Katalog

Ali Esat Bozyiğit'le folklor araştırmaları üzerine 'Geçmişin kültürünü geleceğe aktarmava calısıvorum' Ali Esar Bo/yiğir, folklor çalı^maldrıyla dikkatı çckcn nir araştırmacımız. Ozellikle Nasreadin Hoca çalısmalariyla tanıdığımı? Bo/yiğit'fe folklor araştırmaları ve kıtapları ıi7crınc konuştuk VEDAT YAZICI olklor alanında kaç yıldır ^ş yonr/mız? Bu alana tlgıntz nasd bld Bir amcâm \ardı Bckârdı Kardes,İL ıınc bdkmak ı<,ın cvlılık tıcnını kdçırmıs tı Mcmurdıı l<,kısı, kumarı, kahve alıs, kanlıgıyoktu 1 vdendaııeyegıdeı,daıre den t ve gelır, benımlc oynarcıı Bır mcra kı vaıdı Aksam eve gelmce baatlı Maaııf Idkvınıı nın yaprağını kopartır, bu tak vımdekı Atatutk'un so/lcrını, unlukısıle rın ozdeyışleıını fıkraları, manılerı, ye mek tarıflcn, ayrı ayn ku<,uk banka cep delterlerme ya/ardı Yıllaıca surdıı bu alıskanlığı Yuzlercedellct doldu Bunla rı alırokıırdıım Dcrlcmc toplama, sınıf landıımaalıskdnlıgımbuıaddiıgelmısol malı Anıum lahmalınmsesıguzeldı Aııkd id tuıkuleıını çok gu/el soylerdı Babam ortaokuldaykuı clımc bu sa/ tutusturup bcnı sa/ kuısunagonckımıstı Bırde^ok kuçukkcn benı sıncmaya gotuıduleı (, a kııcalıMchınet I telılmıne OıadaÇakır calı'nın oynadıgı Harmandalı zeybeğını ogıuımıstım Dugunleıde, derneklerde 1 larmandah /cybegını duyarduyma/ oı tayaatıhr, ouıaıdıııı Begenııleıdı Bıı dc yıne ılkokuld.ı ıken babamın araulıfjı ılc lıalkoyunlaıı ekıbınc gudım 1955 1956 yılldiı Oğıctmenım dehalkoyunlarını lyı bılcn Azız O/celık, ııam ı dığeı Kbçek A/iz'dı /amanın ( umhurbaskanı'nın onunde gosteıı vaptık Çok tonı ııı okudıım (Vdlıklc. de koy lomanlaıı, 1973 te I ılm Radyo Telcvi7 yonla Egıtım Merke/ı'ndc ıs,c babjddım Orada aralıksız 6 7 yıJ kov yetışkınlenne seslenen dramatızc cğitıcı radyo program ları yazdıın Bıı gun bır ga/ete bufesınde "Turk I olklorıı Arastırmaları" adlı bır dcrgı gordum 1 lemen satın aldıtn Bır so lukta okııdum Bcn de o ya7ilara bcnzer bır çalibma yapıp gonderclım Ya/ım ya yımlandı } latta dcrgı sahıbı rahmetlı Ihsan Hınçer bır mektup gondereıck daha başka ya/ılarımı da yollamamı ıstcdı Is,tc bu bırıkımlerbenı folkloıa, yanı halkbılı mıne ıttı tlk yazım Ağustos 197()'tc yayımlandı Demek kı 28 yıldır bu konuda uğras verıyorum Burada 1 larmandalı oy nadığım 195()'lı yılları saymddım / lalk kultıır kaynaklannı araşttrıp tn celtyorsunuz Bu uğra$ \tzdt zamanla gcle nckçı bır bakış acısı olnfturdu mu? Yapı ıtıbarıylc yenılığe, dcğı^ımc pck at^ık bıı ınsan dcğılım Yd da bunları cn son kabullencnli'rdiTiım Aılc fcrtlcrını bu konuda etkılcmcm ( )rneğın daktılom bcnım cn kutsal ara^larımdan bırıdır Bıl gısayara alı^anıadını Btlkı ıleıdcbılgısa yarın ycrıne daha tcknık bır araı, gtlıijtı gındc bcn bılgısayaıa gc(,cbdırım C»ele neklerı sevcrım, gclencklcrc uyanları /cvkJc ı/lcruıı, aına ben gclenck(,ı dcğılım, olamadını Yapmak ıstcdığım gcçmışın kultur dcğc ı lcrını saptayıp ıncclcmek