Katalog

lerdekalemealmıştır Sıırkrınıokuduk ça goıuruz lcı, sozcuklerın 'mazmum ların" anlamsal uygıınluğu ve yakınlıgı olan oranlama (tenasup) sanatını usta lıkla kullanmaktadır Orneğın "Ey ay ulık atcM, senden neleı çektım, neler'* Mum grnı yok olmaktan başka elımdc bırtedbııımyoktukı'" (LXLIII,s 146) Burada "ayrılık" "atcş(uzunç,keder)'\ "mum (yanmak, acı çckmek, erımek)", "yok olmak" gıbı sozcukler anlam ola rak bır oranlamayı (tenasubu) gostermı ? yor mu Abartma (mubalaga) sanatını da çok kullanır yapıtlannda Daha çok kasıde lermde Hafız, ovguye boğduğu padışah ve vezırlerı olağanustu guçlerle do natır, onları goklene eş kılar, guneşlerden ustun gosterır, zaman atını onlara "ram" cder, boyun eğdırır Artsamalı (tevrıye) anlatımı yanında, değınmecelı (ımleme, kınayc) Icoşaları na da çokça lastlarız deyışlennde "Go nul, yokluk selı varlık yapısını kokunden yıkıp goturse bılc mademkı kaptanın Nuh'tur, tufandan gam yemc 1 " (CCXLVII, s 246) GorulduĞu gıbı, ın sanın guvendığı dıırust bır kışı olursa, ınsanın başına turlu belalar da gelse bu erdemlı guvenılır buyuk kışı sayesınde o ınsan yınc ebcnlığc çıkar Ayrica dın scl, mıtoloık, doğasal olgularla yapılan anıştırma, eğretılcme gıbı soz sanatları da koşuklarında yeterıncevardır "Padı şahın nahçesınden bahar yelı esıyor, lâ le kadehıne çığ tanelerınden şarap dol mada" (CLVTI, s 159) Hafıza gore guzel şıır yazma yetısı bır Tanrı vergısıdır, bu nedenle uuşuk vc bozuk şıır yazanlaı guçlu yetenelderı kıs kanmamalıdırlar Kendısının de yete ncklı usta şaırlerden olduğunu, altın de ğerındekı gıızel şıırlcrını ancak yetısı olanların anlayabıleceöını vurgular Ka lemını tuhaf bır bıtkı dalına benzetır ve bu dalın nıeyvesının gonullere baldan, şekerden tatlı geldığı savında bulunur Bır şıırınde dc kalemını kuzgun yerıne kor, bu kıi7gunıın belâgat gagasından bengısu, olumsuzluk suyu damlatır ü n a goreşurınınherkoşası "beyt ulgazeldır, yanı en guzeldır, soluklu, hoş Oyle kı bu şiırler buyuyu bıle aldatır, îran'ı aşar, dunyaya yayılır Vc zamanın padışanla rından bu soz ıncılerını ovmelerını ıster Sjaırlık kapısı onun ıçın cn lyı bır devlct tır (s 30,43,200,322,374) Zamanıçınde 7aman olan şıırlcrını yuzyıllık surede ulasılacak mekana bır anda varmak gı bı, nır gecede yaratır "Şıır yolundakı tayyı mekana bak, tayyı zamanı gor Bu bır gecelık çocuk, bu bır gece ıçınde mcydana gclcn şıır, tam yu/yıllık yol alı yor" (CLVTT, s 159) Hafız ozgur yaşamın ozanıdır Koşuk larında dıngın bır Doğıı huznu olsa da şaraptaıı, dostluktan, auzelden doğal bır dunyasal aşkı, derın bır yaşam sevdası nı dılc gctırır çoklayın Geıçekten ken dını ovduğu değın bııyuktıır bılge ozan, nnd bır kışılıktır Hoşgoruyc karşı olan ları dışlar.bu geçıcı yaşamın zevklerını, gu/ellıklerını şakır Sevgryı ve kalender bır yaşamı solur Klâsık 1 ıırk yazmında ru/ıılı vc Nedım nasıl kendınc o/gu bı ler ubta kışılıkse