Katalog

Kapak konusunun devamı. •* sa o olmalı toplumcu şiirde de. Bunun örneği de var: Nâzım Hikmet'e bakmak yeterli. Düşunün, bir yanda rubailer, felsele yapılan şiirler; biryandan taşlamalar, siyaset yapılan şiirler; bir yanda destanlar, tarihiyle ve insanlariyla bütiin bir ülketıin kesiti. Yaşadıği dönemi tüm yönleriyle çeşitli aşaınalarda, çcşitli türlerde verimli ürünlerle nasıl kucaklıyor, değil mi? Toplumcu gerçekçi şiiri bu bolluk ve verimlilik içinde düşünüyorum. Tek tek ozanlardan bu kuşatıcılığı bekleyemesek bile, bir araya geldikJerınde böylc bir mozayiğin ortaya çıkması gerekir. Bu doğrultuda olmalıydı 80'den sonraki hesaplaşmanın sonucu. Oldıı mıt '> Bana göre olmadı. Toplumcu gerçekçi olarak kendini niteleyen ya da bizim nitelediğinıiz ozanlar, toplumla kapsamlı ilişkiye girecek çalışmalar ortaya koyamauılar. Yazdıklarıyla türscl ya da temasal alanda yetkın uriın verenler çıkmadı değil, çıktı ama butıların toplamı o kıı şatıcı mozayıği oluşturamadı. Ştmdi toplumcu gerçekçüipn "dü'rtü ve bugünü" üzerınde konustuktan sonra sözü yenı yapıtlanmza gettrmek istiyorum. Onların Scslcnyle Bir KezDaha, yeniçıkan şıır kıtabınız Bundan önceki kıtabınız ÖBullcirı Öldürülen Analar'da da gözlemleaım Toplumcu gerçekçi şttrtn bir de hıçim araştırması var. Toplumcu gerçekçt ozanlanmız b'z ve bıçım dengesını ber zaman savunur, ama yazarken tercihinı bep özdcn yana kullanır îleteceğı özü, sorıtnu anlatsın da nasıl anlatırsa anlatsın gıbi bir yeğlcyiş belkı de bu Ama «z de ozellıkle tabıı yaktn taribinizden harekclle söylüyorum göru'nüm böyle değil. Oğulları Öldürülen Analar'da kurgusal yapı, bir tasarım olarak sahne siırlerı fortnu de verılmıştı Son kıtabınızda aynt biçim kaygnım gurüyorum. Dızeler uzuyor örneğın Bıçım çeşıtlenince de ıçerik daha kusatıa oluyor. Onların Sesleriyle Bir Kez Daha ıçın, bu açıdan neler söylemek tstersiniz? Toplumcu siirde gördüğümü söylediğim eksiklere katılmam söz konusu değildj elbet. Ben o eleştirilerı yaparken kendimi, kendi yazdıklarımı da göz önünde tutuyordum. Yanıtı ise ancak yazdıklarımla verebilirdim. Yalnız Oulları Öldürülen Analar'da değil, ondan öncekilerde, Sınırlamıyor Beni Sevda ya da Araya Giren Görüntüler'de, hatta daha önceki Kımlıkleriniz Lütfen kitabında 80 önccsinde yazıllnaya baslanmıştır, ama 80 sonrası ürünü sayılabilir içerikle yetinmeyip nasıl daha etkili, nasıl daha yaygın, insana daha çok ulaşacak hale getirim kaygısı egemendi hep. Yani hem biçim olarak, hem içerik olarak şiirin ana düşüncelerden, kavramlardan Kemal Ozer Eleştirilerin Gündeminde Kemal Ozer Yordam Kitaplan 2% f Kapsamlı bir sanat yolcusu Kemal Ozer Yordam Kitaplan 224 .ı. Gölgeden Giinese Ibrahim Çtftçioğlu, Kemal Özer, Alaattin Bilgi ve Engin Ayça Almanya'da avrıntılara doğru açılımını da göz önünde bulundurdum. Örncğin Oğulları Öldürülen Analar'da şiirleri sahne üzerinde görmeyi, seslerin birer gövdeye bürünmesini özcl olarak istedim. içerik bunu gerektirdiği için. I lep somut olaylardan süzülüp geliyordu şiirler. Yalnız okunmakla yetinilecek şiirler değildi. Dramatik gerilimi tam verebilmesi icin sahne üzerine çıkıp ses olarak, söz olarak gorülebilmeliydi. Onun için o biçim s.eçilmişti. • • • Içerden söyleyiş Öz o bıçımi gerektirdiği için. Evet, içeriği daha etkili kılmak, daha kapsayıcı, daha etkileyici hale getirmek için. Şimdi son kitaba gelirsek, Onların Sesleriyle Bir Kez Daha'da başka bir arayış var, bir başka biçimsel yapı kurmaya çahştım. Bugüne dek yazdıklarımdan daha değisik bir söyleyiş denebilir. Bir çeşit içerden söyleyiş. Yürüyüş yapan insanları betimleyen değil, konuşturan, nasıl konuşacaklarını araştıran. Kıtabın gırışınde de soyluyorsunuz. Oradan okuyaytm ısterseniz. "Bırçcştt iç konusma dızısı Bu ıç konusmalarda eylem içindeki ışçtlerin kendilerine bakiii, keııdilerınc ve çevrelerıne doğru bir ıç yürüyus yansımalı. Yurudükçe varılan erekler yalnız haklar ve sözlesmeler değil, (ozellıkle bnrast benım için çok onemltydı) aynı zamaııda bir iç tanışma." Kıtaptakı sıırlerden btrı de "Yururken