Katalog

0 K U R L A RA Tahar Ben Jelloun'dan "Kızıma rkçılıgı Anlatıyorum" ve ArmandMattclart'dan KemalBekir, 1924 yılında Denizli'nin ilçesi Çivril'de doğdu. llköğrenimini bu yörelerde tamamladı, ortaöğrenimini tzmir'de Fas asılı Fransız yazar Tahar sürdürdü, 1949 yılında Ben Jelloun sadece Fransa'da deDevlet Konservatuğil bütün dünyada çok tartışılan vart'nı bitirdi. Devlet ırkçılığı anlatiyor 10 yaşındaki Tiyatrosu'nda oyuncu kızı Meryem'e. olarak çalıştı. 1952 Prof. Armand Mattelart, son yılında Türk Ceza Kakitabı "Iletişimin Icadı"nda 17. nunu'nun 141. maddeyüzyıldan günümüze iletişimin sine aykırt eylemden tarihini, coğrafyasını, felsefesini dolayı tutuklandı. ve ekonomipolitiğini anlatiyor. I959'da yeniden tiyaîletişimin, sulama kanallarından troya döndü. Şebir ve Devlet Tiyatroları'nda uydulara, dinden siyasi iktidara oyuncu ve yönetmen kadar değişik mecralardaki koolarak çaltştıktan sonra num vc işlevini irdeliyor. 1989 yılında emekliye ayrılaı. 1947 yılında RAGIP DURAN öyküyle başladıg'ı ederkçılık konusunda kitap yazmak için en biyat yaşamını sonraki uygun kişilerden biri de Tahar Ben Jelloyıllarda Seçilmiş un olsa gerek. Faslı öyküromandeneHikâyeler, Yeditepe, me yazan Paris'te yaşıyor ve Fransızca yazıUfuklar, Varlık gibiede yor. Fransa ırkçı bir partinin en yüksek oran da oy topladığı ülke. Başta Cezayir ve Faslıbiyat dergileriyle lar olmak üzere Arapların en yoğun yaşadığı gazetelerde sürdürdü. göç alan iilkclerin başında da yine Fransa var. I Genellikle tamdığı, Dolayısıyla ırkçılığın ve Arap düşmanlığının '• yaşadığı çevreyi, o çevre en çok tartışıldığı ülkclcrdcn biri olan Franinsanlarını gerçekçi bir sa'dan Faslı bir yazar, 10 yaşındaki kızının tutum, derin bir gö'zlem, ırkçılıkla ilgili sorularını yanıtlamaya çalışıyor. biraz alaya, yaltn bır Küçük boy 61 sayfalık kitap bir solukta dille anlatan Kemal okunuyor. Ben Jelloun, soru cevap şeklinde Bekir'in ilk kitaplan rokalcme aldığı kitapta "mcraklr turşıı kızının manlandır: Yabancılar sorularına bilgi verici bir biçemle yanıt ver(1958), Kaçaklar mek ayrıca da ikna edici gerekçeler bıılmak (1961)'de, Katılı Düğün için metni 15 kez kaleme aldığını belirtiyor. Kitapta Meryem, lOyaşında Fransa'da ya(1997)'de yayımlandı. şayan özellikle yabancı kökenli her cocuğun öykülerinin bir soracağı soruları soruyor. Babası da bu sorubölümünü ise ikikitapta lara ansiklopedik bilgiler ışığında eşitlikçi ve topladi: Fatma Hammın özgürliikçü ideoloji temelinde yanıtlar veriyor. ErikAğacı(1970), Türk okuru için Meryem, biraz "büyümüş Bayrama Yakın dc küçülmüş" izlcnimi vcrcbilir çünkü ger(197 5)'te yayımlandı. çckten dc kimi zaman Türkiyc standartları Oyunlanndan na göre yaşından olgun sorular sorup, bıiyiık D'üşüş(1988)'de,Kamil insan tepkileri vcriyor. Ancak I ransa'ınn eğiBey (1991)'de