Katalog

1 0 E Y L 0 L 1 8 8 8 • Ragıp Duran, Saray Kitaplığf ndan dört kitaptanrtıyorbizlere tan "Kara Atena"yı tanıtıyor. 3. iay/aJa 8. sayfada • özcan Buze, bir Batı Aldatmacasını anla• BülentAkkoç.siberuzayve sanalgerçeklik kavramlannı ilk kez ortaya atan W. Gibson'ın "Neuromancer"inı tanıtıyor.. I 1.sayfada ü Aynur llyasoğlu, Aslı D. Mardin'in kadın eserleri bibliyografyasını tanıtıyor... \4.sayfada Cumhuriyet Araştırmacı şair M | Sunay Akın'ın düzyazıları, binbir değişik konuyu ve bilgiyi, inanılmaz ayrıntıları içerir. Onun yazdıklarını, "Mufassal sanatlar, bilimler, acılar, sevinçler, politikalar, ülkeler, halklar, bitkiler, hayvanlar vc milyonlarca başka şey ansiklopedisi" diye adlandırmak olası. Ama o, bütün bu yığını bize, kupkuru kitap özetleri olarak değil, mücadeleci bir neşenin süzgecinden geçirerek, cmeklc sermayenin karşı Karşiya geldiği bir atmosferin birbirinc bağlı nesneleri olarak özerlcyip sunar. Bu yüzden, Kırılan Canlar, Veşaire... Veşaire, îslanbul'un Nâzım Planı, Kız Kulesi'ndcki Kızılderili adlı kitaplarının toplamını, "Neşeli Bilgiler Ansiklopedisi" olarak adlandırabiliriz. AYDIN ÇUBUKÇU Sunay Akın A nsiklopedi sözcüğü eski Grekçede, "bütün bilimleri kapsayan eğitim" anlanuna gelen bir sözcükten türemiştir. llk ansiklopediler, evreni bilgi aracılığıyla bir bütün olarak kavramak ve bilgiyi herkesin ulaşabilecegi bir kolaylık içinde düzenlemek gibi iki amaca yönelmişlerdi; ama ortaya çıktıklan tarihsel koşullar gereği, egemen eğitim sisteminin bir parçası ol manın ötcsine gcçmemişlerdi. Devrimci Fransız aydınlanmasının bir ürünü olarak, doğan ansiklopedi ise, ön cekilerden farklı olarak, nereden bakılırsabakılsın, dinsel dogmanın egemen liğine olduğu kadar, bilgiyi tekc lindc tutanların iktidarına karşı da özelliklcr gösteriyordu. Bu yüzden ansiklopedi, yalnızca aydınlanmanın önemli bir kalesi olmakla Icalmamış, hemen her ülkede, devrimcilerin ilgilendikleri bir çalışma alanı olagelmiş, kendi adı ekseninde bir gelenek yaratmıştır. Türkçe yazılmıs, ansiklopedilerin tarihi, Farabi ve Ibni Sina'ya kadar uzatılıyor. Ibni Sina, hocası Farabi ve tbni Meymun gibi, sünni ortodoksların scvmedikleri isimlerdendir. Âdı "tslamcı yazar" olarak anılanlardan birisi, îbni Sina'nın dünyaca değeri bilincn bir bilim adamı olarak kabul edilmcsinin, ünlü hekimin lslamiyetin dogmaları karşısında kuşkııcıı bir tutıım takınmış olmasınuan kaynaklandığını yazdı geçenlerde. Gerçekten tbni Sina, Batı'da Hipokrat ye Galenus'la birlikte, üç biiyiik hekimden biri sayılır. Üçü de, bilime katkılarıyla ve dogmalarla kavgalarıyla, insan için ölümsüzlük ararken tanrılarla kafa kafaya çatışan mitolojik hekimler soyundan gelirler. tbni Sina, bilgiyi bulmak için, de neye, akla ve gözleme dayanmayı öneriyordtı. Türkçe ansiklopedi yazmaya girişmiş bir başka yazar, Ali Suavi'dir. Kafası, "Yedi Sekiz Hasan Paşa" adıyla bilincn okuma yazma bilmcz inzibat tarafından sopayla kırılan devrimcidir o. Gazeteleri Tan, faşist eruplar tarafından yakılan, Zekeriya ve Sabiha Sertel'ler de, yayımladıkları "Çocuk Ansiklopedisi" ilebuçabanın çalışkanlan arasında görünürler. Bunların yanı sıra, Türkçede düzene uyumlu içerikte ya da resmi yollardan yazılmaya kalkışılan ansiklopedilerin pek çoğu "A" tıarfini geçememiştir. Milli Egitim Bakanlığı'nın yayımlamaya çalıştığı Türk Ansiklopedisi bilc, 1943'ten 1968'e kadar, çeyrek yüzyıl içinde ancak F harfine kadar gelmiş.sonra dauurmuştur. F'dc, L'de, Milli Eğitim BakanhgYnın başlatıp sonra da gerici tepkilerden korkarak yarıda bıraktığı tslam Ansiklo pedisi gibi Ş'de takılıp kalan ansiklopedilerin sayısı, yazımı tamamlamış, olanlardan daha fazladır. Bunlar dışında da, hemen hemcn tüm Türkçe ansiklopediler, çcviriye dayanırlar. Bunun başlıca nedeninin di ;er bütün entelektüel alanlardaki geriliğin nedeni giıi, düşüncc vc yaratma özgürlüöü üzerindeki sistemli ve sürekJi baskılar oldugunu söylcmck, bilincni bir kcz daha tekrarlamaktan öteye geçmez. Belki, dcvrimci mücadele ile ansiklopedi arasında kurulabilecek, ilişki açısından buna şu da eklenebilir: Kapsamı, etkisi ve işjcvi bakımından devrimci bir "Türk Ansiklopedi "sinin doğamamış olması, Türkiye devriminin dınamik lerinin nitelikleri hakkıntla ipuçları taşımaktadır. Ansiklopedi, verili koşullar karşısında bilincin devrimcilcşmcsinin vc ilcrlcmcsinin bir ürünüdür ve genel olarak toplumsal koşullara bağbdır. Fransız Devrimi'nin "yapı taşları"ndan birisi sayılabilecek olan Ansiklopedı nin başLca amaçlarından birisi, emekçilerin ve zanaatkârların pratik bilgisini genel, kolay ulaşılabilir vc ürctkcn hale gctirmckti. Bu yüzden ansiklopedi, yayıncılarının sistematik ilgisinin vearaştırmalarınınuzanabildiğiherzcnaatı tanımlamış, emek nesnelerini ve araçlarını tanıtmıştı. Böylcce An Devamı 4. sayfada. CUMHURİYET KİTAP SAYI 447