Katalog

Mustafa Giınay, aşağıdaki yazısında cgitımı relsefe açısından clc alan, eğitım sorunlarını felsefı açıdan değcrlcndırcn üç kitabı tanıtıyor. Bu kıtaplar şunlar: "Fclsefe Açısından Eğitirtı ve Türkıye'de Lğıtim", "Felsefe Açısından Eğitim" ve "Varoluşçuluk vc Eğitim". MUSTAFA GUNAY Felsefe ve eğitim üzerine üç kitap Enitime Ielsefevle vaklasmak roğlu, eğıtımın bır ınsanıleşmc ve o? gurleşme suıecı olduğunu belırtır "lş bırlığı, ınsanı doğa karsısında ozgurleş tırecek eylemlerı olanaklı kılar Ozgur luksc, ıçgudulerın belırledığı yolda davranmak /oıunluluğundan kurtul maktadır " (s 33) Çocukların, eğitim ve yetışme sıırecı ıçınde ınsanlığını ka zandıklarını soylcyen Hacıkadııoğlu'na gore, "Bu sureç ıçınde çocuk, bır bakı ma, ınsanlığın yuzbınlcrcc yıllık ınsan laşma seruvenını yaşamaktadır 1 ğıtım ve oğretım bu ınsanlaşma seruvenını yaşamaktadır Eğitim ve oğretım bu ın sanlaşma surecının bır uuzen ıçınde geçmesını sağlayarak en kısa zamanda en lyı ınsanın yetıştırılmesını amaçlar " (s 33) Bu nedenle ınsan bılımlerıyle ıl gılı derslerın cğıtımde ağırlıklı olarak yer alması gerektığını savunan I Iacıka dıroğlu şoyie demektedır "Toplumbı lımının ve felsefenın amacı, ınsanın kendı ınsanlığını, salt başkalarıyla yap tığı ışbırlığıne dayanarak, nasıl yarattı ğını oğretmek oîmalıdır ( ) Bunun ıçın dc ona, topulmsal yaşama o/gur lesmek ıçın gırdığı ve kendısının mut luluğunda başkalarının payı bulundu ğu gıbı başkalarının mutluluğunda da kendısının payının bulunduğu anımsa tılmalıdır Çunku ıyı bır ınsan, odevlerı kadar ozgurluğunun de bılınunde olan ınsandır Ustelık, kendı o/gurluüune sahıp çıkmak başkalarının ozgurluğu nu kabul ctmcyı kolaylaştııır ' (s 37 38) Betul Çotuksoken ıse "Eğitim Kav ramı U/erıne" adlı bıldırısındc, ınsanın dcgışebılıı/dcğıştırılebılır bır varlık ol masından harekctle, felsefenın eğıtımle olan ılışkısını ınsan kavramı açısından dcğerlendırmektedır "Insan gercekten de eğıtılebılen, kendıne bır bıçım, bır form değerlendıımektcdır "Insan ger çekten de eğıtılebılen, kendıne bır bı ım, bır form verılebılen bır varlıktır " 49) Çotuksoken'e gore, "Bılgı ala nında, ınsanın bılmeye ılışkın yonelı mınde oteden berı tumel olana ağırlık veren felsefe, cylem alanı soz konusu olduğunda da evrensel olana ağırlık vereccktır, bııturt fılozofların çabası tu mellığe, evrensellığe, nesnellığc yone lıktır Felsefı bakış açısıyla beslenen eğitim de tumelhğı, cvrensellığı, ncs nellığı gozeteccktır Her şeyden once ınsan oznıtelıklerıyle belırgınleştırıle cek, one çıkarılacaktır Boyle bır eğitim bır bakıma çeşıtlı nedenlerle kaybol maya yuz tutmuş, ortulu kalmış olan ınsan kımlığını yenıden ınsana kazan dırmayı çalışacaktır Bu da humanıst nıtelıklı bır eğıtımdcn başkası değıldır ( ) Bu eğitim kendını bas,kasının yerı ne koyabılmeyı, otekını de, başkasını da hesaba katmayı bıreylere, gundelık, sıradan bır davranış bıçımı olarak bc nımseten bır eğitim olacaktır " (s 51) Çotuksoken, "nasıl bır ınsan ıdealımu var'1 Nasıl bır ınsan amaçlıyoru/5" so ıusunun her /aman gundemde tutul ması gerektığını de belırtıyor Bu ne denle, eğıtımın dayandığı ılkelerın, te mel kavramların sık sık sorgulanması da soz konusudur lşte bu konularda toplumu yonetenler ve eğıtıme yon verenler (ve son zamanların mocla deyı mıyle cğıtımı "yenıden yapılandıran lar") felsefenın sesınc kulalc verdıkle rınde, asıl cğıtım ıdealı de o zaman gerçekleşebılecektır (s 52 53) Burada uzerınde duramadığımız dı ğer bıldırılerın de, eğıtımle ılgılı olarak onemlı sorunları ele aldığını ve