Katalog

Türk saz sjirinden söz edcrkcn, muhakkak ki bu geleneği oluşturan ıınsurların da gözönünde tutulması gerekiyor. Araştırmacı Mctin Turan, "Ozanlık Celcneklcri vc Türk Saz Şiiri" adlı çalışmasında, şimdiye değin üzerindc durulmayan bir bütünlüğü esas alarak, alanın gereksinmelerine yönelik bir sonuca ulaşmış. M. ŞERİF BAYKURT önemll halk ozanlarımızdan A$ık veysel (solda) ve Mahzuni (ustte) Kitabın yazarı Metin Turan önemll bir çalışmaya imza atmış (aitta). T ürk halk cdebiyatı arastırmalarının ağırlıklı bir bölümünü halk şiiri, özellikle de saz/âşk şiiri oluşturmakta. Özellikle Prof. Dr. Fuat Köprülü'nün çalışmalarıyla belli bir ivme ve ilgi kazanan saz şiiri araştırmaları, eksiklikleri tükenmese dc ciddi bir toplama ulaştı. Türk saz şiirinden söz cderken, muhakkak ki bu geleneği oluşturan unsurların da gözönünde tutulması gerekiyor. Araştırmacı Metin Turan, "Ozanlık Gelenekleri ve Türk Saz Şiiri" adlı çalışmasında, şimdiye değin üzerinde durulmayan bir bütünlüğü esas alarak, alanın gereksinmelerine yönelik bir sonuca ulaşmış. Oldukça hacimli (büyük boy, 486 sayfa) olan ve yazarın önsözünden anlaşıldığı üzere çalışmanın birinci cildini oluşturan bu çahşma, Giriş, Ozan vc Aşık Sözcükleri Uzerine Bir DeğerIendirme, Halk Şairi ve Saz Şairi Kavramları bölümlerindc kaynaklara inerek adı geçcn başlıklar altında olgunun tarinsel nedenleri irdeliyor. Zaten kitabın iç kapaktaki adı da "Ozanlık Gelenekleri ve Türk Saz Şiiri Tarihi". Bu vurgulama, kitabın yazılış yönteminden de çıkarılabiliniyor. Kitabın diğer bölümlcri ise şöyle: Saz Şiiri / Aşık Siiri, Saz Şiirin Esasları, Saz Şiiri rürleri, tlk Saz Şairimiz: Baykan, XVI. Yüzyılda Türk Saz Şiiri, XVI. Yüzyıl Türk Saz Şiirine Genel Bir Bakış. Bu ana başlıklardan sonra, yazar, XVI. yüzyılda yaşamış saz şairlerini tek tek d e alarak onlar hakkında bilgiler vcriyor. Sonra bu değerlendirme XVII. Yüzyılda Türk Saz Şiiri, XVIII. Yüzyılda Türk Saz Şiiri, XIX. Yüzyılda Türk Saz Şiiri başlıklarıyla devam ediyor. Kitap Cumhuriyet Döncmi Türk Saz Şiirine Gcncl Bir Bakış'Ia son buluyor. Ağırhklı olarak sozlü kültür ürünü olan halk cdebiyatı, dolayısıyla halk şiiri vc saz şiiri araştırmafarmın yüzyılı aşmayan bir gcçtnişi olması, bu alandaki tcrimlcrin dc kısa süredc gencl kabul görmelcrini cngcllemekte. Bu bakımdan ozan mı, âşık mı gibi sıfatlardan başlayan, halk şiiri ilc saz şiirinin ve âşık cdcbiyatının birbirine karıştınldığı birçok örneğe tanık olmaktayız. Bu kavranıların birbirlcrinden (arkhlıkları vc bcnzcrlıklcri üzerindc dc duran Turan, Saz Şiirinin Fsaslarını: Bade lçme, Mahlas Alma, Usta/Çırak, I likâye Anlatma, Muamma, Aşık Karşılaşmaları alt başlıkları halinde sıralarkcn, özellikle Islaın kültürünün etkisiyle belirmeye başlayan dinsel motifîerin, bu geleneğin mistik yanı açısmdan önemli olduğunun