Katalog

TÜYAP 17. İSTANBUL KİTAP FUARI r f Bir süre sonra Yö«'ün sanat sayfalannı yönetmemi istedi Doğan. Selâhattin 1 Iilav ve Edip Cansevcr'lc konuştum; bana yardım etmcyi kabul ettiler. Bir süre sonra da "Üçüncü Dünya Konuşuyor" diyc bir köşe hazırlamaya baş ladını. O yılfarda dört bes, Fransızca dergiye aboncydim. Az gelişmiş ülkelerin soruıılarını inceleyen Marksistlerin yazılarını çeviriyor (Ba/en de arkadaşlarıma çevirttıriyordum.). ve bu köşede yayımlıyordum. flikmet Ozdemir, Yön üzerine hazırladığı doktora tczinde Yön'de en çok yazan yazarın adını verdikten sonra, beni atlamış, üçüncü sıradaki yazann adını yazmıştı!) Yön dc yayımlanan bütün yazılar Dojan'ın denetimindcn geçerdi; benim yazı arınıla yukardaki paragratta sözünü cttiğim yazann yazıları denetim dışıydı. Üstelik, Türkiyc Isd Partisi'nden atdmama rağmen hcp TÎP çizgisinde vcTÎP'i tutan yazılar yazıyordum. 8 Ekim 1965 tarihli Yon'dcyayımlanan "ÖbürGün..." başlıklı yazımdan bir parçayı aktarmak istiyo rum: "Öbür gün TtP'e oy vereceğim. Ikide bir kendi kendime bunu tckrarlıyorum: Öbur gün TtP'e oy vereceğim. "10 Ekim 1965: Kızımın yaş günü; o. 10 yaşını bitirecck; bcn, 38 yaşımda ilk defa seçme özgürlüğümü yaşayacağım. Ve kızım, beııirn yaşımda, gerçcktcn özgür, gcrçekten imkân eşitliğine sahip insanların yaşadığı bir Türkiyc'de yaşayacak. Biz beykigörmeyeceğizogünleri. Nitekim 10 Ekını'i göremeyenler de çok. 10 Ekinı, nice kahırlardan, nice çilelcrden sonra ıılaşılanbirgün.Geridenapislervar, sürgünIer var, işkcncclcr var; uzak şehirlerde 'Bir garip öldii diyeler' var. Geçmişin acılan içinuen geleceğe umutla bakıs) günü olacak 10 Ekim " Yaşamalı günlerdi o günler, umutlu günlerdi... Sanat sayfalannda ilginç soruşturmalar yapnııştık. Genç yazarların çoğu o sayfalarda yazıyorlardı. Sonradan ünlenen kimi yazalar da o sayfalardan adını atmışlardi edebiyat dünyasına. y»«'ün baskıya girdiği akşamlar Doğan'ın ağabeyi Hamdi Avcıoğlu, Raif Ertem (Biz "Yöncü Raif" derdik, çünkii Yön'ün bir yığın işi Raif in üzerindeydi.) ve ben Ktımkapı yojunu tutardık! Hcmcn ardından, 1965'te Gerçek Yaytnevı'nı kurdunuz Onun da mtünden otuz iki ytl geçmiş. Gerçek Yayınevı sonrakı ya$amımzda belırleyıct bir y&r tutmuş olmalı îlkın, bir yayıncvi kur tna dmünccsı nerdcn şeldi? Sümerbank, 141. maddeden tııtııklan dığım için beni iştcn atü. Yıl, 1951. () ydlarda işsiz kalan solcıılar genellikle mıınasebcci olurlardı; ben de Ayvansaray'da, bir rabrikada, yıllarca muhascbecilik yaptım. Askerlik dönüşü, BakırköyYenima^ halle'dcki Emayetaş, fabrikasına girdim. Personel işlerinebakıyordıım, ayrıca Mıı^ rahhas Aza'nın yaruımcısıydım. 196019M arasında rahat rahat çalıştim o fabrikada, ama 1964'tc işlcr değiijti; toplu iş srizleşmcleri ve grevler dönemi başlamıştı. Işverenlerin toplantılarına mıırahhas a/a ile birliktc katılıyordum. Vc isvcrcnler, toplantılara katılan Naci Kalpakçıoğ lu nurı Yün'dcyazan I'cthi Naci olduğunu oörendiler. Mıırahhas azaya beni ropIantılarda görmek istenıediklerini söyfemişlerdir. îşten çıkarıldım. On bin lira tazminat verdilcr. O ayın aylığı, yıllık ücıetli izin ve bankadaki parayı da bu on bine