vc SAYFA 8 F "TÜPkFolklopuAnaşüpmaları" aldıklarını ya/dım Bır Kastamonulu, "Kabtamonu'da bovlc bıı turbcnın olma dıgını bclırtcrck bır daha gıdıp gormedı öım ycrlcıı yazmamamı onerdı " (Başka bır Kastamonulu dostum tarafından tur bcnm varlıgı onaylandı) Yıne bııgune ka (larhıçyapılmamısbıblıyografyalarha/ıı ladım "Lksıktır, yanlıstır' dıyeelcştuıler aldım Yanı bunları şunun ıçın anlatıyo rum Masa bası arastırnidcılık dd alan araş tırmaları kadaı /ordıır Bıblıyografya (,alısmalaı ıııa agırlık vcrı vorıım U/ıın vıllarkutuphanelcrdchteraturtaramaktan(,ok/orluklaı <,cktım Bcn dcn sonıa gclccek arastırmacıların bu ko nıılarda daha rahat çalısmaları i(,ın bıblı yogralyalar ha/ıılıyorum Dergı sayfala rında, ga/ctc sutunlarında kalmıs yazıldiı gun yuzıınc c^ıkartıp ısjev ka/andırmak bcnı mutlu caıyoı Ancak gclctck ku^aklara aktaımaktıı Bır nalın, nankot, vefası/, <,ok (,abuk eskıyen bır uğ bır nargıle, bıı Zekeııya Sofrası, bır I yup ras oldufiunıı ıh bıhyortım oyuncakları,bırar/uhaltı,bırahalı Bun laıdan bırkaı,ı lncclcdım, aıaştırdım, ya/ Bu bakımdan Tuık folklomna hı/met dım I Icpsı bu cdccck hcr turlu bıblıyogratva <,alısması Alamnada çalijan ba^ka kışder de var hcdcflcrımın arasında Yapnbıldığım ka Sızın onlardan ayrddıfymz yanlar var mt 1 dar tabıı Ornıfcın ozıllıkU dırınlcşmeyıont ald/ğı liasılı kıtaplanntzı da belırterek ozgun ntz konu (ya da konıdar) mdır^ {(ilışmtildnmzııı dokumıımı yaparmıunızJ Bızıın alanımı/da ıkı gı up ara^rırmacı İlk kıtabım 1987 yılında yayımlandı var Bırıncı grup alan araijtııması yapan Nasrctldın Hoca Bıblıyografydsı Uzenne ard^tunıacılaı Bunlaı ko\ koy kasaba ka Bıı Dcneme(lW7) saba dolaşırlar, doğrudan ılk agı/dan, ana Ahılık vc(.cvrcsındcOlusanKultuı Dc kaynaktan dtrlcnıc yapaılaı Bunların bır gcrlcrı Bıblıyografyası (1923 1988) kısmı tk rlcdıklt ıı bu ham mal/cııiL U^LII (1989) IIL HKclcmc ara^tırma v<ıp>>r yavınlarlar Umversıklmle Yapılan Fl Sanarları Kobıı kısmı cU bu ham mal/cmcyı gctırır aı nıılu k/lcr Bıblıyogralyası (1992) sıvc kd/dtıdıııı Zoı bıı îstır Sıtak soğuk (Bu ııc, kıtabım (],\ Kultur Bakanlığı tayagmur (,amur dcmcdtn kosc bııtak do rahndan yayımlandı) Ia^aLaksın,ka\ııakkısıvıaıa>ıpİHilaLaksın I uık Adbılımı Bıblıyografyası (Ayyıldi7 derlcmc teknıgını lyı nılıp dcrlcmcnı yapa Y 1995) caksın, burılan ya/ıya dokeccksın Bır 1 uık üokuma Ll Sanatları Makalelerı kac, kc/ alan ataştırmaLtrına katıldım Ora Bıblıyosrafyası (Ayyıldi7 Y, 1996) danbılıyorum Konuskan sempatık, tana Oıtak ha/ıılanmış kıtaplarım da var, yakın bır kısılıpc sahıp olmak gcrck Ankara Sevmcn Oyunlan vc Kıyafctlc Ikıncı grup arastıımacılaı ısc masa başı rı(1992) aıastıımacılaııdır Ba7ilı yayın, kıt»ıplık \c Âşıklar Dunyasında AŞ DLR (1998) Iılcraturtaidmayulıı deara^tırma yapan kı Basımı hazır kıtaplarımı ı\a sayayım dı sıler Buısdckolay dcf»ıldır Hclekıtaplık lcrscnı/, ra (,alısmanın gu^luğunu