Katalog

de, ıızmanlık alanım dışında kalan kılı scnın mımarı yonuyle ılgılı bolumlerın ayrıntisina gırmeyerek, kıtapta kultur ta rıhı açısından yapının ıncelenmesını değeılendırmek ıstıyoıum Kılısenın mımarısının otcsınde bır başka onenıı, Istanbıd'un çokkulturlu yapısı ıçınde aldığı yerden Bulgar a/ın lığın Osnalı'ya ve Rumlar'a karsı veıdı ğı savaşımdan kaynaklanmaktadır Ben ce, elımızdekı kıtabın asıl dgınc yanı da mımarı araştırmanın yanı sıra r>u tarıhı gclışmcleıe ışık tutmasında yatmaktadn Osmanlı devletı ıçındekı Bulgarlar da ha 18 yu/yıl sonlaıında "varlıklaımı te melınden tehdıt eden buyuk bıı Rum tehhkesı karşısında kalmışlardır Rum lar butun taııhsel geleneklerını, hatta dıllerını yok ederck Bulgarları Rumlaş tıımayaçabagosteımışleıdır' (llgınçtıı kı, bu doncmdc Rumların onlara uygu ladığı asımdasyon baskdarını Bulgarlaı daha sonraları, Bulgarıstan dakı Turk leıe uygulamışlaıdıı ) 19 yuzyılda Bal kanlar'dakı başka uluslargıbı Bulgarlar da bağımsı/lık çabalarına gırmışlerdır, bıı çabalar arasında Rum Patrıkhane sı'nden bağımsı/ bıı Bulgar kdıscsı kur ma gırışımı de yer almıştır Ama ()sman lı Devletrnın a/ınlıklara ne denlı 'hoşgo rulu' olduğundan soz edılse de, fetıhten sonra "istanbuPda yenı bır Yahudı ya da Hırıstıyan tapınağının ınşa edılmesını engelleyen şer'ı bır yasağın var olması", Bulgar azırdığın bır kılıse yapımı ıçın ızın ıstemesını engelledığınden, ancak bır 'papaz evı' ıçın ızın alınır Bu ahşap pa pa7 evının daha sonra kılıseye çevrılme sıyle de bu arsa ustundekı "ılk kılısc" or taya çıkar Kıtapta, Bulgar kılısesının ya pımına mımarı açıdan yaklaşmanın ote sınde, tarıh tçındekı gerek dını, gerekse sıyasal çekışmelerın onemı uzennde du rulmaktadır Bugunku kılısenın gerçek lcşmesı ıse 1892 tarıhınde, Aznavur un yapnğı projenın uygulanması ıçın açılan yaıışmayı bır Avusturya fırmasının ka zanmasıyla başlamaktadır Kılısenın Vı yana'da hazırlanan dcmır parçaları ısc en erken 1895 sonbaharında Istanbıd'a taşınmıştır Eldekı belgelere gore, yapı nın kıırulmasının Nısan 1896'da bıtırd mesı ongorulduğune gore dc "ınşaat te mel atılışından başlamak uzere 4 yıl sur muştur" Kıtapta ayrıca, halk arasında kılısenın bır hafta gıbı kısa bıı surede ın şa edıldığıne daır bır ınancın olduğun dan da soz edılmekte, ama bu surenın 6 7 aydan kısa olamayacağı da belırtılmek tedır Kılısenın torenle kullanıma açılması, ancak Ortodoks kdıselerının en onemlı lıturıık oğesı olan ve absıdı ıbadet mekâ nından ayıran, ıkonolarla bezelı ıkonos tasıs denen bolme duvarının Rusya'da hazırlanmasından sonra, 8 Lylul 1898 tarıhınde gerçekleşmıştıı Yanı, bu yıl 8 Lylul'de kılıse yapısının açdışınm 100 yılı kutlanacaktır kı, bu da onun Istan bul'dan yuz yılı doldurmuş ve halen kul lanılmakta olan onemlı dını yapıları ara sında yer alması demektır Istanbul'un çokkultuılıı yapısından ve 'azınlık lar'dan soz edılırkcn çoğunlukla Rum, Lrmenı ve Yahudı eemaatlerı, Katolık, Protestan ve Ortodoks kılıselerı ıle sına goglar akla gelıı Ama kılıseler arasında eemaatlerı açısından bır ayrım duşunııl mcdı gıbı, mımarlık, sanat tarıhı ve kul tur tarıhı açısından bu denlı onemlı bır kılıse yapısına sahıp Bulgar azınlık da akla gelme/ çoğu /aman Işte Kuruya/ı eı/rapan'm ha/ırladıkları kıtap, onemlı bır mımat ı yapının tanıtılmasının otesın dc, gunumu/dc Istanbul'un çokkultur lu tno/aık yapısının bır kuçuk yapı taşı nı daha gun ışığına çıkarması açısından da onemlı bıı çalışına nıtelığı taşımakta dır kanımea Sveti Stefan Bulgar Kilisesi Bir Yapı Monografisi / tlüstııt Knrınazıcı Mc/t \apan / Yapı krcdı Yayınlan / 729 r C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 4 45 'Kozamı kendim opdum' •• OSMAN SERHAT ERKEKLİ Sedat Umrarina dokuz soru SedatUmran'ın şiirleri toplu olarak yayımlamyor. Umran'la şıırı u?erine konuştıık Şıırını/ı besleycn kaynaklardan bırı ola rak Alman şıırı hakkında neler soyleyebı lırsınızr' Su yeterınce Avrupa dıllerıne çev rılseydını? gunumu? Avrupa'sında nasıl karşuanırdı şıırınız' Gunumuzde onemlı bır Avrupalı %aır var mi'1 Alman şıirınde dunya ununc ulaşmış bırka<, iaır var Bunların en onemlısı kuş kusuz Faust eserıyle ve lırık ışırıyle bıknen Johann Wolfgang Von Goetne'dır Bır eleştırmene gore Uefid, ona erışmek, onun la yarıs.mak bıle deluık sayılmalıdır Goet he'den sonra gelen s,aırlcr arasında Frıed nch Holder'ın (geç keşfedılen bır şaır), Eduard Morıcke (çagınde çok az takdır edıldı), Nıcolaus Lenau, Heınrıch Heıne, Josef von Lichendorf, Clemens Brentano, gcnc yas,ta olcn Novalıs (Fııedrıch Har denberg), I udwıg 1 tolty ve Ch Gunther gıbı lırık ^aııler var Tıyatro alanında 1 le ınrıch von Kleıst (31 ya^ında uıtıhar eden tra)ikbırkışıhk),FrıedrıchHebbel Grab be, Georg Buchneı, 1 tan/ Gullparzer gı bı buyuk tıyatro ya/arları ve Thomas Mann, Herman Hesse Fran/Kafka Tho mas Bernard, Adalbert Stıfter gıbı roman cılar vc Sıcgfrıed Len/ gbı oykuculer ısım yapmışlartiır Yıne şurc donersek, Paııl Ce lan gerçekustuculujun, Karl Krolovv, mo dern şıırın Alman Fdebıyatındakı onemlı temsucılerıdır Daha eskılerden 'ITıeodor Daubler, Alfred Mombert, yırmınci yuz yılın ılk yarısının en buyuk şaın Raıner Ma rıa Rılke, Stefan George, G Benn, [ rnst Stadlcr, August Stramm (kendıne ozgu olan dunya s.ıırınde bır ıtılımlc ^ıırını her turlu susten arıtan bır şaır), 31 yaşında Bı rıncı Dunya Savaşı'nın korkunç sahncle rınden etkıIenereK canına kıyan Georg Trakl uzerlennde ısrarla durduğum değer lerdır Butun bunların ^urunın oluşumun da katkıları olduğu soylenebılır Şurlerımın bır Avrupa ddıne çevrdmesı durumunda nasıl karşuanacağı uzerıne bır beyanda bulunmam mumkun değıldır Kuşkusu/ I'urk şurıne ozgu yanım ve ken dı duyarlıgımla ve kendı ımgelerımle or duğum bıı şurlenn erek anlatımındakı, ge rekse konularındaık yendıkle yalnız bır ada olus,turduöu farkeddebdır Bır sure Yedıgun Şairlerı arasında anddınız Butopluluğun 1940'lardayenışure karşı durmaları kendı /ararlanna mı ol muştur> Sızın Ahmet I laşım ve Necıp Fa zd çızgısınden geldığuuzı bdıyorum Ama sızın Bırıncı velkıncı Yenrycbakı^ınız na sd ? Sızınle aynı donemden saydabdecek şaırlerden Fazd Husnu ve ozelldde, llun cı Yenı'nın ortak soylesınden kurtulama yan Se/aı Karakoç haksında ne duşunıı yorsunuz5 Yedıgun Şairlerı toplulıığıı arasında goıunmcm o donemde Yedıgun dergısının ijiıre ycnı baslayanları cıddi olarak te^vdt etmt sındc ndır Ibrahım Alâaddın Govsa, Nıhad Samı