okunmalan, uzerınde duşunulmesı gerektı ğını belırtmek uygun olacaktır Gulnıhal kukcn vapıtında Platon, Rousseau ve Russell'ın eğitim anlayışlarını ele almaktadır Kıtap beş bolum den oluşuyor Gulnıhal Kuken, ılk bo lumde genel olarak felsefe eğitim ılış kısını yorumlamaktadır Kuken'e gore, "Her şeyden once felsefenın ve eğıtı mın konusu ınsandır O halde felsefe ve eğitim ınsanın butun ozellıklerını gozonunc almak vc tanımak /orunda dır ( ) Bclırlı bır kultur ıçmcİL yer alan lclsefc vc cğıtım, kulturun bızzat bclırleyıtisı dummundadır Lğıtımın hcdeflerı felsefenın hedeflcrı doğıultu sundadır " (s 21) Kuken ıkıncı bolumde ıse ılkçağ toplumlanndak eğitim anlayışlarını ele almaktadır Tarın ıçınde (,ın, Hınt, Mezopotamya, Mısır ve Ântık Yu nan'da eğitim duşuncelerınc vc uygu lamalarına değınmektedır Daha sonra ıse sırasıyla Platon, Rousseau ve Rus scll'ın eğitim anlayışlarını değcrlcndır mektedır Felsefe tarıhının çok değışık cvrclerınde yer alan uç onemlı fılozo fun eğitim anlayışlannı ınceleyen bu yapıt, kuşkusu/ kı, eğıtımı fclsefe açı sindan ele alan çahşmaların pek bulun madığı ulkemızde Dir boşluğu doldu racaktır Ancak ben bu yapıtın gozden geçırılmış yenı bır baskısının yapılması gerektığını duşunuyorum Çunku o kadar çok baskı hatası var kı lşte bun lardan bırkaçı "Dıkkat edılırse bılgı var, henuz bılgı yok " (s 66) Sanırım "bılım yok" olacak "Porotogon'a gore kendınden once felsefenın başlıca ko nusu " (s 62) Protagoras'a goıe ola cak Yıne 63 sayrada orneğın "Prota gos" olarak geçıyoı Hcmen her sayfa da boylesı yanlışlıklar go/e çarpıyor ve /evklı bır okumayı da cngcllıyoı Sabrı Buyukduvencı'nın kitabı ıkı bolumden okışmaktadır Varoluşçu fclsefe ve varoluşçu eğitim Ilk bolum de varoluşçu felsefenın temcl kavram ları ve değerlen ele alınmaktadır Bu vukduvencı'ye gore, geleneksel felsefe genel ınsan'dan (ıdesınden), soz eder ken, varoluşçuluk somut bır varlık ola rak ınsanı anlamak ve bılmek ıstcr Va roluşçu felsefedc, ınsan eylemı daıma mevcut bır duruma tepkı ve ıdeal bır durum oluşturma çabası olarak yo rumlanmaktadır (s 21) Yanı ınsan kendını geleceğe doğru projelendirmekle varolabılmektcdır Insanın ken dını projelendırmesı ve seçme ozgurlu ğu en yuksek değerlerdır (s 3ü) An cak ınsanın sınırlı bır zaman ve mekâ na bağlı olması, onun ınsanlıkla ozdeş leşmesının yolunu kapatmaktadır (s 26) Buyukduvencı'ye gore, varoluşçu fclsefe ve eğitim arasında ılışkı kurma ya çalışırkcn "eğitim" kavramının ye nıden formule euılmesı, oıgun eğıtımle sınırlı dar çcrçcvcden çıkarılması vc eğitim olayının butunluğu ıçınde gorulmcsı soz konusuduı (s 44) Bu nedenle varoluşçu duşuncc, ınsan varoluşunun temel yapısmı bctımlemt gııışınıını temsıl ettığı ıçın, boylesı bıı betımlemede bır tur eğılımsel ya da oğrenme boyutunun ıçcııldığını kabul etmek uygun gorunmektedır Buyuk duvencı'ye gore, varoluşçu felsefe geleneksel anlamda okula ılışkın çok az şey soyleyebılır Ancak hepımızın yaşamda deneyımlemış olduğu yaşam boyu eğıtılme surecını anlama konusunda onemlı katkılar sağlaması soz konusudur (s 44)Buyukduvenu, varoluşçu felsefenın eğıtımle ılışkılerını ele alırken, Kıerkepaard, Sartre ve Martın Buber gıbı fılozofların duşun celerını değerlendırmekte, ancak Heıdegger vc Camus'ye de varoluşçular arasında yer vermcktcdır Oysa Camus kendısını bır varoluşçu olarak kabul ctmemış, bu akımın ıçınde bulunmadığını savunmuştur Aynı şey Heıdegger ıçın de so7 konusudur Butun ounlar bır yana, Sabrı Buyuk duvencı'nın yapıtı, varoluşçuluk ve eğitim konusunda yapılan ılk çalışma olarak onem