oıalarda (,alısan Pıı Sultan Abdal Bıblıyografyası laı lyı bılır Uç kıtap ıstcrsın bır kıtap <ı , Flacı Bayram Vclı Bıblıyogıafyası kar, fotokopı (,cktırmck ısteısın cngellc(.umhuııyct Donemı Cdebıyatımızdd nıibin vs Sabır gerekrırır bıı tur çalısma Ankara da Bır gun bır konu^ma sırasmda bıı aı Ankara Ilı Ağ/ı Sozluğu kadasıma "Benım onumc bır kamyon pı Ankara Ilı {lalk Kulturu Bıblıyografya rıncı dok, bunları rcnklume vc boylarına sı gorc ayır dc, cğer yararına ınanırsam hıç "}lalk Kulturu" alt başhğtnda yazıları çekınmedcn yaparım" dcmı^tım KulakJa nızı, büdıfom kadarıyla "BızacÂdct Bayle rı <,ınlasın bcnı gorduğu /aman hcp o so dır vc "Guvenın llçuverdı" adlı kıtapları /umu hatırlatır Gcr(,cktcn sabırlıyımdır nızda topladınız Bu tkı kıtabınız hakkın YapdbıleLcğıme ınanırsam o ışc gırcnm vc da kısa bılgı vcrır mıuntz''Bu kıtaplann ar sonuçlandırırım Istc bcn bu ıkıncı grup ka\ı giliLck mu ardNtırmdcılardantm 28 yılda 150'ye yakın ıncelcmevcaras tırma ya7im yayımlandı Bunlar dergılere Alan ara^rırması yapan arastırmacıldr yazdığım ya/ıfar ya da semno/yum vc fazla clc^tırı almazlar Ncyı cksık bıraktık kongrclcruc sunduğum bıldırılcrdı Bu ya larını, nelerı dcrlemedıklennı bılcmczsın /ılaıımıkjtapla^tırmakıstedım 24adctyaOnunc ncyı gctırırlcrse onunla yetınırsın 7imı "Bı/dc Âdct Boylcdır" (1995) ve 33 Masa başı araştırmacılar ıse daıma elc^ ya/ınıı "Cıuveıcın Uçuverdı" (1998) adlı tırıye uğrarlar Vdy su kayndğı gormemış, kıtaplarımda topladım Hcr ıkiM de Urun vay şu kaynaktan nıye yararlanmamış dıye Yayınları arasinda yayımlandı Burada clc^tırırler 30 yıla yakın bır zamandır bıı topladıfiım ya/üar ılgı alanıma gııen An ışlerk uğraştığımdan bu eleştırılcn lyı bı kara lıalk kultuı uylc ılgılı, Nasreddın I lo lırım Ankara ılı koy adları uzcrıne çalisi ca, I lalk I debıyatı Halk Şaırlcıı Cîclc yoıdum Bır arkada^ım geldı "Ankaralı nck Gorcnck, Ll Saııatlaıı vc kaybolma sın, Ankara koy adları uzennc (,aLsıyorsun, ya yu/ tııtmıış kultur dcğcrlcrımı/ uzerı olmaz bu Bu bolgecılık olur Tıırkıyc gc nc ya/dıklaıımddn olu^uyor nelınde çali!}" dcdı Turk Folklorunda Bayrak Gclcncgı u/erıne bır bıldırı ha/ır Adlaıına gelınce, Ankara'nın ıkı unlu ladım Bır kaynaktan yararldnardk da Kas> oyıın havası vaıdıı Bırı "Hudayda", bııı tamonu'dd bır Bayraklı Baba Turmcsı ol dc Mıskct Bıı adları bu oyunların tur duğunıı, ada^ı ycnnegclcn kadınlarm, kız kulcrının bırcr dızcsındcn se<,tım ların bu turbcyc ku(,uklu buyuklu bayrak ' Daha Moı Koyun Mclcr Gelır", "Atım Aıaptır Bcnım", "Karpuz Kcstım Yıyen Yok" gıbı pek ^ok oyun havası ve 1 turku var Bunlaı nıye olmasın dcfiıl mıKendınızden oncekı mtalardan hayran lıkla ızlcdıklerımz oldu mtt > Bu alandcı <,a lijan kışıler olarak btrbtnnızlc bılgı alı\vı nşınde bulumtr musunuz? l olklor dutıya \ının ırnanlan bırhırlerıyle daıma rekahct halındt ınıdırltr^ rurkıye'de zaferın ve cumhurıyetın coşkusu ıfc bır Halkcvlcrı donemı yaijan dı Bu donem yu/yıllardır cl .