altını çiziyor. "Aşıkların, Bcktaşı rııh vc edasına sahip olmalarında ctkili ıınsurların başlıcası, Bektaşi felscfcsinin dayandı ğı hoşgörüden kaynaklanmaktadır. Özellikle Islamlıkla birliktc, Türk toplumunda da görülrncye başlayan güzel Metin Turan "Ozanlık Gelenekleri ve Türk Saz Şiiri Saz siiri tarihi Södii kültiir üriinü mundadırlar. Bu anlamda bide, edebiyat araştırmacılığı ne denli sanatları sınırlayan eğilimler, raz da gelenekçi oldukları söyderinleşmişse, halk cdebiyatı araştırsazı yasaklama, şeytan işi lcncbilir. Eski kalıpları, uyak OZAVIJK macılığı da o denli gelişmiştir. Bundan görme AleviBektaşi düşünötesi ue beklenemez. cesiylc bir çıkış bulmuş ve (.KI h! VIIU.IKt düzenini ve büyük bir bölümüyle terminoloji de bu gelcBunları belirtirken, bir başka noktakendisini burada varetmiştir. nın anlaşılmasını da gerekli görüyoÖzellikle dc XVI. yüzyıldan IRIİSAZ*»İİK1 neğe aittir. 1970'lerden sonra politik söylemin egemenliği rum. Pertev Nail Boratav vc llhan itibarcn Osmanlı merkezi bu terminolojiyi değiştirmişsc Başgöz gibi akademik gelenckten gesünni hükümetinin, Batıni de, çok köklü bir yeniliğin orlen ve ülkemizde bu alanın yüzakı olan tarikatlara yönelik baskı ve taya çıktığmı ya da çığır açma birkaç istisna bilim adamı dışında, sindirme politikasının bu geanlamında bir büyük sıçramahalk edebiyatı araştırmaları amatör inlcnekte büyük rolü vardır. nın olduğunu söylemek pek olası desanların elindc gelişmiştir. Metin TuAyrıca, AleviBektaşi düşüncesindeki ğildir." (s.478479) ran da gayretli çabalarıyla bu alana kütopluluklar, gelenekscl Türk kültürünü çümsenmeyecck katkılarda bulunan îslam'ın yasak ve sınırlamalarına karAraştırmacının, geleneğin içerisinde bir üniversite dışı araştırmacı. Özellikın diri tutmaya ve sürdürmeye özellikbüyümesinin bende yarattığı "duygule Aşık Veyscl, Kul Himmct ve Kalani e uğramış topluluklardır. Geleneğin sal bakabilir mi?" cndişcsi dc hiçtir üzerine yapmış olduğu değerlendirmegüçlü ozanlarının bu düşünce ortamınkuşkuya yer vermeyecck şekildc doyulerde izledıği yöntem, bakış açısındaki da yetişmelerinin başlıca kaynağı da rucu olmuştur. Ve ilk kez geleneği böysağlamlığı görmek bakımından oldukbudur" diyerek, gclencği şekillendiren le (ata, baba âşık bir ailcnin bircyi olaça sevindiriciydi. Ozanlık Gelenekleri başlıca unsurun ekonomik ve siyasal rak) içcriden yaşayan birinin, teorik ve Türk Saz Şiiri'ndc sahanın gelenekkoşullar olduğunu vurgulayan araştırbakımdan irdelemelerinde şaşırtıcı obmacı, değişik Türk boylarında farklı jcktifliğinc dc tanık oluyorum. Bu da sel yargılannı aşmaya çalışan, yer yer bunu gerçekleştiren bir gayretin içeri(kam, baksı, şaman gibi) adlarla anılan beni ve benim gibi sahaya merakla eğisinde olduğu gözlcniyor. Bu bakımdan bu gelenekscl sanatçı tininin, Osmanlı lenleri ayrıca