Banaılı raruk Nafız Çamlı bel o sutunu yonetenleıdır Ama ben o dergı de yetınmeverek eskıye karşı çıkan ve yenı şıırı savunan bazı dergdere de şıır ler verdım (Beş Sanat, Varldc gıbı) Sonra Bır başka ayırım, Leke'de aşk şurkıım yokkcn.Karalşıldak'ta 30 aşk şıırımın bu lunmasıdır Ellıbeş yddır şıır yayındıyorsunu/ Ço ğu şaınn tersıne ılk aşk şurını 1976'da ya7 dınız Nedcn aşk konusunda bu buyuk gc 5 cıkme îlk aşk şıınm denılcbdır kı Gııl ılc tanıs tıktan sonra ortaya koyduğıım 179 dızelık aşk şıırlerıdıı Bu şıııımın sanat hayatımda bır onemlı merhale olduğıı belırtılmıştır Iıpkı 100 dı/elık Kış Dortluklerı gıbı CJUI'C yazdığım şııılcr, sonıakı ydlaıda ço öaltdarak mıktarı 34 olmuştıır Daha baş ka aşk şiırlerıyleask şurlerımın sayısı 130 a varmıştır OnlanGıtun laş AtarakDcnı/ lerımc vc Parmak Uçlarımdakı Yangın ad L lutaplarımda topladım Ben Leke'dekı aşk şurlerımın eksıklıgını scverek bu yola gırdım Yenı tanışıklıklar yenı şıırler getır Hcrhangı bır kampta ycralmamakla ta nınıyorsunu7 Bıı tavrın getırderı ve gotıı rulerı hakkında ne dıyebdıısınız? Bır kampta dahıl olmamak cesaret ıstc yen bırdavranıştır (, ıınkıı şıırakımları anı lırken, ısmuıız geçmez, ama sız buyuk bır ıç dunyasından yararlanmışsanı/, ıster ıs temez adınızı duyunırsunuz Benuiı çağ daş duyarlıgı ışlcdığım ve olağanustu bıı hayal gııcıınıı gosteren 20 30 şıırım var Içımdekı Kaza, Bataklık, Lokanta, Astar, Soyııt dergısınde ellıden fazla şıırım ya Parmakhk, Mezarldt, Golgeler, Soba, Kar yımlandı, o dergıdekı Bataklık, Balya, Pnz galar, Orman, Bır CVanın Portresı, B07 ma, (, ığlık, Yan Geceden Goruntuler, Kd, gun, Balya, Devın Uyanışı, Bunak, Topal, Otel, Lokanta, Mahkeme, Dalgakıran, Ya Duraklar, Leke, Daktdo Makıncsının Va rasalaıuı Hıncı, Denız Saatı, Çocuk ve De kınışı, Mankenlerın Yalnızlığı sızın debıl nı/ şıırım ana hatlanyla belırtmelerı bakı dıgmız orneklerımdır Bu arada Dalgınlık mından onemlı denemelerdır şurımı soyutu somutlaştırma gucumun bır Ben ne Bırıneı Yenı nın ne de Ikıncı Ye belırtısı olarak, bıı en lyı şıırlenmın arasın nı'nın dumen suyunda gıttım Benım şur da anabdırım dekı pozısyonum bağımsi7İıklara dahdol Ayna şurlerını ayrıca kıtaplaştıran ıkı muştur Tıpkı Celâl Sllay gıbı şıırımın ko şaırvegunumıızde Hdmı Yavuzvesız1 Ikı 7asını kendı ıplıkJenmle ordum Bunu o kıtabı kaışdaştırırsanız yanı sızın Aynada 7aman Meş'alcler dolayısıyla yayımlattığı Gun Doğumu dc Hılmı Yavuz'un Ayna bır eleştırısuıde Hıkmet Dızdaroğlu'da Şurlerı'nı, ne dıyebılırsınız' vurgulamıştır Ayna şurlerım, heıhangı bır rekabet Ilk kıtabım/ Meş'aleler'de bugunku şı kaygısıyla yazdmış değd. o kıtapta Aynada ınnızın ıpuçları var Ama en çok yanlcı Gun Doğıımu kıtabımdakı 46 şıır, 21 şur uyandıran Leke adlı esennı/de neyı başar den oluşan Ganp Aynalar bolumu dışın duıız da bu denlı dgı gordu • Paylaşılan bır da dığer şıır kıtaplarımdan derlcdıklcrım • yargıya gore O7ellıklc dc Necatıgd'ın so dır 5 ldmı Yavuz un Aynalar'ı ıle benımkı /ııyle eşyanın metafi7iğını araştırmak, bır lerı karşdaştırırsak, benım daha çok klasık eş^ya sembolı/mı gerçekleştırmek ve yenı bır şııre yoneldığım soylenebılır 1 langısı bır şur dılı kurmaK konusunda sız ne du nın tercın