Katalog

Attilâ îlhan'ın Kurtuluş Savaşı yıllarından tck parti yönetimine, 40 Karanlığı'ndan îkinci Dünya Savaşı yıllarına, 21 Mayıs'tan 12 Mart'a, 12 Eylül'dcn günümüze bağımsızlıkla ve Kcmalist ve sosyalist düşüncelerin günümüze yaklaşımıyla ilgili olan düşüncclerinin yer aldığı "...oir sap kırmızı karanfil...", öyle sanıyorum ki ülkemizin bağımsızlıkçı insanlanna sunulmuş gerçek bir karanfil. ONER YAGCI ttilâ llhan sormaya, sorular oluşturmaya, sorgulamaya, saptamaya, yanıtlamaya, öncrmeyc, öğretmeye cJevam ediyor. Tüm yapıtlarında insanın vc toplumumuzun sanatla buluşmuş bir biçimde yaşaması, aydıniatılması kaygısını güden Attilâ llhan'ı, parmak bastıgı sorunu en ince ayrıntılanyla cle alıp özgün düşünccleriyle vc özgün anlatunıyla noktayı koy masıyla tanıyoruz. O, giinccl olaylardan yola çıkıp, yakın tarihimizle kurcîuğu sı cak ilişkilerle bırçok konııyu aydınlatmayı başaran, konuyla ilgili farkfı düşünccleri ve yorumları da eleştirerek derinlikli diişüncclcrini ortaya koyan bir ustamızdır. Attilâ tlhan, aydın geleneğimizin günümüzdeki en kararlı adlarından biridir. Özellikle genç kusaklar Attilâ îlhan'ın, sorup sorgulayan, ele aldığı konunun kişıJerini, partilerini, gruplarını, olaylarını saglam bir tarihsel yakfaşımla irdeleyen, bu konularla ilgili bütünlüklü saptamalarını, aydınlatıcı bilgilcndirmelerini, düşündürten yorumlarını, kuşku götürmez bir gerçeklik duygusuyla aktaran Hangi Sol, I langi Batı, Hangi Seks, Hangi Sağ, 1 langi Atatiirk, Hangi Laiklik, Hangi Küreselleşme gibi yapıtlannı okıımalıdırlar. '...Bir San Kırmıa Karanfil...' Kcnıalızm'le sosyalizm arasında aşılmaz duvar var mı dır konusuyla ilgili "...bir sap sayılabilecek bu bö kırmızı lüınde sosyalizmin karanfil..." kcndini bulabilmc si için Kemalizm'lc arasındaki bağları koparması gerckriğini söyleyen kinıi sol düşünüşlerin karşısında Attilâ llhan Kemalizm'in sosyalizmc aykırı bir idcoloji olmadığını söylüyor. Attilâ llhan bellekleri tazeleyerek, gizlı kalmış bilgileri vc satır aralarında giz lcncn düşünceleri günışığına çıkararak tczini savıınurkcn Türkiye sosyalizminin kısa tarihinden kcsitlcr dc sunuyor. Örncğın "() Bir Inkılapçıydı..." başlık lı ilk yazısında Kurtuluş Savaşı yıllannda yaşanan bir olayı elc alıyor. "Bir avuç Osmanlı nıüncvvcri" dediği, 1 lürriyet ve Iti laf l'ırkası'ndan, daha sonra Scvrcs Anlaşması'nı imzalayacak heyetin azaların dan "Iüozof" Rıza Tcvfik. Pcyami Sabah başyazarı Ali Kemal, Alcındar gazetesi başyazarı Refii Cevat (Ulunay), Aydcdc dcrgisindcn Refik Halit (Karay), ayrıca Ahmct Enıin (Yalman), Cenap Şahabettin vs.nin "Miıtarekcnin dumanlı yıllannda, Dersaadet'te o devrin 'küresçlleşmesinden' yana", yani "Ya Sait