taşımaktadır Eğıtıme ılışkın olarak, ekonomık, polıtık ve teknolojık yaklaşımların ağır bastığını goruyoruz Oysa bunlardan daha fazla, eğıtımın felsefı boyutları da soz konusudur Gercekten anlamlı ve ınsanı her yonuyle gelıştıren ve ozgur leştıren bır eğıtımı gerçeldeştırmek ıcın, felsefı bır bakışla yola çıkmak durumundayız • (*) Felsefe Açısından Eğitim ve Turkiye'de Eğitim/ Haztrlayan Betul Çotuksoken/ Turkıye Felsefe Kurumu Yayını/htanbul VM (**) Felsefe Açısından Eğitim/ Gul nıhal Kuken/ Alfa Yayınları/ htanbul 1996 (***) Varoluşçuluk ve Eğitim/ Sabrı Buyukduvencı/ I orm Ofset Matbaau/ Ankara 1994 (****) Felsefe Kurumu Seminerleri/ lurk Tarıh Kurumu Baumevı/ 1977 SAYFA 13 Varoluşçuluk ve Eğftjm S on /amanlaıda cn çok tartışılan konular arasında "eğitim" de yer alıyor Ancak uzerınde durulan nokta, eğıtımın suresıyle ılgılı oluyor daha çok Sekı/ yıl mı olacak, daha fazla mı, yoksa beş yılda mı kalacak 5 Oysa eğıtımın surcsı kadar vc hatta da ha fazla, nasıl bır eğıtım modelı amaç landığı ve ınsanların hangı ılkclcre ve değcrlere gore eğıtılcceğı soruları daha onemlı gorunuyor Bundan oturu eğı tımın nelığı (mahıyetı, uzerınde dur mak gerekıyor Eğıtımın nelığı uzenn de duşunmek felsefenın, eğitim felsefesının konuları arasında ycr almakta dır Gerçekten de genel olarak felsefe tarıhınc baktığımızda, fılo/ofların geç mışten bugune kadar eğıtımle yakın dan ılgılendıklermı saptıyoru/ Orne ğın Plalon'u anımsayalım, Stoacılan, Rousseau'yu ve daha başka pek çok fılozofu Ben bu yazımda, eğıtımı felsefe açı sindan cle alan, eğitim sorunlarını fel stfı açıdan değeılendıren uç kıtaptan kısaea so/ etmck ıstıyorum Uzerınde duracağım kıtaplar şunlar Felsefe Açısından Eğitim ve Turkiye'de Eğitim (') (1 la/ Hctııl (,otuksoktn), Felsefe Açısından Eğitim ( '") (Gulnıhal Kuken), Varoluşçuluk ve Eğitim (***) (Sabtı Buyukduvencı) Felsefe Açısından Egıtim ve Turkiye'de Eğitim adlı kıtapta, 17 18 Kasım 1995'tc lbtanbul'da Türkiye Felsefe Kurıımu nun du/enledığı semınere su nulan bildiriler ycr alıyor Kıtap, cğıtı mı çeşıtlı boyutlarıyla ele alan bıluırı lerden oluşmaktadıı Bu arada Turkıye Fclsefe Kurumu'nun daha once de eğıtımle ılgılı semınerler du/enlemış olduğunu ve sunulan bıldırılerı ıle ya pılan tartışmaları yayımladığını (****) da anımsayalım YılJar once, 6 7 Mart 1975'te "Turkiye'de Felsefe F.ğıtımı" scmınerı, 13 14 15 Kasım 1975'te ıse "Turkiye'de Tarıh Eğıtımı" semınerı yapılmıştı Eğıtımle ılgılı olarak felsefecılerı buluşturan semınerlerın çok yararlı olduğunu soyleycbılırı/ Kıtapta yer alan "Eğıtışım mı, Oğutuşum mu?" adlı bıldırısınde Ahmet Inam, eğitim kavramının geleneksel anlamını sorguluyor Bu kavramın ger çek anlamda eğıtımı ıfade etmedığını savunarak, eğıtımın bır dıyaloğa do nuşmesının yollarını arıyor ve "eğıtışım" so7xuğunu onerıyor ya da daha anlamlı başka bır sozcuk bulunması gerektığını belırtıyor "Eğitim, bır eğı tışımdır ( ) Eğıtışım, karşılıklı eğitim demek Hoca oğrencıyı, oğrencı hocayı eğıtecek ( ) Eğıtışım, karşılıklı ıtım, ıletışıme açık olmayı gerektırır lctışıme açıklık, doğruyu, guzelı, hak lıyı bırlıkte aramaya nazır olmakla baş lar ( ) Eğıtışım eğıtıcının kendısıyle sağlıklı ıletışımını de gerektırır Kendı kendını eğıtemeyenden, kendısıyle eğı tışımı olmayandan eğıtımcılık beklenebılırmı'" (s 21 23) Vehbı Hacıkadıroğlu da "Ozgurluk Içınde Işbırlığını Amaçlayan Eğitim" adlı bıldırısındc, cğıtımı ışbırlığı kav ramı altında cle almaktadır Hacıkadı Felsefe Açısmdan Eğitim Semlnere sunulan bildiriler l Sonuç f CUMHURİYET KİTAP SAYI 379