lran Fars yazınında I la fız da oyledır Bu coğrafyadakı ortak soy lcmın kulturel değerlerını o/gur sanatçı kışılığınde yenıdcn yoğıımp yaratarak kendınc ozgu bır hava, kendıne ozgu rındanc bır mçcm oluşturmuştur Sıırlcrını okuduktan sonra onun ben deoıraktığı ızlerbunlaroldu Hafız, 14 yuzyılın bu vaşama ustabi okunmalıdır Kaynakça 1 Hafız Dıvanı, Şırazı, Çevıren Ab dulbakı Golpınarlı, MEB Yayınları, Bılım ve Kultuı Lscrlcrı Dızısı 50, !jark lblâm Klasıklerı H, 1992 (Hafı/ hakkında goruş vc duşuncclc rımı a(,ıklarken Abdulbakı Golpınar lı'nın çcvırdıgı şııılcr esas alınmıştıı ) C U M H U R İ YET K İ T A P SAYI 4 4 5 Uvum ve uvumsuzluk Ilişkilerimiz neden aksar? Başkalarıyla sevjgı, durustlük ve içtenlik dayalı, hayatımızı zchir etmeyen, sağlıklı, dengeli ilişkiler kurmanın yolu nedir? Benlik tamamlanmış, değişme7 bir şey midir? Bağlılık, esaret mıdır, Dİr başkasına bağlanmak, ozgürlüğünü ona teslim ctmck midir? Bir yakınına duygularını açmak ona zaafını göstermek midirr1 İçtenlik ölçüsüzlük müdür? "Olçülülük" durustlük müdür? Kışisel ılışkıler bağlamında tüm bunları ıçine alan bir etik oluşturabilir miyız? Hugh LaFolette "Kişisel llişkiler" de bu sorulara cevaplar ararken aynı zamanda, kişisel ilişkilerin derın ve kuşatıcı bir analizını de yapıyor. MURAT KOCADAĞLI Hayatta otekınden kaçış olmadıgı ı^ın otckıylc kurulan ılışkı kışılerın ozel ve kamusal hayatında belırleyıci rol oynar Ozel ve kamusal arabindakı aynın gc<,erı yuzyıllara oranla modeın cağın modern toplumlarında çok daha kesın hatlarla belırlenmıştır Ozcl alan, sozgelışı ınba nın butun zorunluluklarından kurtulup kendı dcğerlerıyle hareket ettığı alandır ve bu yuzden kışı acısından <,ok daha fa/ la onem taşır Hugh LaFolcttc'ın Kışibel llışkılcr'ı ışte bu ozcl alanın altını *,ızen onu anlamlanduan kışısel ozellıklerı ko nu edınmektedır Insanlararası ılışkılerde duygular bu yuk rol oynadığı ve kendılığınden, anlık olan daha fazla agır bastığı ıçın bu ılışkı lerı tanımlamak, onlara kurallar koymak akıntıya kurek tckmek olsa gerektır Ama yıne dc ılışkılerın anlamlı, değerh ve zcngınleştırıcı olııp olmadıgına karar ve rılebılır Ne dc olsa cn başta kışının kcn dını Unıması acısından onemlıdırler Kendınden memnun bır hayat yaşamak bu ılışkılerde ınsanı değerlcrın ne dere ce gozetıldığıyle çok yakından ılgılıdır Dostluk, akıaba, aıle, cvlılık, anababa ve çocuk ılışkısı ya da romantık aşk ılışkılerınde yaşanan mutsu/luk ve hayal kırıklıkları ınsanı degerlerdekı çokuşun bır sonucuduı 1 lı/, /amanla yarış ve tuke tım çağı bıreyın tam anlamıyla yabancılaşmasına ncdcn olmuij, bunu da maddı dcğcrlcrı on plana çıkarıp sevgı, durust luk, içtenlik, şefkat ve anlayış gıbı değcr lerı ıkmcı plana ıterekbaşarmıştır l.aFolette'ın tckrar tekrar vurguladıöı şcy, kı şısel ılışkılerde ahlakın ve ahlakı değer lerın onemıdır Kıtap, bu değerler uze rınde duşunmenın onları