ıtılmamıs tam bır halk kulturu derleme scfcrbcrlığı ıdı Hemen heı sene bıı I Ialkcvı Dcrgısı ya yımlandı Buralarda ( umhurıyctın ılk gcnçlerı derlcdıklcrı malzcmcleı ı vıne lıal ka sundular Bu dcrlcmccılcrın bırı,oğu daha sonıa l u ı k 1 olklor arastırmacıları olarak kıtaplar yayımladılar Ben bu kısı lcrc hayranlık duydum Hangı bu ını saya yım1 Ben, bıınlaıdan sonra gclcn u^uncu, dorduncu ku^dğım Bızler, hâlâ onldrın derlcdıklerı urunlerın sayılarına ulasama dık Hepsının anısı onunde baygıyla cğılı ''m Halkbilimin (Folklorun) içeriği 1 lalkbılıının (1 olklorun) ı<,eııgı, kapsa mı, konuları artık binıfldndııılmı^tır 1 lalk Ldebıyatı, Halk Mıi7igı, I lalkoyunları, Sc yırlık Oyunlaı, Çocuk Oyunlaı ı Gelenek Gorenelc ve tnanışlar, Cl Sanatları, Etnog ratya halkbılımırn olusturnıaktadıı Bu konııların hepsının artık ayrı ayrı u/man ları vardıı Kultur Bakanlığı Halk Kultur lerını Araştırma ve Cîelıstırme Gencl Mıı durlu£u, yurtıı,ınde ve vuı tdışında, bıı ko nularda calı^an u/manfarı hcr be$ vılda bır Turk Folklor Kongrcsı'nc (,ağıııyoı Ken dı konulatını, kapsavan seksıyonlarda bıl dırılcrını okuyorlar, tartı^ıyorlar 1988 (lz mır), 1992 (Antalya) vc 1996 (Ankara) kongrelerınc katıldım Bu kuıumda go revlıykcn hcmcn hepsıvlc ayrı ayrı tanış tım Gordıığıım kadarıyla hcpsı kendı alanlaı ında çalışıyorlar, ama dığcr konıılar da talışanlarla bır uyum ı<,ındc degıllu Sozkonusugenelmuduıluk U7manları bır çatı altında toplamak ı,abasında Hcpsı nın amacı da yalni7ca Turk folklomna ni7 mct ctmck Bu da 1 urk folkloı unun zcn 1 gınlığını gosterıyor de^ıl mıNasnddın lloıa uzmanı oldug'unuz bı lınıyor Bu konuda çalı\an başka yazarlar da var Sanınm bc rkc\ alanın otorıttsı saytyor kendtnı Pekt otorıte olduğunu den suren kışdertn malzcmt \ı farklı mı^ Nabreddın Hoca otorıtesı oldıığıımu ıddıa edcmcm (, unku bu konuda benden çokubtunolan kisılervar Ama Nasreddın Hocacılardanım Nasreddın Hocacı nc demek dıyecekbinız Şoyleanlatayım Nas reddın Hoca u/enne çalışanları da bırkac, gruba dyırdbılırız Bır gnıp I loca'nın tanhı kısılığı ılc ug rasmıstır Anası, babdbi, dofiduğu ycr, ya şadığı yuzyıl, me7arı, çocukları, torunları, onların mezdr tdşldrı Bu arastırmacdara gojre Nasreddın Hoca Sclçuklular donc mındc 13 yuzyılda L'bkısehır'ın Sıvnhısaı ıl^cbinın I İortu koyunde doömus, anasının adı Sıdıka, babasının adı Abdullah Sıvrıhısar'da okumıış, daha sonra Aksc hır'e gıtmış, omrıınu orada gc<,ırmıs vc ordddolmuşvcgomulmus Kısacası 1208 1276 yılları arasında yasamıs Bunlar bel gelerlc kanıtlanmış Bcn, bu bılgı ve bclgcleıc ınananlarda nım Daha bonıalaıı Nasreddın I loca'nın soyledığı fıkralar, bıra/ I\A cklenerck ya/ı ya geçıulmıs Bu lıkralaı yazmalaıda top lanmış Bugun ıyn yurtıçındc vc yurtdısın da bılınen 44 Nabreddın Hota yazması ' K İ T A P SAYI 463 C U M H U R İ Y E T