tım, toplum ve siyaset koşulları gözöniinde tutulursa Meryem'le babasının diyaloglan yayımlandı. Düşüş'ü son derece doğal. NahitSırrı Örik'in 'SulIıkçılığın tarihinden, nedenlerindcn, kaytan Hamİt Düşerken' nakliirından, eğitimle ilişkisinden söz eden adlı romanınaan, Kamil babakı/ söyleşisinin üzerinde u/un ıızun çaBey'i de Kemal Tahir'in lışılmış bir metin oldıı£u bellı. Belki 100 kadar kısa soru ve kısa yanıtda ırkçılmın, cğitiııı, 'Esir Şehir' üçlemesinözgüıliik, sömüıgecilik ilışkilcri ık dcşiliyor. den oyunlaştırmıştı. Bu Tanar bYn lelloun aslııula bir yandan pedayılın Örhan KemalRogojik olmak zoruııda bır yandan da hı/m X 14 î ttıan Ödülü'nü alan Kef ya!} grubundaki çocuklara lıcnı de ycti^kinlemal Bekir'i bir daha re Sfslenmek anıacındıı Dolayısıyla aslında zor bir işc soyunmuş. Ancak l'ransa'da son kutluyoruz. dönemdc aydınlar, ya/.arlar. saıı.ıtçılar yabanBol kitaph günlerl... Irkcılık ve iletisim "Hetişimin Arkeolojisi" I hem de öğrenci olmak gibi bir sorunu olan Ren Jelloun, kaçınılmaz olarak yüzeysel kalmış ama yine de ırkçılığa karşı mücadelenin temel değil ama başlangıç ilkelerini sade bir dil, kolav bir anlatımla aktarıvor. Kitabın en önemli bölümleri, babanın Kizına ırkçılıöa karşı mücadele yöntemleri üzerine söyledİK leri. Bu alanda hcr nc kadar eğitime aşırı önem verilip, siyasi, ideolojik ve hukuki alanlardaki girişimlerden pek sözedilmese de kitapçık, ırkçılığa karşı mücadele konusunda okuru düşünmeye teşvik cdiyor. Ozclliklc hoşgörü kültürünün yaygınlaştırılması, merak etme saikinin teşvik edilmesi, seyahatin ırkçılığa karşı geliştirdiği önlemler ve belki de en önemlisi günlük dildc ve söylemde, ayrıca gerici atasözlerindeki ırkçılığa dikkat çekilmesi hoş... Alev Er'in çevirisi de genel olarak düzgün. Bu kitabı yalnızca dil ueğil içerik olaralc da Türkçe okumak için, giinümüz Türkiye'sinden güncel ömeklerle, esas olarak çocuklara değil yetişkinlere yönelik bir ırkçılık kitabı yazılmastmn gereğini de gündeme getiriyor bu küçük çalışma. Kızıma Irkçılığı Anlatıyorum / Tahar Ben jelloun/ (Çeviren. Alev Er). tjte llayat Kitaplığt: 1 Kontikt Eğttım \\nmetlen / htanbul, Haziran 199S/61, s. / TSBN 9756903058 (SON/RD) it Vc * hetişimin Arkeolojisi ParisVIN Ünivcrsitcsi'nin lletişim ve Bili Bilimleri Profesörü Armand Mattelart(l), iletişimle ilgilenenlerin yakından tanıdığı bir uzman. Yaklaşık 25 yıldır iletisim konusunday ayınladığı kıtaplarından, son olarak Türkçe'de "Beyin Iğfal Şebekesi" başlığıyla I internationale Publicitaire (Reklamcılık Enternasyonali) adlı çalışması Ayrıntı'da yayımlanmıştı. lletişim'in Cep Ünıversitesi'ndeki Reklamcılık kitabının yazarı da yine Mattelart. Fransızca orijinali 1977'deçıkan ve 15 yabancı dile çeviren Donald I'Imposteur (Sahtekâr Donald) başlıklı çalışmasında da Amerikan çizgi film