Molla'nın lngiliz Muhiplcri Cemiyeti'ndendirler, ya da Amerikan Mandası'na taraftar!" olduldarını söylcyipckliyor: "1 layret! () tarihte 'kürescUeşme' meraklılan, anlaşılan çok daha açık ve net konuşuyorlarnıış!" Rjza lcvtik'in ihbar edip yakalattığı, polis müdüriyetindcn Bekirağa Bölüğü'nc göndcrilcn yurtscver ise Yeni Gün Gazetesi başyazarı Yunus Nadi ise Kcmalist'tir. Attilâ tlhan Yunus Nadi'ye "Kc malist" sılatını yakıştıranın ise emperyalizm 'media'sı; mcrkczi Londra'da bulunan Ingili/. Reuter Ajansı olduöunu söy lcyip şu tcspiti yapıyor: "Kemalizm tarih sahnesinc bir halk kurtuluş hareketı olarak çıkar; radikal jacoben cumhuriyetçiligi sonradan, laikliği daha da arkadan gelecektir. Kim ki Kcmalistli^ini bu tarihi sacayagına oturtmaz, acaba nc kadar Kemalist'tır. Helcoantiempcryalist olmadan Aiatürkcü gecincn sü rüngen polıtikacı, hangi tarin mahkemesi önündc bcraat cdecektir, çok merak ederim." Istanbul'un işgal edilmesinden sonra Ingiliz Siyasi Polisinin Yeni Gün matbaasını bastıöını. Bekirağa Bolüöü'ndcn çıkan Yunus Nadi'nin yakalanmadığını vc Mim Mim grubunıın yardımıyla Anadolu'ya geçtiğini söyleyen Attilâ llhan, onun Mustafa Ke mal'ce nasıl coşkuyla karşılandıgını da söylcyip yazısmın ana düşüncesini bcyinlcrc nakşcdiyor. "O ncsil, inkılap ncslıydı, peki, inkılap ncdiıV Ga zi'nin tarifi ayncn sövle: ' ..bu inkılap, kclimcnin ilk bakışta ıma cttigi ihtilal manasından başka, ondan daha gc niş bir tahavvülü ifade ctmektedir!..' Hem ihtilal, hcm ondan daha çok cngin bir dcğişiklik! Günümüzün köşe dönme mcraklısı politika esnafı, böylc bir radikalliği tanayyül bile edemez. Biz etmişizdir, çünküonesil ınkılap ncsliydi,bİ7sconunçocugu, bir manadan inlulabın; onun için dir kı adımız Yunus Nadi'dir, Falih Kıfkı'dır, Yakup Kadri'dir, Ruşcıı Eşreftir, llamdullah Suphi'dir, I lalide Edip'tir, Şevkct Sürcyya'dır. Nâzım Hikmet'tir. M. Zekcriya'dır, Sabiha Sertel'dir, Suat Derviş'tir. Onların, yani Müdafaai Hukuk'un gönlünıü/.dc yücelttiğimiz anıtı na bir sap kırmızı karanfil bırakıp nöbcti dcvralıyorum." Bu yazının hemen ardından gclcn Kemalizm'lc Sosyalizmin 'Bileşkcsi', yazısı, dogrusu Attilâ Îlhan'ın nöbeti kusursıız tutmaya başladığını gösteriyor. Attilâ llhan, bu yazısını da, "Düşünebıliyor musunuz? îkinci Dünya Savaşı sıkıyönetiminin en katlanılmaz şartları altında ezilen sosyalist sol Gazi'ye böyle bakıyordu: Hayranlıkla ve sevgiyle!.. Günümüzdeki sosyalist solun kıılağına küpc" diycrek Emekçi Partisi'nin yayın organı Yığın'ın 15 Kasım 1946 tarihli sayisında yayımlanan" Atatürk Türkiyc'yi ileri bir merhaleye, sağa değil sola götürmek isteyen bir mücahitti" başlıklı başyazıdan şu cümlcleri aktarıyor: "...Atatürk'ün