mutlıı rılısot da, Ozanlık Gelenekleri ve Türk Saz ülkesindc birdcnbirc XV. yüzyıhn sonGeleneksel yargılar Şiiri bugüne değin hcm kapsamlılığı raları ilc XVI. yüzyıhn başlarında Türk halk edebiyatı ve dolayısıyla şianlamında hcm de işaret cttiği hususozanlıktan âşıklığa gcçişini de, dcğişen irine bugünc değin bir iki sınırlı örnck lar itibariyle önemli bir boşluğu dolbu siyasal vc ekonomik sistcme bağladışında geleneksel.yargıları aşarak eğiduruyor. Böylece bu çalışma, bizi hem makta. lcn pek olmadı. Ülkcmizdc, halk vehalk şiiri üzerine derli toplu bir antorimlerinc diyalektik yöntemle eğilme Kitabın son bölümünü oluşturan lojiye kavuşturuyor, hem de en önemanlamında kiıni örnekler verilmiş olCumhuriyct Döncmi Türk Saz Şiirine lisi de gelenek içerisinde bu şahsiyetlemasına rağmcn, bunların içcrisinde Gcncl Bir Bakış başlığı altındakı dc rin rolünü kavramak anlamında gcniş dikkatle anılması ^erekcn pek az çalışğerlendirmeleri dc, içerisindc yaşadığıbilgiyc sahip kılıyor. • ma vardır. Bu bakımdan da, hâlâ sahamız, bir sürcç olması itibariylc, Metin da birinci el kaynaklar arasında merTuran'ın yargılaıının tloğruluğunu tcst Ozanlık Gelenekleri ve Türk Saz hum Prof. Dr. Fuat Köprülü, Ziyaedctmc bakımından oldukca isabclli ol Şiiri / 2. Baskı, Nısan 1997, Armoni din I'ahri Fındıkoğlu, M. Halit Bayrı tluğunu göstcriyor: "1930'lu yıllarılan Matbaactlık / Istcme: Hatay Sk. 9/19, gibi isimler sayılmaktadır. Yetmiş küsonra halk şairi gidcrek kasabaya inKızüay/Ankara. sur yıllık cumhuriyct tarihimiz içcrisinmiş, kcnti bir biçimiylc tanımış kimscdir. Ancak bu kcnti tanıma, yine de bircr kır kökcnli/köylü halk ozanlarında büyük dönüşümlcre işarct olamamıştır. Içlerindcn birkaçı dışında, büyük çoğunluğu, biraz da etraflarında bulunan aydın çcvrcnin onların özellikle otantik yanlarıyla ilgileniyor olmasından kaynaklanaıak, kabuklarını kırmamalarına yol acmıştır. Aşık Veyscl, Hüscyin Çırakman, Mahzuni, Aşık Ycner, Sefil 37 yılda hazırlanan, 75 ürilü Bestekann 1088 notalıl Selimi, Davut Sulari, Aşık Temeli, Kaplani, Cuinüllü (^oşkun gibi geleneeseri hazır. (4 cilt veya 75 fasiküi) Bestekarlanmızın, ği bir biçimiylc kıran, şiirlerine kcntli Biyografısi, özel fotoğraflan ve imzalannı içeren bu| dokular kazandıran ozanlara karşın, sayısı ycdiyüzün üzerinde olan 'halk | eserin, lütfen aynntılı broşürünü isteyiniz. ozanı'nın gcrcekliğinde bu isimlcr çok kücük bir oranı oluşturmakta, ama bu Fasiküiler: 200.000.TL. Ciltler: 3.000.000. TL. tomar içcrisinde cok büyük bir ayrıcalığı taşımaktadır. lİstekAdresi: Rahmi Kalaycıoğlu Tel: 0216/418 34 321 C>umhuriyet dönemi halk ozanları da biçim olarak vc hatta bir anlamda içc İP.K. 386 KadıköyİSTANBUL Fax:0216/418 92 02 rik olarak da, gclcncğin devamı dııru l TURK MUSIKISI BEN'I'KKÂKLARI KÜLLİYATI CUMHURİYET KİTAP SAYI 379