Katalog

SENNUR SEZER ır süre önce degerli dostıım Semih Balcıoğlu'nun evinde Kapadokya çalışmalarının bir bölümünü gör muş, aralıksız bu konu üzerine yoğunlaşmasının sonuçları, beni hemen hemen ya rım yüzyıl geriyegöturmüşrü. Kullandığı çizgi ve renkleri, Göreme Vadisi'nde günün biten bir saatinde yakalamış, gördük lerim yas,amımdan hic silinmemişti. "Anadolu Kentleri" kıtabımın burasıyla ilgili bölümü, bu izlenimlere dayalı olmuştu. Tüm Anadolu'yu babamın mesleği gcreği içinıe sindirerek görmüş araştırnuş bir kişi olarak Kapadokya bölgesi yaşamıma biraz geç üniversite yıilarımda katıimış, daha sonra sürekli gündemımde olmuştu. Bu nedenle Semih Balcıoğlu'nun kitata dönüşmüş çalışması beni ilk gü nün izlenimlerine götürdii, yarım yüzyıl içinde geçmişe yeniden gidip gelmemi sağjadı. Once gözümün önünden, Ord. Prot. Dr. Mazhar Şevket tpşiroğlu ; Sabahattın Eyüpoğlu'nun 1958 yılında yayınladıkları "Saklı Kilise" kitabı, "Karanlıkta Renkler" başlıklı belgesel filmleri geçti. Nedense Semih Balcıoğlu'nun yeraltı şehir lerini içeren çizimlcriyle bu çalışmaları tekrar anımsadım. Ikisi arasında bağ kurmaya çalıştım. 1950'li yıllarda hocam Ord. Prof". Dr. Mazhar Şevket Ipşiroğlu'nun benim bu bölgeye daha yoğıın eğilmemi istemesi, ardından araştırmalarımda köylülcrin güvercinlik olarak kullandıkları, bana ilk kez açtıkları ve adlannı benim verdiğinı "Kuşlu Kilise", "Haçlı Kilise" ve benzerlerinin üzerindeki haçlardan ve kuşlardan oluşan bir dünyayı Semih Balcıoğlu'nun melekler, azizler, turistlerle birlikte büyük bir süreklilik yaratarak dünü;bugüne bağlamak için dcğer lendirmesi, anılarımdan kurtulmama neden oldu. "Kapadokya Kaya Kiliselerinde tlkel Nakışlar" başlıklı 1960 yılında tamamla nan çalışmanın hemen ardından Amerikalı bilinı adamları ve uzmanlarla birlık te yaptığımız belgesel Hlmin çekimlcrinde özelLir ışık altında gördüğüm duvar resimlerındekı fıgürlerın Semih Balcıoğlu'nun her sayrasından tekrar biraz "müs tehzi" bıze bakmaları, günlük vaşamın içinde özel görev almaları, Kapadokya'da herşeyin doğainsan sanatçı bütünleşmesinin bir yansıması olduğunun somut kanıtı gibiydi. Yaşamımda çok ozel yeri olan Kapadokya'nın o nıutlu 50li ve 6O'lı yıllarını günümüze çektiğimde, bu kez Semih Balcıoğlu'nun turizmle gelen süpürücü ögelerlesağladığıçarpıcılığırekrarduşünmcye başladım. Tüm Kapadokya'nın ortak kararlarla korunması için yaptığımı/ ya sa çal B KaDadokva'nın varattıöı cizai mız kararlar, verilen kavgalar, acımasız hızlı kirlenışe direnmelerin, Semih Balcıoglu'nun çizdiği yeıliyersiz konmuş, ilan levhaları, doğayı yerleşmeleri yokedcn biiyiik yapılar, salaşözensiz turistik esya satı^ merke/.leri, son "40" ydın gerçek nir "muhasebesı" gibiydi. Sayısız araştırma yapsanız, sonuçta söyleyeceğiniz Scmih Balcıoglu'nun