ek leyınce 17.000 liram oluyordu. Arkadaşım F.nver Aytekin Tantn gazetesinden ayrılınca Sosyal Yavmlar'ı kıımıu^tu, pekâ lâ yürütüyordu tfa. l'atronlar bana arlık fş verme/lerdi, bunu bılivordum. Dıişiin düm ta^ındım, yaymcılıktan ba^ka bir şey yapamayacağımı gördiim. ["Iimde hazır bir kitap vardı, çünkü yazıları daha önçe Yön "de yayımlanmış olan Az Geltşımş lllkelerveSo\yahzm Ama önce bir işyeri ki ralamakgerekiyordu. Aradım aradım, buSAYFA 8 lamadım. Doğan Avcıoğlu, "Yötıün büroKapıtati okumak, olanaksızdır demeyebiınu kullan, doğru dürüst bir yer bulun yim, ama çok zordur. caya kadar idare ederiz." dedi. (tsten atı27 Mayıs 1960'tan sonra, o cski deyişle, lıncaya kadar yazdıfiım ya/Jar, "Üçüncü "nispî bir özgürlük ortamı" doğmuştu. Dünya Konu^uyor köşesinin hazırlanVatan'ânki yazıişlcri müdüru dostum Turması ve sanat sayfalarının yönetimi için han Tükeluen söz etmiştim; öteki yazıişVö«'den hiç para aJtnamıstım; işten atılınleri müdürü Ali (ıcvgilıli dc dostumdu. ca Doğan ayda 600 lira ödemeye başladı.) Bana makaleler yazmayı ilk öneren Ali'dir. Sonraları Turhanda destcklemiştir. AzGcltitnii ÜlkelerveSusyalizm, 1965 Mayısı'nın sonunda, Gerçek Vayınevi'nin Konya Ereğlisi'nde on dört ay boyunca ilk kitabı olarak çıktı. 17.000 liralık "serdurmadan Marksizmin klasiklerinı okumaye"nin 12.000 Iirası bu kitaba gitmişti! muştum. Muhasebe servisindeydim ve Altı ayda 6.(X)0 sattı ve ikinci basla yaptı. muhasebe müdürüne İktisat I'akültesi'ne Aına yayunlanacak baska kitap yoktu; asistan olarak gideceğimi, doktora tczimi 1965 yazında Emperyalızm Nedır'i yazde Marksizm konusunda yapacağımı söydım. lemi^lim. Bütün gün o kitaplan okuyordumvebana"misafir"gözüylebakanmü1968'de "100 Soruda" dizisine başladür ve ıneınurlaı bunu olağan kar^ılıyordım. lardı. Yalnız klasikleri okumakla yetinmiGaliba ölünceye kadar da yayıncılığı yor, Cahıers \nlernatıunaux adlı aylık bir sürdürmek zorundayım. Gerçek Yayınevi olmasaydı, günlıik dergiyi de izliyordum; bu dergi Marksist açıdan gıinlük olayları değerlendiriyor ve yaşamımzın ış güç bölümünü neyle dol kuramsal incelenıeler de yayımlıyordu. 27 durabilirdiniz? Mayıs'tan sonra şu dergilere de abone olGerçek Yayınevi vardı, şimdi de var. Bu nıuştum: La Pense'e, Democratıe Nouvelnun için sorunuzu hiç düşünmedim. özi'llıklt' l'JOO'tan sonra edebiyat ya le, Ecrmnmıe et Pnlıtujue, Recberches /«Ztlamıdan gttgıde uzaklaşıp siyauıyayö ternathmales, La Nouvelle Revue Internaneldıniz. ulkentn siyasal ve toplumsal tumale (Daha sonraları Yo«'de "IJçüncü sorunlanna deggın yazılar yazdınız, kı Dünya Konuşuyor" köşesini hazırlarken bu kaynaklardan yararlanmıştım.) taplar yayımladınız. Edebtyatın.yennı uyasamn alması naiıl bir duyguydu y Cemal Süreya, bir yazısında, "Edebiyatın nabzı dergılerde atar." demişti; ekono Ben yıllarca iyi bir Marksist olmaya çami, politika, toplumsal gelişmeler konulıştım. Kİasik iktisat öğrenimi görmenin sunda da yenı düşüncelerin nabzı dergiyararları oldu. Gerçi 25 Şubat 1966 tarihlerde atar; bunları izlemezseniz, farkında li Vo«'de "...Sosyal bilimler okuyan oğolmadan, "hâlâ anneannenizin margarinirencilerin