tarihi rolü, antiemperyalist bir mücadelenin kahramanı olmasıdır... Atatürk, Osmanlı împaratorluğu'nu yıkan Sevres muahedesiyle Türkiye'yi müstemleke haline sokan Garplı müstevlilcre karşı doğmuş bir milli isya nın temsilcisı idi." Bu tcmsiciyi Komintern'in Genel Sekreteri Zinovyev'in Birinci Doğu Halkları Kurultayı'nda (1 Eylül 1920), "Mustafa Kemal hükümetininTürkiye'deyürüttüğü siyaset, Komunist Enternasyonal'in yani bizim siyasetimiz değildir; fakat Ingiliz hükümetinin (yani sistemin) aleyhine yürütülcn her inkılap mücadclcsine yardım ctmcyc hazırız" diycrek dcsteklcdi^ini; Lcnin'in Mustafa Kcmal'i "milli burjuva ihtilalini idarccdcn... ilcri vc akıllı bir devlet adamı" saydığını ve o dönc min Ankara Büyükelçisi Aralol'a. "Istilacılara karşı biı kurtuluş savaşı yapıyor; emperyalizmın onurunu kıracağına, padişahı da yardakçılarıyla silip süpürece^ine inanıyorum. Ona yani Türk halkına yardtm etmeliyiz" dediğini aktaran Attilâ llhan ekliyor: "Farkında mısınız, Mustafa Kemal'i Türk halkıyla özdeşlcştiriyor." Bu saptamadan sonra da şunları söylüyor Attilâ tlhan: "Türkiye'de kapsamlı denn)kratik sol, en kapsamlı sosyalist sola ancak bu platform üzerinde el uzatabilir sosyalist sol derseniz, Müdafaai Hukuk'la arasında o red ve inkâr edilemez 'göbck baöını'... ınutlaka hesaba katmalıaır. Evet, Kema lizm'le sosyalizmhatta komünizm bir ve aynı sey degildirler; Birisi ulusal demok ratik nirdevrimdi, öbürü uluslararası sosyalist bir devrim; ne var ki dikkati çekcn, unutulmaması gereken acaba ncdir.' I ler ikisinin deanticnıperyalist ohnası mı? Hâlâ bileşkebudtır" Kitabın daha sonraki Üç Misakı Milli, Nerede Yanlışlık Yaptık, Katılım Lafta Kalırsa, Avrasya Gerçeğı, Globaliter Devlet, Boynuna Sarıldıgımız Yılanlar başlıklı ötek bölümlerinde de bu temel üzerine yükselen yazılannı sunuyor Attilâ llhan. Yazımızın başında adlarını saydığımız Hangi Sol, Hangi Batı, Hangi Saö, Hangi Atatürk, I langi Laiklik, Hangi Küresel leşme, Faşizmin Ayak Sesleri, Batı'nın Deli Gömleği, Sağım Solum Sobe, Gerçeklik Savaşı, Ulusal Kültür Savaşı, Sosya lizm Asıl Şimdi, Aydınlar Savaşı, gibiyapıtlarınlarındaki düşüncelerle uyum na linde ve o düşünceleri, günümüzdcki olayların ışıgında yoğunlastırarak sundu ğu bu yazılarında da solcuların, sosyalistlerin, Kemalistlerin, sosyal denıokratlaı ın tarihe ve günümüze nasıl yaklaşmaları gc rcktigi konusundaki düşüncclcrini aktarıyor. Bu düşünceler, özgün bir aydının tarihin süzgecinde denenmiş, damıtılmış ve özellikle bugünün gcnçleri için aydınlatıcı olacak düsüncelerdir Ah biı dc gcnç lerin anlamakta çok sıkınrı çektikleri bir kısuTi sözcüklerin yerine yenilerini kullan saydı! Kitapta Attilâ tlhan'ın