Katalog

Muzaffer tlhan Erdost 1932'deTokat'm Artova'sında doğmuş, 1956'da vctcriner fakültesini bitirmiş, "Pazar Postası" dergisi ve "Ulus" gazetesinde çalışmış, 1948'den bcri şiirler, öyküler, dencmeler ve eleştiriler yazarak, fotoğraflar çekerek kültür yaşamımızın içinde olmuş, 6O'lı yıllarda bilimsel sosyalizmle buluşmuş ve toplumsal sorunlara yönelmiş yayınci, edebiyatçı, özgürlükçü, aydınlıkçı bir düşün ve sanat adamı... ONER YAGCI Muzaffer nhan Erdost gözaltında olduklan Mamak (lezaevi'nde askeıler tarafından dövülerek öldürülmesi trajedisinin roplumsal bir silana dönüştüğü 7 Kasım öldürümüyle başladı: tlhan tlhan. Erdost'un üç ayrı basım için yazdıgı sunuşlarla basjıyor yapıt. I'rdost, "Şimdi daha iyi kavrıyorum ölümü... tlhan'ı ve öldürülüşünü an latarak, ölümü dcğil, öldürüıııü ve daha önemlisi öz:şme savaşımınınkarşısınaçıkan, azgınlaşan ve yoğunlaşan öldürümleri anlatmış olmanın duygusunu taşıyorum..." diyor. "Biz tkimiz tki Kardeş" başlıklı ilk bölümde, kardeşi tlhan'ı ve onun Mamak'ta öldürülüşünün öyküsünü anlatıyor. Ufjur Mum cu'nun, tlhan Selçuk'un, üktay Akbal'ın, Alaattin Bilgi'nin, Vahap Erdoğdu'nun, Şenal Sarıhan'ın ya zılarından oluşan "Kitapların (")lümü" bölünıünden sonra "llhan'ın Anısına Türkü" bölümünde tlhan Erdost için yazılmış ve aralarında Talip Apaydm, Can Yücel, Vecihi Timuroğlu, Turgut Uyar, Cemal Süreya'nın da bulunduğu şairlerin şiirleri var. "tlhan Erdost'lu Resimler" ve "tlhan Diyanndan" bölümlerinde yinc tlhan için yazılmış şiirler; "Hasretle Gülüşüne" bölümünde de llhan'ın eşi Gül Erdost'un, Seyhan Erdoğdu'nun şiirleri yer alıyor. "Tiirküler Günlügü 'nde Muzaffer 11 han Erdost'un günlüğü, "Olüler Genç Kalır", "Oldürüm ve îlhan'ın İkinci Öldürülüşü", "Onu Anlatlşte", "tlhan Erdost Anıtı" bölümlerinde tlhan'ın öldüÎ;ili yazılar; "Bütün Kardeşler" bölümünc e rnektuplar; "Öldürüm ve Basın" ile'" Basında lşkence ve 12 Eylül" bölümlerinde de llhan'ın öldürümüyle ilgili basında çıkan haber ve yazılar yer alıyor. Cemal Süreya'nın, "birçok şairin birbirinden habersiz kotardığı bir sanat yapıtı" dedigi, 100'den fazla aydının,sanatçının, yazarın, gazetecinin, şairin bir öldürüme, anlamü bir tepkisi olan tlhan tlhan'ın yakın tarihimizin 12 Eylül günlerini bclleklerimizc kazıyan bir anıt yapıt olduğunu düşünüyorıım. Erdost, bundan sonraki çalışması olan Kapitalizm veTarım'da, başlıkla ilgili tc orik ve somut beli rlcmelerine yer veriyor, başlayarak toprak üzerindeki mülkiyet biçımlerini, devlet mülkiyetini ve özel mülkiyeti, askerifeodal örgütlenme, umar sistemi ve çözülmesini değerlendiren Erdost, "Asya Biçimi ve Feodalizm"i de irdeliyor. Bilim ile Yazın Arasında adlı yapıtına Erdost, "llazal" ve"Süıii" filmlerinden yola çıkıp göçer aşiretleıin yazgısı üzerine bir yazıyla başlayarak tlhan'a kültür sanat üzerine mektuplar biçiminde Bençet Necatigil'den ro mana, eleştiriden ulusal dil bilinune, kültür ve çelişkilerinden halkoyunlarına değişik konulardaki yazılarına yer veriyor. Şemdinli Röportajı, 1966 yılında "Yön" dergisinde yayımlanan röportajlardan oluşuyor. "Batıdan Hindistan'a uzanan yollar ve topraklar üzerinde, lngiltereAlmanyaÇarlık Rusyası'nın çıkar çatış malarını, farklı toplumsal olaylarla bağrında yaşayan, tarihin sancılarıyla içiçc sorunlu bir böige" olan Şcmdinli'de aşiret yapı lanmasının vc aşiretler arası ilişkiferin gözlcr önüne sc rildigi bir tanıkhk olarak tarihin bu gıine taşınması görevinin başarıldığı değerli ve anlamlı bir çalışma olarak Erdost'un kitapları arasında yerini alıyor. Erdost Demokrasi ve "DemokrasP'dc demokrasi üzerine düşüncelerini aktarıyor. Bu aktarmada demokrasinin tarihinden ülkemizdcki gerçekleştirilme savaşımına, 24 ücak 1980 Kararlarının üzerine oturtulan 12 Eylül'ün demokrasi düşmanı kendine özgü demokrasisiyle yaşadığımız savaşım sürecine, demokrasi çıkmazına uzanıyor; ekonomik yapıyla demokrasinin ilişkisini, 