Katalog

Kemal özer, "Oğullan öldürülen Analar"ın Esklşehir'de sahnelenmesi sırasında. Kemal Ozer'i şiir serüveninin tamkları SENNUR SEZER Kemal Özer ilk kitabını 1959 yılında yayımlamıştı: Giil Yordamı. Bu kitap onun Ikinci Yeni'nin sevilen ozanlanndan biri olmasının başlangjLcıdır. Ne ki, Giil Yordamı'nı izleyen Olü Bir Yaz (1960) ve Tutsak Kan (1963)'dan sonra Özer uzun bir süre suskunluğu seçecek, 1973'te yayımlanan Kayganın Yüreği ukuru bir başka Kemal Ozer'le tanıştıracaktır. Dünyayı değiştirme ve dönüştiinne isteğini açık seçik ve güncelin odağından dilegetiren şiirlerin ozanıyla. Kemal Özer, 1973'te yayımlanan Kavganın Yüreği'ni Yaşadığımız Günlerin Şiirleri (1974), Sen de Katılmalısın Yaşamı Savunmaya (1975), Geceye Karşı Söylenmiştir (1978), Kimlikleriniz Liitfen (1981), Araya Giren Görüntüler (1983), Sınırlamıyor Beni Sevda (1987), tnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle (1 ?90), Bir Adı Gıırbet (1993), Oğullan Oldürülen Analar (1995), Onların Sesleriyle Bir Kez Daha (1999)'yla sürdürdü, ge liştirdi, genişletti. Bugün sevilen ve okunan ozan kimliği toplumcu kimliğiyle birlikte anılıyor. Özer'in, kırk yılhk siir serüveni, günümüz genç okuruna kolay görünebilir, şiirinin odağını, şiir bilincini diri tutarak değiştirmek zor iştir ama kuşkusuz bu davranışı desteklenmiştir, diye düşünebilir okur. Ancak bu hiç de öyle olmamıştır. Kemal Özer'in dönüsümüne sıcak nakan eleştirmen sayısı, hiç değilse başlangıçta, çok azdır. Bir ozanın şiirini kökten değiştirmesi . kolay iş değildir. Sözcük işçiliğinden bilinç işçiliğine dönüşmesi de. Kendi kalıpfarından sıyrılmadan siirinin içeriğini değiştiren ozanlara hep rastlanır. Ama bu tavır, siirinin yapısını değiştirmeyi deneyenler gibi tepki almaz. Siirinin yapısını değiştirmek, geldiği ve unlendiği alcımı eleştirmek zor iştir. Bu zorluğu neden göze almış Kemal özer. Bunıı kendi yazdıklarıyla kavramak için elimizde olanaklar var: Tanık Giinler, Soruların Giindeminde, Gölgeden Güneşe, Ikinci Yeni'den Toplumcu Şüre, Eleştirilerin Giindeminde. Bu kitaplardan biri Kemal Özer'e, yöneltilen eleştirileri kapsamasıyla ayrılabilir: Eleştirilerin Giindeminde. 51 yazarın 71 yazısını derleyen bu kitap, kırk yılda eleştirimizin değisen/değişmeyen yanını vurgulaması, yabancı eleştirmenle, Türk eleştirmeninin yöntemini karşılaştırma olanağı verişiyle de ilginç. Bir ozanın ya da yazarın hakkında yazılanları bir araya toplaması, yayınlaması akla ilk anda biitün yazılanların onu övdüğü, doğruladığı bir durumla karşı CUMHURİYET KİTAP SAYI 5 1 4 lut, Tevfik Tas da. Bir başka deyişle hem eleştirmenler hem ozanlar yazmış Kemal Özer'in şiiri için. Özellikle siirinin rotası değiştiğinde. Ve bence, Asım Bezirci, Doğan Hızlan, Hasan Izzettin Dinamo, Ferit Ongöen onun dcğişimini destekleyenler arasında yer almış, yoğun biçimde eleştirilseler de. Örneğ^n 1 lasan Izzettin Dinamo'nun Kemal Özer'i olıımlaması, Rıfat 11gaz'dan sert bir yanıt almış: Şiir Kirlen mesi. Ozanlıftındaki alaysılığını öykülerindeki ince hicvini KemaJ Özer'in Halıç şiirıne yöneltmekte hiçbir sakınca görmez Rıfat Ilgaz. Bu şiiri mekanik bulduğunu, kitabın sunusundaki (ya da arkasındaki sunuştaki) açıklamayı 'tarifnamelere' benzettig'ini can atıcı bir tavırla söyler: "Biz Babıâli'ye