Yıizellikler'den Fransız Dcvrimi'ne, llımlı lslam politikasından kürcsclleşme adlı Truva Atına, Relah Partisi'nden Anadolu Kaplanları'nın ne oldııöuna, soğuk savaş aydınlanndan Türkçülüklrkçılık sorununa, "Ülkiicülere" sınav sorularından (jğretim Birüği Ya sası'na, petrol sorunundan demokrasiyc, Avrasya gerçeğinden aydın yabancılaşmasına, totaliter devletten globaliter devletc kadar bira>k ideolojikpoliükkültürel sorunla ilgili düşüncelerini okuyomz. Attilâ tlhan'ın Kurtuluş Savaşı yıllarından tek parti yönetimine, 40 Karanlı gı'ndan îkinci Dünya Savaşı yıll.ırma, 27 Mayıs'tan 12 Mart'a, 12 Eylül'dengünü müze bağımsızlıkla vc Kemalist vc sosya list düşüncelerin günümüze yaklaşımıyla ilgili olan düşüncelerinin yer aldığı "...bir sap kırmızı karanHl...", öylc sanvvorum ki ülkemi/.in baüımsızlıkçı insanlanna sıı nulmuş gerçek bir karanHldir. Merak euiyor nıusunuz bu karanfil ne renkrir ve nasıl kokarr1 • "Cumhuriyet" Söyleşileri/1: "...birsap kırmızı karanfil..."/ Atlılâ llhan / l\ıl&ı Yaytncvı, 1 laznan 199*/ 296 y C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 4 6 7 Attilâ llhan'ın 41. yapıtı "Cumhuriyet Söyleşilen'nden oluşuyor A Bir avuç Osmanlı münevveri Aydınlatıcı düşünceler AttllalRıan'ın öO.yrtı Aynı biçımde, ulkesinin dününden getirdigi bugününün sorunlarıyla ilgilenen vc bu sorunların üstcsindcn gclmc sorumluluğuyla dolu olan, bunun gereklerını ycrınc gctirmek için gereken bilincc geıeksinme duyan dııyaı h insanlar, onıın rıımu dc Bılgi Yavınlan'nca yayımlanan Gerçekçilik Savaşı, Îkinci Yeni Savaşı, Faşizmin Ayak Sesleri, Batı'nın Dcli Gömleği, Sağım Solum Sobe, Ulusal Kültiır Savaşı, Sosyalizm Asıl Şimdi, Aydınlar Savaşı, Kadınlar Savaşı yibi derin biı birikımin ürünii olan yapıtlannı da okumak dıırumundadırlar. Ulkemizdeki siyasal, ekonomik, toplumsal, kültürcl sorunların kaynağını araştıran, bu sorunların ancak ulusal ba ğımsızlık tcmclindc çözümlcncbilcccgi düşüncesinden harcket eden bir şairin, bir romancının, birdcncmccinin, kısacası bir cdebiyat ustasının vc bir yıırtscvcr vc kararlı aydının okuyanları uyanmaya, bilgilcndirnıcyc çalışan bu yapıtları, kültür dağarcığımızın klasikleşmiş yapılları olarak yaşamımızı aydınlatmayı sürdürüyor. Hcrbiriyeniycnibasımlaryapan 11 şiir kitabı, 10 roman, 19 dcncmc/anı yapı tını kulturümüzc vccdcbiyalımıza armagan cdcn Attilâ lllıan (doöumu 1925), ya /arlığınm 50. yılında 41. kitabını sundu: Cumhuriyet Söylcşilcri:l "... bir sap kır mızı karanfil..." Kitabııı "Kcıııali/.nı lc Sosyali/min Bi leşkesı" başlıklı bolümııylc Turkıye solıında yıllardır tartışılan Kcmalizmsos yalı/m ılişkısı ü/enncduşiinreleri yeralıyor. Solda yıllardır tartışılan bir sorun olan SAYFA 12