Katalog

lesine anlayamazdım. Bu kitabı okuduğum çok iyi oldu, yapacağım araştırmanın tabanını kavrayabilmek için. Özcrdim; 'Nutuk Nasıl Basılmalı?' yazısında da, Söylev için yapılması gcrekli çalışmaları şöyle bclirtiyor: (s. 8286) 1) Yeni kuşaklariçin,başa geniş bir girişkonularakTürkiye'yi 19Mayıs 1919'a getiren koşullar vc olaylar özetlenmelidir. 2) Söylev'in daha kolay okunması için başlıklar yeniden konulmahdır. Ayrıca her sayfaya, açıklayıcı dipnotlar koymalı, ilgili kitapların adları verilmelidir. 3) Sonuna, Söylev'de geçen olayların 'geniş tutulmuş bir kronoloji çizelgesi' eklenmelidir. 4) Söylev'de adları geçenler için, 'bir biyografya sözlüğü' eklenmelidir. 5) Eski sözcükler için, sona, 'titizlikle hazırlanmış bir sözlük' eklenmelidir. 6) 'Kişi, dernek, kuruluş, yer adları; olaylar, ünlü sözler, deyimler, terimlcr; antlaşma ve anlaşma adları gibi akla gelebilecek her olasılık için düzenlenmiş birkaç dizin'e de yer verilmelidir. 7) Haritalar, fotoğraflar da konulmalıdır. Ayrıca; 'yazılar, telgraflar, bildiriler, hatta şiirler; 150'likler listesi, antlaşma metinleri ya da özetlcri türünden tamamlayıcı belgeler seçilerek eklenebilir. Dizgeli bir bıbliyografya, Nutuk üzerine yazılmış yazılar, ayrıca gösterilebilir. Nu, tuk'un bir çözümlemesi yapılabilir.' Özerdim'in Bilinmeyen Atatiirk adlı kitabının neredeyse bütününü buralara aktardım ya, böylece Söylev'lc ilgili bilgileri bir de yazarak öğrenmiş, pekiştirmiş oluyorum. Ozerdim, yukarıdaki önerilerinin sonunda şöyle de diyor: "Bütün bunlardan sonra Nutuk üç değil debeş, altı cilt olacakmış... Varsın, on cilt olsun. Isteyen metni okur, dilcdikçe tamamlayıcı bılgilere göz atar. Ama herkcs, Nutuk'u sık sık eline alır, onu tümü ile anlar."... (s. 86) "Nutuk'un bu duruma getirilmesi için sürekli bir Nutuk Hazırlama Komisyonu kurulacak; ya da Türk Devrim Tarihi Enstitüsü'nün, Türk Tarih Kurumu'nun olanaklarından yararlanacak, gerekirse bu olanaklar artırılacaktır."... (s. 87) SANSÜRLÜ BASKILAR! (15.5.1977) "Burada da yineleyeyim: Türk înkılâp Tarihi Enstitüsü'nün büyük Nutuk baskısıyetersiz ve utandırıcıdır. Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri'ne giren metinler, eksik ve yanlıştır. Hatta sansür edilmektedir. Bu metinler de eleştirili basım niteliğindcn yoksundur."... (s. 102) 'SÖYLEV't OKURKEN ARADIĞIM BİLGtLER (16.9.1977) Söylev'i okurken, bir yandan da Söylev' de geçen önemli tarihleri çıkarmıştım. 3...3.1920'ye değin yaptım bu işi. Sonra Ozerdim'in Varlık Vayınlan'ndan çıkan Atatiirk Devrimi Kronolojisi'ni alınca bıraktım. Kronoloji'de bu tarihler çok iyi düzenlenmiş. Söylev'de anılmayan başka önemli tarihler de gösterilmiş. Söylev okunmadan önce (ya da sonra) nasıl 'Izmir suikastı' ile ilgili bir kitap okumak gerekliyse; Söylev'i okurken de, bu Kronoloji'yi el altında tutmak gerekli. Söylev'i okurken gcreksindiğim, okudukça da Söylev'in 6. sayfasının altına çıkardığım Anadolu ve Trakya'daki ordu komutanlarının adları ve yerleri de var. Komutan adları hemen her sayfada geçtiğinden, çok önemli. Bir dipnotunda başlarda gösterilse çok daha iyi olacak. (Bu tür bilgiler, ek kartonlara da yazılabilir! Kitabın arasında durur, istenildiğinde kolayca bakılır...) O zamanlar soyadı olmadığından, CUMHURİYET KİTAP SAYI 406 okuyucu bazı adları karıştınyor, unutuyor. Örncğin, Bursa yöresindeki Komutan Albay Bekir Sami Bey ile Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey gibi... Şimdibile, az