kanramanı Vak Vak Amcanın ideolojisini teşhirediyordu Fransız uzman. Son çalışması "L'lnvention de la communication" (İletişimin tcadı) 375 sayfalık sıkı bir tarih kitabı. lletişim sözcüğü ve olgıısunun 17. yüzyıldan bu yana seyrini, macerasını felsefeciler, dinbilimciler, politikacılar, coğralyacı ve jeopolitik uzmanlarının katkısıyla anlatan yazar bu arada kaçınılmaz olarak ekonomiyedeğinirken, iiretim ilişkisi tarzıyla iletisim aracı tarzı arasındaki ilişkileri irdelivor. Bugün iletisim deyince aklımıza hemen ge len medya, haber, bilgi gibi olgu ve kavramların aslında yeni olduğunu anlatan yazar, ilk iletişimin sulama kanalları olduğunu hatırlatıyor. Zaten son üç yüzyılda iletisim sözcüğünün mekhan ve zamana göre son derece rarkJı anlamlar içerdiğin, farklı çağrışımlar yaptığını belirten Mattelart, önce lcara ve deniz bilahare de demiryolları ile dilsel egemenlik, askerisiyasi alanlarda üstünlük kurmanın iletişimle ilişkisini irdeliyor. İletişimin dinsel yönlerine ve dinin iletişimsel cepnele rine cğilen uzman, Hıristiyanlıktaki misyonerlerden, kilise çanlarına, minareden ezan okunmasından kutsal kitapların çoğaltılıp yaygınlaştırılmasına kadar iletişimin dinlc olan karmaşık ilişkilcrinc ışık tutuyor. însan ve toplumların, çeşitli ticari ve iletisim akımlanna hükmetme çabalarını değerlendiren Fransız profesörün iletisim arkeolojisi yaparken üzerinde durduğu somut örneklerden biri de 19. yüzyılda Batı Avrupa başkcntlerindc yapılan Üluslararası Fuarlar. Üç yüz yıllık süreçte, filozoflann, iletişimle toplumsal değişim arasındaki karşıhklı bağımlılığı nasıl ele aldıklarmı kataran yazar, iletişimle toplumsal değişim arasındaki karşılıklı ba ğımlılığı nasıl ele aldıklarmı aktaran yazar, iletişimin demokrasiyi ya da totolitarizmi nasıl teşvik edebileceğini somut ömeklerle anlatiyor. Mattelart, 20. vüzyılda iletişimin konum ve işlevlerini irdclerken, küreselleşmenin tohumlannın nasıl atıldığına da değiniyor. tletişimin jeopolitiğini yapan yazar, kültürün ve kültürlerarası ilişkilerin önemine göndermeler yapıyor. Dünya çapında tanınmış bir iletisim akademisyeni olan Mattelart'ın bu son kitabı, zcngin bir tarih hazinesi niteliğinde. Bugün çok konuşulan, çünkü siyaseti, ekonomiyi ve kültürü genel olarak büyük ölçüde etkileyen, iletisim olgusunun geçmişini çokboyutlu ve çokbilimli bir perspektüleele alan yazar, kaçınılmaz larak Fransız eksenli bir tarih bakışından yola çıkıyor. Ayrıca kitapta Batı vc Hıristiyan kültür ve tarin temelli yaklaşımlar dikkat çekiyor. Yine de ciddi bir akademisyen olarak, son derece somut, ayrıntılı alıntı ve istatistiklere dayalı çok zengin belgeli bir çalışma kacleme alan Mattelart, ayağı yere basan talihlileriyle bu günü, gcçmişten ders çıkararak, anlamamıza yardımcı oluyor. Belki de kitabı en iyi özetleyebilecek