Katalog

Semih Balcıofilıı htanbul'dan Kapadokya'ya Kapak konusunun devarnı. niteliği ve özgünlüğünü sergileyen ilk yapıt olarak: "Güle Güle lstanbuT'u saymak sanırım, yanlış bir değerlendirme değildır. Semih Balcıoğlu'nun 1979 yılında yayımlanan bu albümü, çağdaş bir Tiiık sanatçısının genis bir zaman dilimi içinde tstanbl'u sorgulamakla kalmıyor; tema ilc buna denk düşen karikatur estetiğini de gündeme gctiriyordu. Semih Balcıoğlu bu al .tf «* • buınle, özgün bir karikatur sergı done minı de ülkemizde başlatıyordu. Böylesi albümler, karikatürün plastık sanatla rı içinde: ama karikatürün çağdaş anlamından uzaklaşmadan yer alışını hızlandırdı. Balcıoğlu'nun: Gözüm Görmesin, Palyaçolaralbümleri. Birsimgenin (siyan bir bant, kırmızı bir palyaço bur nu) ne dcnli anlam ve anlatım zeninliği kazanabileceğinın, estetik aygılar içinde, doyunulmaz örnekleridir. 1968 yılında, Sempc'nin: "SaintTropez" albümü yayımlandığında, karikatürün farklı bir boyut ve esretik kazandığına inandım. Sempe'nin aJbümlcrindeki çeşitleme ve anlam derinüği gücünü konu ya da ana temaya denk dıişen çizgi esteüğinden alır. SaintTropez burjuvaziyi karikatur gücüylc irdeleyen, sor•****t+4^~ gulayan bir albümdü. Sanırım, Semih Balcıoğlu'nun son albümü "Kapadokya" Saint Tropez ile gelen farklı bakışın bizdekı karşılıöı: Seven; ama öykünmeycn bir kimlikle. "Kapadokya" albümü ilk bakışta "Güle Güle lstanbul"un yanında yer alıyor. l'arihle, güncclin çizgi diliyle bir tür çatışması sanki ikisi ae. "Kapadokya yı dikkatle incelediğimizdc, "Güle Güle tstanbııl'dan ayrılaığı bakış açısını görmeye başlıyoruz. îstanbul'a: Bizans OsmanlıCumrıuriyet içiçeliginde, yerleşik bir aydın çizer gözüyle bakıyordu Balcıoğlu. Bu bakış açısı da doğal olarak, Semih Balcıoğlu'nun içinde yaşadığı bir kente, kendı varlığını katmasını zorunlu kılıyordu.Görünüştekendisuretiyeralmasa da, Balcıoğlu kendini çevreleyen bir kentlc, kendini de ifade ediyordu. Kapadokya albümünün bakış açısı farklı. Balcıoğlu bu albümüyle çıktığı geziye, bir çizer seyahatnameci tavrıyla yaklaşıyor. Sanki temelinde günümüz Evliya Çelebisi var. Onıın gülümseyişi, onun hüznü. Bu açıdan "Kapadokya": Semih Bal cıoğlu'nun bir scyahatnamcsi niteliğinde. Gittiği ycri tanıyıp, anlatmak isteyen usta bir seyahatname çizeri. lstanbul'da gcçmiş vc an sürekli bir içiçelikte yasamaktadır. Kapadokya da geçmiş salt izlenir. Bu neuenle dc, bu izleyi; denk düşen bir gerçekik, estetik anlayışı sergilenir. Geçmişin kalıntıları Jtarşısında karikatur sa natçısının bakış açısı kadar, baktığı yerlerin gerçekliği deönemlidir. Böylc bir zorunluluk çizere tuzaklarını hazırlar. Gerçekliği ve karikatur gerçeğini birleştirmenin güçlüğüdür bu. Çizimde farklı iki çizgi dilinin oluşması, ya da karikatürün rcsim sanatına teslim oluşuna tanık olunabilir. Balcıoğlu işin başında bıınun ayrımına varıyor. Gerçekliğin (yöre gerçekliğinin) görselliğini, tarihsel kimliğini saklı tutan bir çizimin, karikatur kişileriyle örtüşmesine özen gösteriyor. Bu nedenle de, lcarikatür kişiîcrinin gerçek bir karikatur kimliğini saklı tutmasına öncelik vererek; onların içinde yer aldıkları mekânla çelişkilerini, karşıtlıklannı, gözlemlerini örtüştürüyor. Görünüşte yöre çıkışlı çizimin altında, figür çıkışlı yöre de bulunuyor. Böylcce mekânfigür ilişkisindeki kopukluğu, farklı anlatımı engelliyor. Kimi zaman bir resim tadı ağırlık kazanan sulu boya, insansız görüntüler var. Kitabın bütünlüğü açısından bu da zorunlu. Bu görüntüler, tekil olarak taşıdıkları resim tatlanna karşın, bir karikatur albümü sınırları dışına da çıkmıyor. Burada resim tadının ağırlıkta olmasının temel ncdeni, boyama biçiminden, kompozisyon şemalarından kaynaklanıyor. Ama tabanda saklı olan desen ise Balcıoğlu'nun çiziminden hiç uzaklaşmıyor. Semih Balcıoğlu çizgiyle oluşturduğu Kapadokya'da ne ise, suluboya çalışırken ue değişmiyor. (Ayrıca bıınlar albüme bir "göstermelik" nitcliği dc sağlıyor.) S. Balcıoğlu'nun crafik sanatçısı kimliği boyamaya yönelik işlerde öne çıkar. Bu doğaldır, karikatiire de aykırı değildir; çünkü bu tür karikatürlerde amaç, bir resim yerine geçmek değil, resmin yanında, resimle karışmadan yer alabilmektir. Günümüz sanatçılaıının bu konuda (sergiye yönelik çalışmalarında) oldukça başarılı sonuçlara ulaşanları var. "Kapadokya" albümündc rengin kullanımı yeni tatlar içeriyor. Kimi zaman renk ilc siyahbeyazın karşıtlığında, özgün bir tür oluşuyor. S. Balcıoğlu'nun tarihc bakışıyla nirlikte, tarihle günümüz insanın yer değiştirdiği çizimler gcrçck bir çağdaş karikatürbaşyapıtları. Izleyenin izlenenle yer değiştirmesinc yönelik renk ve siyanbeyaz birlikteliğindeki çalışmalardaki ince, zekâ yüklü anlatıma doyulamıyor. Turistik bir yörenin sakinleri de Balcıoğlu'nun hüzünlü gözleminde yerini alıyor. Halı, kilim dokuyucusu kadınların nüzünlü serüveninde. Sempe'nin "SaintTropez" albümünü 1968'de izlcrken: "Bizim ustaların da böylesi kitapları olmasını ne denli istemiştim", şimdi anhyorum. kapadokya böylesi bir isteği eksiksiz, özgün bir dille karşılıyor. • ' CUMHURİYET KİTAP SAYI Zekâ yiiklii anlatım Albümün bakış açısı J SAYFA 4 467