da olsa kuşkum var bunlann aynı kişiler olup olmadıklarında! (Bir küçük adlar açıklaması çok yararlı olur Söylev için.) Bir de Haritalar gerek Söylev için... Düşman eline geçen geçmeyen yerler. Çeşitli antlaşma, anlaşma ve savaşların haritaları... Söylev okuyucusuna gerekli önemli bilgilerden biri de, 1918'lerden başlayarak, tstanbul hükümetlerinin sadrazam ve nazırlarının adları ile görev süreleri... Çok önemli. Okuyucuya Söylev'i anlamada büyük kolaylık sağlayacaktır. Söylev'de konulması gerekli ek bilgilerden biri de; düşman devletlerin Türkiye'de nereleri ele geçirdikleri, örgütlenme biçimleri, bu örgütlerin başındaki sorumlıı kişiler... Söylev'de geçen ulusal kuruluşlar ile ulusal varlığa düşman kuruluşların bir listesinin verilmesi, kısaca tanıtılmaları da, yararh olacak. lç ayaklanmaların bir listesinin verilmesi de yararlı. Söylev in ikinci cildindc önemli yer tutan, TBMM'deki gruplaşmaların (karşıcılların) özetlenmesi de, Söylev'i anlamada yararlı olacak. Tüm bu gereksinmelere karşın Söylev, gene de ÇOK iyi anlaşılabilen, açık anlatımlı, etkin bir kitap. KARŞICILAR BİTMÎYOR (16.9.1977) Söylev'de Mustafa Kemal Paşa'nın karşısındaki kişileri araştırma sonucunda, bugünkü toplumumuz için de önemli dersler alınıyor. Karşıcılar bitmiyor! Önce, ulusal ayaklanmaya karşıcılık... Sonra, cumhuriyete karşıcılık... Sonra, devrimlere karşıcılık... Sürüp gidiyor böyle! Sürer mi?.. 'SÖYLEV'jN OKUNUŞUNUN 70. YILDONÜMÜ (1.10.1997) Çağdaş Türk Dili dergisi aylardır bir duyuru yayımlıyor: "Ulu Önder Atatürk'ün Söylev'inin 70'inci yılında, Çağdaş Türk Dili'nin ekim sayısının 'Söylev Ozel Sayısı' olarak yayımlanması kararlaştırılmıştır. Yazarlanmızın, okurlanmızın ilgilerine, katkılanna sunarız." Ben dc 'Söylev Üstüne Günlük'lerimden iki seçme yaptım. Birinin adını 'Atatürk'ün Söylev Kıtabı' koydum. Ötekinin adını da 'Yazınsal Yönden Söylev'... 'SÖYLEV'ÎN 70. YILI İZLENCESİ (1.10.1997) Türk Dil Kurumu devledeştirilince kurulan Dil Derneği de, 26 Eylül 1997'de Milli Kütüphane Salonu'nda (BahçelievlerAnkara) bir toplantı düzenledi. Ne yazık ki, posta kutuma geç gittiğim için derneğin çağrısını geç aldım. Şöyle deniyor çağrıda: "1997, Atatürk'ün Söylev'i okuyuşunun 70. yılı olduğundan, 26 Eylül Dil Bayramı bu kez Söylev'in de değerlendirilcceği bir izlence ile kutlanacaktır. Pen Yazarlar Derneği ile ortaklaşa düzenlediğimiz toplantıya katılmanızı saygılarımızla dileriz. Prof. Dr. Şerafettin Turan Başkan" Toplantıda şu sunumlar var: Söylev'in ünemi (Yekta Güngör Özden), Söylev'in Değerlendirilmcsi (Prof. Dr. Ünsal Yavuz), Söylev'den Seçmeler (Kerirn Afşar), Dil Derneği'nin 10 Yılı (Sevgi Özel), Ümer Asım Aksoy Ödülü Töreni, Ceyhun Atuf Kansu'nun Sesinden Söylev, Dinleti (Ufuk Karakoç). Ne iyi olurdu, haberimiz olsaydı da Aytül'le izlemeye gidebilseydik. DİĞER ETKÎNLlKLER (1.10.1977) Bu sabah da, Kerim Afşar'ı TRT'nin radyosunda duydum, Söylev'den on dakikakadarokudu... Aytülsöyledi, her sabah bir iki sayfa okunuyor dedi. Bugünkü Cumhuriyet gazetesinde de gördüm, 'Müşfik Kenter Gösterisi' adı altında Kenter, Nutuk'u oynayacak... Derlemesi Prof. Dr. Ozcr Ozankaya'dan. Hem de Nutuk'un okunmaya başlandığı 15 Ekim'den başlayarak oynayacak, Ankara'da üstelik... Ama ben, asıl Türk Tarih Kurumu'nun, Türk Dil Kurumu'nun, Nutuk için ne gibi etkinlikler düzenlediğini, düzenleyeceğini merak ediyorum... tüsü'nün hazırladığı Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri kitabının 1997 basımı da vardı. Üç cilt de bir arada. 