de, bilim adamlarıntn konrerıi kullarursınız". ranslannı dinleyenlerin, yazdıklarını okuyanlann da (özelliklesendıkacılann) unııtGazeteyazılarını kitaplar izledi: Az Gemamaları gereken bir gerçek vardır: Bulıimiş Ülkeler ve Sosyalizm (1965), Emgün,ckonomibilimi diyeönlerinesürulen peryalızm Nedır (1965), Az Gelışmış Ülkeburjuva ekonomi politiğidir, devrini talerde A skeri Darbeler ve DetnoKraü (Dermamlamış bilgiler, rosilleşmiş bilgilcrtoplcmc, 1966), Kompradonuz Turkıye lamıdır. Ben de şu bızim îktisat İ^akülte(1967). si'ni bitirenlerdenim, ödüm kopuyor bir "Edebiyatın yerini siyasanın alması", yazımdaorakultedcnoğrendiklerimi farmııtlııluk veren bir duyguydu. Türkiye'de kında olmadan tekrarlarım diye!.." yazbir seyirci gibi yaşamadığınızı, bir şeyler miijim; ama tktisat Fakıiltesi'nde hiç olyapabildiğinizi görüyordunuz. Ben yıllarmazsa "mal"la "meta" ya da "kullanım ca Kendimi buna hazırlamıştım. Sonunda değeri" ile "degiijim değeri" arasındaki düsjediğim seyleri gerçeklestiriyordum. farldan öğrenirsiniz; bunlan öğrenmeden 10 Tiırk Romanı ve Edebiyat Yazıla n sizin edebiyata kararlı bir dönüş yap ttgımzı gösteriyor Siyasantn odag'ındakı yıllartnız, sonra yentden dötıdüğüniiz edebiyata baktş açınızı da etkilemtş mıydı? Politika yazılarını, sol'un ilk büyük bölünüşünün ortaya çıktığı, 1968 yılında bıraktım. Ondan sonra edebiyata "kesin dönüş" yaptım. 10 Türk Romanina 1960'ta başlamıştım. Dört ya da beş roman üzerine yazdıklanm tstanbul'da yayımlanmaya başlayan Pazar Postası'nda çıkmıştı. Memet l*uat beni yazı için sıkıştırıyprdu. Memet'in ve Fdip Cansever'in "baskılanyla" 10 Türk Romanı n\ tamamladım. Edip, kalan yazılan yazdırmak için öylesine dostça bir ilgi gösterdi ki, ben de kitabı Edip'e ithaf cttim. Daha önce bazı kitaplarda yayımlanmış birkaç yazımı da aldığım Edebiyat Yazıla r/'ndaki (1976) yazılar 19711975 arasındayazılmış yazılar. Kitabın ilk yazısı, tsmail Cem'in çiKardığı Politika aulı gazetenin ilk sayısında (15 Eylül 1975) yayımlanmıştı: "I lem Dersini Bilmiyor HemdeŞişman Herkesten". Yazı, adını, Ülkü Tamer'in bir dizesinden alıyordu; şairler için, yazar lar için kurallar koymaya, giderek yasaklar koymaya çalışan bazı şairlere, bazı yazarlara karşı çıkan bir yazrydı: "...Edebiyatın görevini basit bir pedagojik görev dunımuna getirdiniz mi, yani, şiirin, nikâyenin, romanın en güzelini yazmak yerine, halka bilinç vermek ya da sömürü koşullannı ortauan kaldırmak adına şiirin, hikâyenin, romanın en sıradanını yazmaya giriştiniz mi, istediğiniz kadar yüksek ülkülerden söz açın, bu sıradanlığı kimseye yutturamazsınız. dahası var: Edebiyata yüklediğiniz göreve de yan çizmiş olursunuz..." "Siyasanın odağındaki yıllar"ım edebiyat anlayışıma zarar vermcmiş; çünku siyasetle uğraşırken Vö«'ün de, A«/'ın da edebiyat sayıalarını yönetiyordum, edcbiyattan kopmamıştım. Siyasetın en kötü etkisi, sanatçılara yukaruan bakmak olur, sanatçıları "gütme ye" kalkışmak olur; bütün kötü siyasetçi" Türklye Işcl Partisi Istanbui ll Kongresl'nde, Memet All Aybar İle blrllkte, Subat 1964 (ustte) Altta Ise MumtazSoysal'la Bodrum, Torba'da. 1987. CUMHURİYET KİTAP SAYI 455