çizgilcrindençarpıcıolmayacaktı. Bu çarnıcı yanlışların sıkıntısını "Uygarlıklar Ülkesi Anadolu" belgesel tilmi nin çekimlerinde ve birkaç gün öncc ya yımlanan "Kapatlokya" kitanı çalışmalarıncla yeniden ya^amı^ bir kişi olarak, Se mih Balcıoglu'nun Kapadokya'sına salt "çizginin özenli ıısta değerlendirilmesi" açısından bakmadım. Yanm yüzyıllık Ka()adokya'nm yaşadığı serüven açısından da bakrım. Yıllanmı/ı verdi^imiz, dünyayı çevre sintle foplamaya çalı^tıgımı/ Kapadokya'ya Semih Balcıoglu'nun bakışı, daha önce değindiğım gibı kitabının kapağıyla başlıyor. Büyülü Kapadokya'nın ren ginin solmasi, belki 21. yüzyılı görecek dünyalılara ilk anlamlı uyarı oluyor. Bu büyülü ortamın yaratdmasının kahramanları hiç kuşkusuz F.rciyes, Melendiz ve 1 lasarı Daüı'dır. Semih Balcıoğlu, clört bir yanı saran lavlardan insanoğlunun kültürünü nasıl yarattığını, uzun uzun anlatma gereksinimi duymadan, herşcyi tck bir sayfada çözüyor. Bıırada anılarımızı zorlaması, hepimizi düşjündürnıesi gereken bir durumu da belirtmck isterim: Böylesi bir doöalkültürel mirası Semih Balcıoğlu, geçmişgelecek çizgisinde, sürekÛliği de içeren biçimde bir bütünlüğe ulaştırıyor. Gclccckte, Kapadokya'nın ürcttiği ünlü bebeklerinin de görmesigereken, 1985 yılında UNESCOtarahndan "Dünya Doğal ve Kültürel Mirası" lıstesinealınmış bir özel coğrafyanın, ister istemez nepimize sorumluluklar yiikJedi. öini o, çeyir'j\ f J />} dığımız her r O \ l\ ı j sayfada bir kez daha bizlere anımsatıyor. Yaşamını Anadolu'nun kültürel kimliğine adamıs ki^iler olarak Kapadokya konusunu sakın abarttıgımız sanılmasın. Dünyada lwyle coğrafyalan kullanmade öerlendirmcşanM olan ulusların duyarlılıkJarını gelenege dönüştürmelcrinin, ar tık herkese ortaK bır dizi sorumluluk yükledigini kısaca vurgulamak isliyorum. Çektiğımiz filmler, yazdığımız kitaplardan daha çarpıcı .sonuç almak istiyorbak, (,izerlerimi/in sorumluluğ'una da yaslan mamız gerckir. Anadolu'nun dogal ve kültürel varlığının bizlerin ellerinde ulaş tığı sonuçları onların kendi kişisel kimlikleriyle yansıtınalan, hem*"Türkiye" hem de "dunya" için farklı önlemleri birlikte getirebiliı. Semih Balcıoglu'nun "Kapadokya"dan suııduğu kesit, topraklannı kendisı yağ malayan, gelece^ıni kendisi karanlık kılan bir ulus için bir uyarı niteligi de taşıvabi lır. Bu topraklarda yaratılmış büyük uygarlıkların sonuçlarını salt bir kuşağın tü ketmesinin anlamsızlığı, çizerlcr cliyle de somutlanabilir. "Kapadokya'nın Yarattığı Çizgi" hepimizi düşündürmeye, yanlısjlarnnıza sınır koymaya yöneltebilirse, bu sanatçıların öncülüğündcuyarıcılığındaolacaktır. Bir dizi çah^masının ardından Semih Balcıoğ SEMİH BALCIOĞLU lu'nun "Kapadokya"sının her sayfasını çevirirken, UNESCO'nun ortaya attığı "Geçmişimiz îçin Geleeek" arayışının Anadolu ve Kapadokya için farklı bir anlam taşıdığını bu çalısma nedeniyle bir kez daha clü^ündüm. Yıllar önce buraları anlatançizen Paııl Lucas, (^harles Te xicr, William f. Hamilton, William Francis Ainsworth'un bıraktıkları görsel bel gelerle birlikte Semih Balcıoglu'nun Kapadokya çalışması değerlendırildiğınde, toplumumuzun yaklas.