovcrdrıvc ıle uçluyu tamamlayan Gıbson, Phılıp K Dıck geleneğinı surdurur Ancak en bu yuk hayal kırıklığmı da bu yazarın yuzun den yaşar Phılıp K Dıck ın bır romanın dan uyarlanan Bıçak Sırtı'nı (Blade Runner) sınemada ılk kez seyrettığınde fılmı yarıda bırakıp çıkar O gunlerdc Neuro mancer'ı yazmakta olan Gıbson fılmde gordulderıyle kendı tasanmlarının bırbır lerıne ben/emesı uzerıne umutsuzluğa kapümıştır Bır dığer hayal kırıklığını ıse Los Angeles'te uç polısın bır zencıyı ol duresıye dovmelen uzerıne çıkan olay larda yağmalanan dukkânların ıçınde bıl gısayar dukkânlarının olmaması u/erıne yaşar Yağmalanan dukkânlar genellıklc mu/ık marketler olmuştur Gelecekte bıl gısayarların ınsanlar uzerınde olağanus tu etkılerını duşleycn yazar ıçın bu olay çok s.as.ırtıu gelmıştır kendısıne Tahmın ettığı tepkıyle karşıla^mayan yazar "sanı rını yanılmışım" demekten kendını ala maz Cyberpunk akımının en onemlı temsıl cısı Nebula ve T lugo odullu Wıllıam Gıb son'un Neuromancer adlı romanı bu tu run ılk kıtabı olması nedenıyle ılgıyle kar şılanmı^ olmasına kats,ın değı^ık versıyonlan ya/arlarını beklemck tedır Henu7 turun ılk orneğı olma sı nedenıyle romanın kurgulanımı ve dılı klasık bılımkurgu okıırıı ıçın ılgınç ve çekıcı gelmcktedır yıne Buyuk tekellerın mekân tııttukları kapıtalızmın herturlu pıslığını ıçın de taşıyan, ozellıkle mafıo/ ılışkılc rın her koşedc kendını hıssettırdığı çokuluslukent devletlerınde bıçkın delıkanlıların yaşamını sanal bır dunyada bılımkurgusal atraksıyon lan one çıkartarak anlatır Vucııtla rına baöladıkları elektrotlarla bılgı sayar teknolojısı sayesınde sıberuza ya açılıp şırketlerın gızlı bılgılcrını çalmalarını konu etmektedır Gele teğın en buyuk suç kavramı bılgı sayar teknolojısını kullanarak dev şiıketlerın bılgı belleklerınegırmck olacaktır anlasılan Ama bu vahşı kapıtalızm daha u/un bır sure de vam ederse Yaşanan ckonomık krızler bu sıstemın canına ot tık mazsa eğer • Neuromancer/ Wıllıam (jibsorı/ Çevırın Melıkc Altıntaş/ Sarmal Yaytnları 17K sayfa CUMHURİYET KİTAP SAYI 472 8prawl Üçtomesi