cümleyi, Cervantes'in 1613'tc kaleme aldığı "Köpeklek kollokyumu" başlıklı eserinden almış Mattelart: "Her ne kadar 'Kendi köyünde aptal olan, Kastilya'da da aptaldır' diye bir atasözü varsa da, bâşka ülkeıeri görmek ve çeşitli milletlerle iletisim kurmak insanları daha becerikli kılar." Armand Mattelart, L'lnvention dela communication, La Decouverte/Pocne, Paris 1997,375 s. 79 FF, ISBN 2707' 2791 4 (1) Mattelart'ın diğer kitaplan: La Mondıalisation dc la communication/PUF, 1996 (lletışımın Küreselleşmesi): Histoirc des thcorics dc la communication/La Decouvertc, 1995 (lletişim tcori leri tarihi); LaCommunication nıondc/La Dccouverte, 1992 (lletişimküre); Le (^arnaval tles itna ges/Lu Docu Fr, 1987 (Görüntülerin Karnavalı) Pcnserlcs Medias/La Decouverte, 1986 (Medyayı düşünmek); La Culture contre la Democraüe^/La Decouverte, 1984 (Kültür demokrasıye karşı mı?); L'ordinateur et le Tıers Monde/François Maspero, 1983 (Bilgisayar ve Üçüncü Dünya); Technologie, culturc et communication/La Docu. Fr, 1982 (Teknoloji, kültür ve iletisim); Te levision, enjeux sans frontieres/Presse U Gretıoble, 1980 (Sınır tanımayan oyunlar: Televizyon); Dc L'usage des medias cn temps de crise/ Alain Moreau, 1979 (Bunalım döncmlcrindc mcdyanın kullanılması); Multinationales et systemcs dc communications/ Anthropos, 1976 (Çokuluslu ^irketltr ve iletişiın sisleınleri), IVIess Medias, ideologies et mouvement revolutionnaire, (Ihili 19701973, Anthropos, 1974 (19701975 yılların da Şili'dc kıtlc ıletışım araçları, ıdcolo|ilcr vc devrimci hareket). SAYFA 3 TURHAN GÜNAY Imtiyaz sahibi: Berin Nadl o Basan ve Yayan: Yeni cün Haber AJansı Basın ve Yayıncılık A.ş. cend Yayın Yönetmen!: orfıan Erinc: Cenel Yayın Koordlnatörü: Hikmet Çetfnkaya oYazılsleriMüdürü: Ibrahim Yildız o Sorumlu Müdür Fikretllklz o Yayın Yönetmeni. Tuıtıan Cünay craflk Yönetmen: Dllekllkorur Reklam: Medya C KITAP cılara, evsizlere, dısianmışlara karşı uygulaııan politikalara muhalefet etmek için kitle gösterilcrinden büdiri imzalamaya kadar çeşitli cylemlcr gerçckleştiriyor. Bu etkinlikler arasında da yer alan Taar Ben lelloun, esas meslegi olan vazarlık aracılıfiıyla da ırkçılıa karşı mücadefeye katkıda bulunmak istemiş. Aslında bir grup siyaset ve toplumbilimci, medya ve insan hakları uzmanı ile pedagogun bir araya gelip ortaklaşa kaleme aıması gereken böylesine önemli bir konudaki ömemi, Ben Jelloun arkadaşlarının katkısıyla da olsa sonuç olarak tek başına kaleme almış. Böyle olıınca da, ırkçılığı eğitim eksikliği, kötü niyet gibi dürtülerle açıklamaya ağırlık verirken yazar, ırkçılığın siyasal ve ideolojik kaynak ve nedenlerine nek degiıımemis. Ayrıca ırkçılık yeni diinya düzeni ve ırkçılık/mcdya gibi iki temcl alanı eksik bırakmi!;. Ustclik, hem kısa 445 Tahar Ben Jelloun CUMHURİYET KİTAP SAYI