sorgulamanın altını sureklı çızmcktc, kımı yollar oner mekte ve şoylesı borulaıın peşıne duş mektedır Ilışkılcrımı/ neden aksar'' Başkalarıyla sevgı, durustlük vc ıçtenlığe dayalı, hayatımı/ı zehır etmeyen, saglık lı, dengelı ılışkıleı kurmanın yolu nedır' Benlik tamamlanmış, değışme/ bır şey mıdır'' Bağlılık, esaret mıdır, bır başka sına bağlanmak ozgurlugunu ona teslim ctmck mıdır^Bır yakınına duygularını açmak ona zaafını gostcrmck mıdır^ tç tenlık olçusuzluk mudur? "Olçulu luk" durubtluk 1 mudur' Kışısel ılış kıler baölamıntla tum bunları ıçıne alan bır etık oluş turabılır mıyı/' Hugh LaFolette 'Kışısel Ilışkı ler"de bu sorulara cevaplar aıaıkcn aynı zamanda, kışısel ılışkılerın derın ve kuşatıcı bır analizını de yapıyor Bu analı/ı yaparken altını çız dığı en onemlı şey ıse, nıtelıklı bır ılışkı ıçın ınsanın onceiıkle kcndı kcndını ta nıması sonra başkalarıyla ılışkıye gırme bi ve bu ılışkılerden oğrenerek rekrar kendıne donmesı Yazar, ınsan davranış ları, bu davranışları yorumlama, benlik tartışması gıbı dığer konuları hep bu bağlamda ele alıyor Ustelık butun bıın ları guçlu bır ftlsefı soylemden bcslcnc rek ama herkcbin yaşadıgı gundelık lıayt tan ornekler vererek son derece kolay okunan bır uslupla ıntelıyor Ama yazar butun bu tartışmaları ya parkcn ınsanı vc ınsanı olanı ıdeahze ct menın de "çok" anlamlı olmadığına ye terınce vurgu yapmıyor Zıra hayat, bır uyum vc uyumsuzluk alanıdır Çatışma, başkaldırı ve duzenbozuculuk larklılık lara ncfes aldırır ve her /aman varolan değışım gucunun temelını oluşturur Uyumsuzluk ve farklılıklara saygı gostcr mck gerekır, yoksa kısır, yuzeybcl, ruh suz ve rutın deneyımlerc teslim oluru? Kışılerarası ılışkıler farklıhğa gostcrılcn saygının binandığı en onemlı alandır Sı yası olarak tahakkumcu ve totalıter eğı lımlerı onaylamamız ya da reddctmcmız en çok ozel hayatımızdakı ılışkılerde bcl lı olur Tahakkumcu ve totalıter tavır farklılıöı, kendı "ozel"lığımi7i bastırma çabasıdır ve sağlıklı kışısel ılışkı kurmanın tck yolu bunlara teslim olmamaktır Aksı takdırde tatmınsızlık ve mutsuzluk hayatın tek gerçeğı olacaktır Burada so zu yazarın Turkçc basım ıçın yazdığı ama postada gecıktığı ıçın kıtapta yer al mayan onsozune bırakalım ve onun kı şısel ılışkılerle ılgılı olarak ozellıkle kul turel farklılığa nasıl değmdığınc baka lım Kişisel tlişkilerSevgi, Kimlik ve Ahlak/ Hugh Labolttte/ Çevıren Itrmâ Lekesızalın/ Ayrtntı Yayınları Hugh LaFollette'den "Kışısel llişkiler" "Kişisel İlişkiler"in Türkçe basımına Önsöz' HUGH LaFOLLETTE Kışısel ıhşkılere olan ılgı külturle sınııiı değıldır Her kulturun insanı, onları nasıl tanımlarsak tanımlayalım, aıle ve dostlarımızla olan ılışkılerın hayatlarımızın merkezı unsurları olduğunu kabul eder Kımlığımız, onemlı olduğunu duşunduğumuz şeyler, ahlakı hayatlarımızın karakterı kışısel ılışkılerımızle ıç ıçe orulur. Gelgelelım, aıle ve