uğramayalı işler biraz daha yoluna girmiş. Şiirler artık prosnektüslü yayınlanıyor demek. Böylece nem yanlışlık olmuyor, hem de kolay anlaşılryor bu modern şiir... Ya da yapay şiir... fiçtenligi olmadığına göre matematiksel de diyebiliriz. Demek bu tür kitapların çok satması, ödül alması da tariınameli oluşundan, kuramsal, yapımsal, yapısal oluşundan ileri geliyor. Bundan ssnra şiir atölyelerde gelişecek demektir. (...) Hem sanatsal hem sosyal hem siyasal!... Dünya barışına ve dostluk yarışına hizmet oöyle olur iste! Böyfece hem sanat kurtulur nem işçi sınıfı... Kurtulduğu bir yana, DU arada hem ucuzluk başlar hem terör önlenir. Hem de memleket kalkınır." Rıfat Ilgaz'ın başka kitap eleştirilerinin olup olmadığını, olduysa bu kadar sert bir tavır sergileyip sergilemediğini bilemiyorum. Ancak Kemal Özer'i eleştirenlerin en iinlülerinden olduğu için örneklemek zorundaydım. Rıfat Ilgaz, eleştirilerini Kemal Özer'in şiirine yöneltmiştir gene de. üysma eleştirileri şiirden çok ozana voneltenler de vardır. Orneğin Mehmet Ergün. Mehmet Ergün, Suphi Kenan Demirci imzasıyla yayımladığı, 1973 tarihli bir yazıda Kemal Özer'in hem Ikinci Yeııı Dönemi'ni hem toplumculuğa geçişini eleştirir. Eleştirileri ozanın kişiliğine vöneltir: Kemal özer, Damar Dergisi Emek ödülü'nü O dönem Edebiyatçılar Derneği Başkanı olan Şiikrü "(...) Siyasal iktidann baskısınErbaş'tan alırken dan ürken kişilerin şiiri bir kaçak sığınağı haline getirdikleri bir dönemde, karşıya olduğumuzu getirebilir. Insaniar bu akım içersinde yer alan ozanlardan kendılerine yapılan saldırıları neden kibir tanesi de Kemal Özer'dir. (...) Ikinci taplaştırsınlar lci... Ya saldırılar azınlıkYeni'nin şiir anlayışından toplumcu gertadır ya da saldırıları yöneltenler önemçekçi şiir anlayışına yaşantısı değil şartsiz kişilerdir. Ancak, Eleştirilerin Günfar, daha doğrusu "okunur olma kaygudeminde'yi şöylebir karıştırmak bile, kisu" götürdü Kemal Ozer'i. Şiirlerinde tabın bir övgü kitabı olmadığını gösteilk değişimin uç verdiği dönemi dikkate rir. Peki Kemal Özer bu yazıları neden alacak olursak, bu gerçekliği kolaylıkla derlemiş: "Eleştiriyle sanat iirünü arasomutlamak olanağını bulunız. (...) Kesındaki ilişkiyi her zaman önemsedim. mal Özer'in yaşantısının değil de, okuÇünkü bir yazımda dediğim gibi, 'Geri run baskısıyla ayak değiştirdiğini bilmek, bıraktmlmış bir ülkede hem türlü baskışiirini çözümlemek açısından önemli. lara, yozlaştırmalara karşı varlığını koruDuyarlıgıyla benimsedifii ideoloji arasınmak, hem de geliştirmek zorunda olan daki uyumsuzluöun şiirlerini sürükledisosyalist bir edebiyat i çin güçlü bir eleşği olumsuzulğu başka türlü açıklayamatirel ortamın bulıınması özellikle önemyız yoksa. Gerçekten de, diyalektik açıli' göründü bana hep. Bu yüzden, en az dan bakıldıgında Kemal Özer'in şiirfeemek harcanmış, en yiızeysel eleştirilerin rindeki aksaTdığın hep bu düşüncedavbile, yararlı bir yanı bulunabileceğini diiranış, bilinçduyarlık, yasamdünya göşündıim. Hatta çeşitli yanlışlar barındırüşü arasındaki uyumsuzluktan kaynakran, yanılgılar taşıyan bir yazının dahi landığı görülür. (...) Salt ayak dcğiştirdoğruya ulaşmada yardımcı olabileceği mek veterü değildir devrimci bir ozan kanısını sürekli korudum." olabilmek için. Ayak kadar yaşantıda