Dusunmenın Şarkısı" adını taştyor. Dediğınız anlamda yenı bir boyut çtktyor ortaya Evet, şimdiye kadar hem benim kullanmadığım, hem de genel anlamda toplumcu şiirin kullanmadığı bir şey diye düşünüyorum. Bu bir iç söyleyiş, ama bu iç söyleyişin araştırmasını da içeriyor. Nasıl olmalı yürüyüş şarlusı? Nasıl yazılmalı? Genellikle yürüyüş şarkısı dediğimiz zaman, yüksek sesle alanlarda söylenen bir çeşit marş anlaşılıyor. içinde kahramanlıklar olacak, yenilmezıikler olacak, eski deyimle söylersek tepeden tırnağa hamasî. Ben, tam tersine, yürüyuşün öğreticiliği açısından ele aldım. Yaşamın içindeki, evlemin içindeki öğretici yanı ortaya çıkarsın, bir anlamda didaktik olsun istedim. Ama bildiğimiz anlamda didaktik değil, yaşarken ortaya çıkan bir bilgilenme. Olayın kendi içinde bulunan öğretici yanın altını çizen bir şiir. Denebilirse, vürüyüş sırasındaki psikolojiyi de, o psikolojinin eylemden düşünsel düzeye sıçratan uzanımlarını da içeren bir şiir. Böyle olunca, yürüyüşün de yeniden tanımlanması gerekiyor. Dış görünüşüyle, bir yertlen nir yere ulaşmak için yapılıyor yürüyüs,. Bir amacı, bir ereği var. Bir haksızlığa karşı çıkmak, bir hakkı elde ctmek ya da bir kararı değiştirmek.oluşturmak için, bir şeyinkarşısında ya da yanında olduğıınu göstermek için yapılıyor. Ama aynı zamanda, o yürüyüştelci insanı bir yerden bir yere ulaştınyor. Başlamadan önceki insanla bitirdikten sonraki insan aynı insan değil. Dış görünüşün ötesinde bir de iç görünüş var yani. ELbet bir süreç söz konusu. Görunür amacın dışında, kendi oluşumuna, kendi gelişimine, kendi değişimine doğru da yürüyor insan. Kitabın "Yürüyüş îjarkılan" bölümünde verilmek istenen bu. "Onların Sesleriyle" bölümünde, yürüyüşün içindeki değil dışındakı insanların psikolojisi, bir yerden bir yere ulaşmaları ya da içinde bulundukları gerçeği yenı bir ışık altında görmeye başlamaları, yani değişinıe uğramaları veriliyor. Örneğin bir marangoz çırağı, sabahleyin kızını okula göndermeye hazırlanan bir ana, bir dilsiz, ozan, akşamdan kalmış bir kadın vb. Çeşitli toplumsal kesimlerden, çesitli görünümler içinde... Hepsine ses olarak ıılaşıyor yürüyüş. Dışardan gelen, ama kendi iç seslerini de uyandıran, gerçeği yeniden kavramalarına yol açan. "Kent" bölümlerinde ise, yürüyüşün bir başka öğesi var. Amacın, insanın ötesinde, bunların da içinde yer aldığı, bunları da kuşatan yaşama alanı. O da yürüyüşün bir başka psikolojik boyutunu, yürüyüşle ve yürüyüşteki insanla değişme ve değistirme ilişkisini içeriyor. Başmda sırauan, ortalama bir yerken tarihsel bir tanıkken, sonunda eylemin içinde yer alan bir konuma, özel bir ada (Zonguldak) kavuşuyor. Şimdi buradan ötekiyapıtlanmza gelmek tsttyorum. Bu yılın ilk yarısında, ardt ardına birçok kitap yayınladımz. Üzerınde konuştuğumuz şıırlerden başka, anı, deneme, günlük, öykü kitaplan var. Anı üst başlığım taşıyan tkınct Yeni'den Toplumcu Şiire adlı kitaplan söz edelim. Bu kitap asltnda sizin nasıl bir emekle Ikinci Yeni'den Toplumcu Şiir'e geldig'inizin de hü'zünlü bir tanht. Biryandan anı olarak öznel bir boyut tasırken, belki sizin yasadığınız süreciyasayan genç sairler bu kıtabı okuyup önemlt dersler çtkanrlarsa nesnel bir boyut da kazanacak. En başta sizı böyle bir çalısmaya ıten ne oldu? Kitabtn girisindne belirtiyorsunuz, ama bir de sizden dınlemek tstıyorm. Çu'nkü Kemal özer'ın tipik bir şiir serüveni yok. Konuşmamızın başında belirttiğim gibi, edebiyatın iç dinamiğini edebiyat içindeki savaşımlar, çatışmalar, karşıtfıklar oluşturuyor. Yani edebiyatın nereden kalkıp nereye gittiğini görebilmek için bunların bilinmesi gerekiyor. Bu konuda yapılacaklar yeterince yapıldı mı dive sorarsak, olumlu yanıt vernıek pek ofanaklı değil. Nesnel çalışmalar, bılimsel hem sayıca az, hem de bunların başka çalışmalarla des>teklenmesi eksik. Bu tür çalışma ve araştırmaları besleyecek olan, öznel değerlendirmelerdir. CJlayın içinde bulunanların anıları, öznel tanıklıklaCUMHURİYET KİTAP SAYI 514 TÜYAP'ta Yordam kitaplan standında. TÜYAP'ta kitap imzalarken. SAYFA 4