dostlara ılışkın anlayışımızda ve ıhşkılere yukledığımız kesin deŞerlerde onemlı kulturel farklılıklar bulunmaktadır Benzer bıçımde, kulturumuzun de kıskançlık, durustlük ve bağlılık anlayışında köklü farklılıklar vardır Bu farklılıklar dınsel ınançlar, toplumsal ve polıtık kurumlar ve de ekonomık sıstemlerdekı farklılıkları hem yansıtır hem de bıçımlendırır onemlı kulturel kurumlar kışısel ılışkılerı sınırlayabılır de, genişletebılır de, bunun yanı sıra, ılışkılerın karaktennı bıçımlendırır örneğın, bazı dınsel ınançlar aıleye farklı bır statu verır ve aılenın yapısının şöyle ya da boyle olması gerektığını buyurur Kamusal eğıtımın varlığı ve nıtelığı, öğretılenlere bağlı olarak kışısel ılışkılerı dolaysız bır bıçımde ya da bellı turde dostluk ılışkılerı ve yakın ılışkıler desteklemesıne ya da aksını yapmasına bağlı olarak dolaylı bır şekılde bıçımlendırebılır Ayrıca yaşlılara çok lyı bır tıbbı ve parasal yardım sağlayan bır ekonomık sıstem genış aılenın görece yakınlık ıçınde yaşamasını gereksız kılar Kulturlerımızın farklı olduğunu soylemek bunlann her bırının homoıen olduğu, yenı bazı ınanç ve geleneklerın AngloAmerıkan kulturunu, başkalarının da farklı yapıda olan Turk kulturunu oluşturduğu anlamına gelebılır Ama oyle değıl Kışısel Ihşkıler'ın daha önce pıyasaya çıktığı Ingılızce konuşan ulkeler heterojen ulkelerdır Her ne kadar Bırieşık Devletler'den farklı bıçımde de olsa Turk kulturu de heterojendır. Dolayısıyla, kulturel farklılıklar sayısız şekıllerde bıçımlenır ve kışısel ılışkılerdekı farklılıkları yansıtır Sanırım bu farklılıkların çoğunu goz onune almadım Buna bağlı olarak, bu baskının okurlannı, kulturlerımızın kışısel ilışkılere daır anlayışları arasındakı önemli karşıtlıklarla ılgılı olarak benımle temasa geçmeye davet edıyorum. Sezgılerımız goruşlerımı daha bır gelıştırmeme yardımcı olacaktır ustelık, Kışıselllışkıler. Sevgı, Kımlık ve Ahlak'ı gunun bırınde gozden geçırecek olursam, bunlar onemlı bır rol oynayacaktır Her ne kadar bu kıtabı Ingilız okuru ıçın yazmış olsam ve Turkçe'ye çevnlebılme olasılığını hıç aklıma getırmemış olsam da söyledıklerımln genış hatlarla ılk baskının okurlarına olduğu kadar bu çevırının okurlarına da uyarianabıleceğını duşunuyorum Sozunu ettığımız kulturel farklar goz onune alınsa bıle, kışısel ıhşkılere ya da genelde onemlı olana ılışkın paylaştığımız genel goruş ve kanılar bana analızımın buyuk bır kısmının uyarlanabılır olduğu hıssını verıyor Bundan başka, umarım tartışmalarımı yeterınce açık ve ıkna edıcı bulursunuz Son olarak, bu kıtabın Turk araştırmacıları kulturunuzdekı benzer meselelerle uğraşmaya teşvık edeceğını umuyorum Her halukârda kışısel ılışkıler hakkındakı goruşlerımı sızlerie paylaşabılme fırsatı bulduğum ıçın kıvanç duyuyor ve konuyu ele alışımı aydınlatıcı ve duşun • durucu bulmanızı umuyorum. 25Ağustos1997, Johnson Cıty, TN, USA SAYFA 15