ımı daha bir açıklık kazanıyor, yitirdilderimiz belgelenebi liyor. Çevresel ve kültürel mirasın yaşamımı zın öncelikli gündemi oluşunu kanıtlamamızı, yaşama geçirmeınizi her gün ürettik leri bir yanlış kararla ertelemek isteyenlere bu kitabın, ivedilikle ve gerekirse "kar şılıksız" gönderilmesinı öneriyorum. Doğal ve kültürel birikimin ba^ta sanatçılar olmak üzerc herkese esın kaynağı olmasının nedeni, belki karar vericiyönetici kadrolar tarafından da anlaşılabilir, bir büyük oluşum geleeek için de anlam tasır.'Semih Balcıoğlu'nu Anadolu'nun farklı cogratyalannda da görme utnuduyla..." Kapadokya / Semih Balcıoğlu / Yapı Krcdi Yayınları / Karikatür Albümü 1 928 yılında lstanbul'da doğdu. Işık Lisesi ve Devlet Güzcl Sanatlar Akademisi'nde okudu. Akademinin grafik bölümünden mezun oldu (1952). tlk eseri 1943 yılında Akbaba nıizah dergisinde yayımlanan Balcıoğlu birçok dcrgi ve gazetede çaIıştı. Akhaba, Karikatür, la$, Akşam, Vatan, Dünya, Tcrcüman ve I lürrıyet bunların başlıcalarıdır. Balcıoğlu halen, Yem Yüzyıl^gazetesi çizeridir. Balcıoğlu meslelc yaşamında yurtiçi ve yurtdışında 41 ödül kazandı. Gümüş Güvercin (Skopje), Altın Madalya (Pescara), Altın Palmiye ve Gümüş Hurma (Bordighera), Türkiye Iş Bankası Büyük Ödülü, Abdi îpckçi Bari!j ve Kardeşlik Odülü.TÜYAPOnur Ödülü, Karikatür Vakh ünur Ödülü bu ödüllerin birkaçıdır. Grabrovo Mizah Evi'nin yaptığı oylama sonucu dünyanın 106 çizerinden biri olarak ka bul edilen Balcıoglu'nun ttalya'da Tolentino, Bulgaristan'da Gabrovo, tsviçre'de Basel, Polonya'da Varşova Karikatür Müzelerinde eserleri vardır. Ayrıca, Almanya'da WilhelmBıısch Karikatür Müzesi'nde eserleri sergilenmiştir. Semih Balcıoğlu Türkiye'de üçboyutlu karikatürü gerçekleştiren ilk sanatcıdır. seramikle yaptığı karıkatürleri üc yıl arka arkaya Istanbul ve Ankara'da sergilendi (1964, 1965 ve 1966). Bugüne kadar yedisi yurtdışında olmak üzere (Skopje, Melbourne, Sydney ve Canberra 1994) 55 kişısel sergi açtı. 19 karikatür kitabı yaytmlanan Balcıoglu'nun Cıüle Cülc htanbuladh eseri ltalya'nın Pescara kentinde yapılan karikatür kitaplan yarış masında birincilik ödülü kazandı. Semih Balcıoğlu 1969 yılında iki arkadaşıyla birlikte Karikatürcüler Derneği'ni kurdu ve yedi dönem demeğin başkanlığını yaptı. 1996 yılında dcrneğin Onursal Başkanı oldu. Ayrıca, 19731979 yılları arasında Türkiye Gazeteciler Sendikası'nın Gcnel Başkanlığı'nda bulundu. Evli olan Balcıoglu'nun bir kızı var. • SAYFA 5 CUMHURİYET KİTAP SAYI 467