27 Mayıs la gclen demokratikleşmcyi, laikligi, Köy Enstitülerini, Mamak Cezaevi'ni demokrasi açısından irdeliyor. Kitabın ikinci bölümünde de Erdost'un partileşme, birlik, 12 Mart, seçimler ve sosyalist demokrasinin sancıları konularındaki konuşmaları yer alıyor. Onu Anlat tşte'de (1989) Erdost özgün bir yazı denemesiyle karşı karşıya bırakıyor okurunu. Sunuşunda, bu yazıların "ölümün ve direncin, yaşamın ve onurun, kimine karşı gelmesi olası duyarlığıyla dile getirdiği' yazılar oldugunu söylüyor. "Eskiz, türev, manifesto" gibi adlar verdiği bu yazılarını Erdost, "yaşamı olurlayan, direnci pekiştiren, yaşam çizK İ T A P S A YI 4 18 Kitaplarıyla Y aşamında gözaltılar, tutuklanmalar, yargılanmalar, cczaevlcri olan, 12 Mart döncmitutukluluğundan 1974 affıyla kuıtıılan ve adı "Mu/.affcr Erdost" ikcn 12 Eylül döncmindekardc şi "tlhan"ın öldüriilmesinden sonra onun adıni da adina katarak "Muzaffer tlhan Erdost" olarak onıınla yaşayan, onun da yaşadtgtnı çıglıklayan birinsan, bir aydın, bir dcmokrasi ve insan hakları savaşımcısı... 19581960 arasında "Açık Oturum Yayınları"nı kurup yöneten Erdost, 1965'ten beri "Sol Yayınları"nın; kardeşi llhan Erdost'un Mamak Cezaevi'nde öldürülmesinden sonrada 1974'te llhan Erdost'un kurduğu "()nur Yayınlan"nın sahipliğini, yöneticiliğini; "Cumhuriyet KitapKulübü" AnkaraTemsilciliği'ni ve "llhantlhan" Kitabevi"ndegülümseme sini ş,ürdürüyoı... 1965'ten bu yana ülkemizin toplumsal sorunlanyla, Osmanh'dan başlayarak Türkiye'nin ckonomik ve toplumsal ta rihiyle, faşizmle, demokrasiyle, insan haklarıyla, işkenccyle, Sıvas katliamıyla, yazınla, kısacası, toplumsal, siyasal, ckonomik, kulturel, sanatsal alanlarla ilgili konularda düşünceleı üreten, bu düşün cclerini ve şiirlerden, dcnemelerden, öykülerden oluşan yazın yapıtlarını bugüne kadar 20 kitapta toplayan Muzaffer llhan Erdost'un kitaplarını anımsatmak ve kısaca tanıtmak istiyorum bu yazıda. Erdost'un 12 Mart dönemi öncesinde yayımlanan iki kitabından ilki, 196O'lı yıllann ikinci yarısında yoğunlaşan sosyalizm tartışmalarıyla ilgili yazılardan oluşan "Türkiye Sosyalizmi" ve "Sosyalizm"di. Bu kitabında Erdost, kurduğu ve yönettiği Sol Yayınlan'yla Marx, Engels, Lenin, Stalin, Mao gibi bilimsel sosyalizmin önderlcrinin kitaplarını sistemli bir biçimde çevirtip yayımlayarak sosyalist aydınlanmaya yaptığı katkıların yanına o yıllann yoğun tartısmalarıyla ilgili özgün düşüncelerini de eklemiş oluyordu. Erdost bu dönemde.yayımladığı ikinci kitap olan Türkiye Üzerine Nodar'da Milli Demokratik Devrim görüşünün yanı sıra, Osmanlı tmparatorluğu'yla karşılaştırmalı Asya Üretim Tarzı ve Şemdinli Aşiretlerinde Üretim Tlişkileri de yer alıyordu. 12 Mart döneminden 12 Eylül sonrasına kadar Erdost; yayıncılığını "Sol" vc "Onur" yayınevlerinde çıkardığı, bilimsel sosyalizmin klasiklerinin Turkçeleriyle düşünce dağarımızı zenginleştirerek; yazarüöını dergilerde yazdığı yazılarıyla; aydınlığını ve savaşımcılığını çeşitli demokratik kitle örgütlerine kattıgı emeğiyle, konuşmalarıyla, eylemleriyle sürdurdü. Erdost'un kendi kitaplarıyla yogun bir atağa geçmesi ise yaijamının en acılı günü olan kardeşi tlhan Erdost'un birlikte Ütkemlzm toplumsal sorunları 12 Mart döneminden 12 Eylül sonrasına kadar Erdost; yayıncılığım "Sol" ve "Onur" yayınevlerinde çıkardığı, bilimsel sosyalizmin klasiklerinin Türkçeleriyle düşünce dağanmm zenginleştirerek; yazarhğını dergilerde yazdığı yazılanyla; aydınlığını ve savaşımcılığını çeşitli demokratik kitle örgütlerine kattığı emeğiyle, konuşmalarıyla, eylemleriyle sürdürdü. tarımda kapitalistleşmeyi ve ülkemizdeki toprakinsanmakıne ilişkisini değerlcndiriyor. Bu özgün değerlendirme ülkemizin ekonomiktoplumsal yapılanışıyla ilgili sağlam veriler sunuyor okuyanlara. Osmanlı tmparatorluğunda Mülkivet tlişkileri yapıtında Osmanlı öneesinden SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T