da Kemal Özer, yazılanların kimilerine değişiklik yapnıak gerekir. (...) Bu neüzülmüş hatta öflce de duymuş ama eleşdenledir ki, işinden evine, evinden işine tiriye duyduğu saygı yüzünden yanıtlagidip gelen kişilerin harcı değildir devmamış bunları. Yanıtlamak durumunda rimci şiir yazmak. ( )lsa olsa ancak kenkaldığı bir yazıyı ise kitabına almannş. di küçük burjuva bunalımlarını dışlaştıYazıyı ve yanıtı, mernklısı için yer belirrıcı nıtelikte slogan şiirleri yazabilirler terek anmış. bu kişiler. Kemal Özer'in bütün şiirleri Eleştirilerin GiindemindeVlc yer alan de bu nitelikte. Bu nedenle de, devrimyazarların arasında Mehmet Kaplan, Doci şiirın karikatürize edilmiş şekli olarak gan Hızlan, I'erit Öngören, Aunan Bin nitelemek gerekecek onları." yazar, Mehmet Ergün de var, Rıfat Ilgaz, Eleştirilerin Giindeminde de Meh Hasan Izzettin Dinamo, Abdülkadir Bu met Ergün'ün bir yazısı daha yer alıyor. Suphi Kenan Demirci imzasının kendi takma adı olduğu da bu ikinci yazıda yer almış. Eleştiriden çok küçümseme navası taşıyan bu tür yazıları Kemal Özer'in derlemeye alışı kuşkusuz, eleştiriye saygısı kadar kendine güveninden kaynaklanıyor. Şiirlerle eleştirileri karşılaştırma olanağına her zaman sahip okurlar. Kemal Özer, siirinin bu yeni doğrultusuna inanıyor. Eleştirilerin Gündeminde'ki en sert anlatınılı yazılardan örnekler verişim, Kemal Özer'in kendine güvenının bir başka deyişle cesaretinin altını çizmek için. Bu tür eleştirilere (ikisi hariç) yanıt vermemiş Kemal Özer. Yanıt, yine başka eleştirilerdedir. Örneğin Ferit Öngören'in yazdıklarında: "I'aşizmekarsı vurıışan şaire daha bir hoşgörü ile yaklaşmak gerekir. Oysa Kemal Özer kıyasıya eleştiri yemiştir. Bu onun işinde başarısını simgeler. Çünkü Kemal Özer yöntem araştırması ile pek çok şairi eskitmiş oldu. Hayatlarında bir gün enselerinde şiirin soluğunu duymamış olan beyler, soyut bazı sözlerle, gerçekten devrimci şiirin araştırmasına kendisini vermiş güclü şairleri eleştiri süsü altında sinsice karalamaya girişirlerken aslında ileri ye dönük belge bırakma hesabı içindedirler. Oysa ileriki günlcrde 1973 yılını merak edenler tek sağlam belge olarak ellerinde Kemal Özer'in Yaşadığımız Günlerin Şiirlerini bulacaklar." Kemal Özer'in her kitabı bir belge aslında. Eleştirimizin kırk yılını merak edenler de, Eleştirilerin Gündeminde'yi okumalılar. Yanıtları Kemal Özer'in kitaplarmda olan sorularla karşılaşacaklardır, kimı zaman üzülseler ya da gülseler de, bizim eleştiri yöntemimizi bir iki örnekle Batı yöntemiyle karşılaştırma olanağı da bulacaklardır. KIYAFET YtNIKANUN. C.K.F. DEVRIMLER TAKVIMI * Cumhuriyet Devrimlerlnl içeren afişler BOyflk boy (33 X 68 ctn.) 12 yaprak ( VJCalın mat kuşe kâjıda renkli batkı • Sphalll flzel kutusu Içlnde, 4.000.000 TL. A1ATURK POSTERLERI • Buyük öndırin fotojraflarınduı Avrupa kartonı renkli baskı (33 X 50 cm.) • 25 ayrt paster, takım olarak 10.000.000 TL Ödemeleriniz için: * • • * T İş Bankası Meşrulıyel Şb 4213 304200 00020284 hs Yapı Kredı Bankası Kıulay Şb 067 3178 1000409 3 hs PostaÇekıNo 0/6945 Posia ya da damga pulu karşılığı ıstsyebılırsınız 5 takımdan fazla Istaklerinize %25 Iıkonto uygulanır. BILGI YAYINEVI Me?rutıyet Caddml, 46, A, Y«nl«*hlr, ANKARA Tel 312434 49 98 434 4» 99 • Fax 312431 77 58 SAYFA 7