eddeceğı okuyucunun beğenısı şunııyorsunıi7'> Leke'de yalnızca cşya ya ılc tcsbıt cddcbdır nı nesne sıırlerı değd trajık ben şıırıerı dı Zaman zaman hcce olçusundcn yarar yc adlandırılan şurlcr var Bu konuda ne landığınız gıbı sızın şıırınız genelde bır dı > dıışunuyorsunu7' ze şıırı, di7e ve bolca kullandıgınız zengın Ilk kıtabım Meş aleler de eskıden tam uyaklar konusunda şıırıni7e getırderı ve şı anlamıyla kurtulduğum soylcnemez O şı ınnızden goturulerı bakımından ne dıye ırlerde heceolçusunu kullandım Ama So ceksınız;> ba, Mangal, Kargalar gelecektekı yenı şı Şıırlenmın 200 kadarı serbest koşulla ırımın ıpuçlarını vermeleıı bakımından ya7ildı Tum şurlerımın sayısı 620 kadar U7ennde durıdmaya değer Beşır Ayvazoğ dır Butun şurlerımın bırarada yayımlandı lu'nun deelıkı gıbı asıl kımlığımı ben Leke gında kı Yapı Kredı Yayınlan'nın 1999 adlı 20 ydda meydana getırdığım şuıler programına gırmıştır, şurlerımın kalın çız toplamında gosterdım O kıtabımda bu gdenylc bellı olacaktır gun de benımdır dıyebdeceğun çok şıırım Son olarak şıırın ozellığı, saınn ben'ı, var 20yddaya/ılmış 168şuradımıtanıtan metafızdt, şıırde dd, konu, anlatım konu ve ozgıınlıığu ınkâr eddemez olan eserım larında bır şeyler soylcr mısuıız'' Konuş dı mami7i şu ozdeyışınızı açımlayarak bıtıre Dergah Ansıklopedısı, Leke maddesın bdır mıyız (^ıçekler bahçıvanla ığrctı bır de Mustafa Kutlu nun ımzasıyla o kıtabı dostluk kurarfar ama yureklerının gızını mın modern şurunıze getırdığı yendığı ve bır ozana açarlar traıık ben çerçcvesındc dolanan ona gore Şur, bırıncı sınd şaırlerde ıçsezıden dana başanlı şıırlenmden oluşan bolumuy (Ilads tntuıtıon) ortaya çıkar Intuıtıon le kendune ozgu bır şur yarattığım belır bugun de bılımde de değer ka7anan bır tdmıştır Daha sonraları genç kuşağın de melekedır ü gorduğunu boluk porçuk ğeı b şaırlennden An Ay da, Kara Tşddak'ın değd, butun olarak kavrar, tıpkı Tanrıça yayımlanmaM vesdcsıylc yazdığı bır eleştı Atnene'nın 2!eus'un alnuıın ortasuıdan bu nde "tek başına bır ekol" olduğunu ılerı sutun u/uvları tam olaıak ortaya çıkması gı reeektır bı Bu ıntuıtıon melekcsınden yoksun olan Yakın zamatdarda yayındanan kapsam şaırler, ıkıncı, uçııncu sınıf şaırlerolupbır Iı bır dığer eserınız Kara Işıldak Leke'nın şeyı bır şeye ekleyeıck şurleınu butunleme hangı açdardan devamı sayılabdırr* Le ye çabşırlar, onlarda şaırdekı tanlı bakışın kc'clc olmayan yanları nelerdır5 ortaya Koyduğu organu\ butunluk yoktur Kara Işıldak tıpkı I eke kıtabım gıbı Şıırı soz oyunları şeklınde gorerek yendık kendıne ozgu şıırlenmden orulmuş ve peşıne duşcrler, kıtaplarında kendı hakla onun gıbı yırmı yıllık bır çalışmanın uru ı ında yazıîanları alıntdayarak şaırlıklerını nudur, aradakı fark Ixkc'nın 2545 yaş ara başkalarının ağzından okuyucuya duvur suıda ve Kara Işıldak'ın 45 65 yaşlan ara maya çalışırlar, clbctte bıı tavırları onları sında vazdmış olmalaı ıdır Kara Iş;ddak'ta, okuvucunıın go/unde kuçultur Soz ko Leke şurlertndekı tedırgınlık sılınmış ve nusu ozdeyış şurm nesneleı ı ıçten letheden ozguvenının oıtaya koyduğu nesnel şur bır sanat olduğunıı vurgulaması bakımın Ierden bır suru ornck bulunmaktadır dan ılguıçtır dendebdır SAYFA 9