436+337+145 sayfa olarak. Ancak, kapağı açınca ne göreceksiniz?! Yüksek Kurum; "...sonradan belirlenen metinleri de kapsamak üzere veni bir yayının hazırlığı içindedir. Ancak bu geniş çalışma, zamana ihtiyaç göstermektedir. (...) Hazırlanmakta olan eser yayımlanıncaya kadar mevcut ihtiyacı karşılamak üzere, 1981 yılında 3. basım olarak tek cilt halindc yayımlanan Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri IIII adlı eseri, aynı dizinin V. cildindeki konuşma, demeç ve görüşmeler de eklenmek suretiyle orset basımla çoğaltma kararı almıştır. Merkezimiz, (...) gerekli izni veren Türk Înkılâp Tarihi Enstitüsü'ne teşckkür eder." diyor... Bu yıl yitirdiğimiz, sevgili ağabeyimiz Atatürkçü Sami N. Ozerdim; yine üzü lecek, yıllardır toplanamadı bu söylev ve demeçler diye... ZEYNEP KORKMAZ'IN HAZIRLADIĞI 'NUTUK' (5.10.1997) Prof. Dr. Zeynep Korkmaz'ın 1994 yılında yayına hazırladığı Nutuk kitabında, sevindirici eklemeler var: 1) Kapağa bile; 'NUTUK 19191927' yazılması, "Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1520 Ekim 1927 tarihleri arasında toplanan tkinci Büyük Kongresi'nde söylenmiştir" açıklamasının konulması, bilgilendırici olmuş. 2) 'Atatürk tarafından Nutuk okunurken'... Böyle bir fotoğrafın konması da etkili ve yararlı sayılmalı. 3) Başlıklar sıralanmış 'îçindekiler'de. 4) Zeynep Korkmaz, bir 'önsöz' ile giriş yapmış. 5) Ana metnin sayfa altlarına 254 dipnotu konmuş. Bazı eski kavramlar, bugünkü Türkçe karşılıkları, bazı kısa açıkıamalar sunuluyor. 6) "Eser bugünkü dile aktarılırken aslındaki dil örgüsünün, anlam bütünlüğünün, üslup özelliklerinin ve tarihi havasının korunmasına elden geldiği kadar özen gösterilmiştir." (s. XXPv) 7) Nutuk'un yeniden basımıyla ilgili 1983 tarihli bir rapor da var. tlginç bir rapor. (s. 609612) 8) Nutuk'ta geçen 'Şahıs Adları tndeksi' var. (Ama şu 'indeks' sözcüğü, Atatürk'ün kitabına, Türkçeye hiç yakışmamış! Türkçede hiç mi karşılığı yok bu sözcüğün?) 9) Yer adları ve diğer dizinler (buldurular) da var, ne iyi. (s. 622638) 10) Yedi de harita var. Ne iyi olmuş bunlann eklendiği. 1983 tarihli raporda (s. 611), şöyle bir dileği de var. 'Nutuk'un Inceleme ve Redaksiyon Hey'etinin': ('Redaksiyon!.. Heyet!'..) "Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'ün bu eserinin devletimizin kuruluş felsefesini ve cumhuriyetimizin esasfarını oluşturduğu gerçeğinden hareketle bir devlet kitabı olarak nitelendirilmesi ve bunun sayın başbakanlıkça daha önce yapıldığı gibi Almanca, Ingilizce, Fransızca ve Arapçaya tercüme ettirilerek bastırılmasının sağlanması arz ve teklif olunur." İlgili kurumlarca bunlar da yapıldı mı acaba? Nutuk için yapılması gereken her şey yapıldı mı? Nutuk, gerçekten devletimizin kuruluş felsefesini ve cumhuriyetimizin esaslannı oluşturduğundan, birçok C^)smanlı kafanın, onun okunmasını engelleme duygusu taşıdığı gibi bir izlenim var içimde, ner dönemde çın çın öten... Birçok önemli kuruma, birçok Atatürkçü 'hey'et'e, birçok kişiye, hcpımize sinmiş Osmanlılık... Söylev'in özüne de, sözüne de aykırı bu. • SAYFA 9 SAMÎ N. Ö^ERPM'ÎN 'SÖYLEV SOZLUĞÜ' (1.10.1997) Cumhuriyet Kitap dergisi için günlük seçmelerimi daktiloya çekiyorum; 5 Mayıs 1977'de Sami Bey'e gönderdiğim mektupta, Söylev'de kişi adlan buldurusu çıkarıyorum okurken demiştim... Meğer o sı ralar kendisi hazırlıyormuş bunu! Şimdi kitaplığımda duruyor o çalışması. Açıklamalı Söylev Sözlüğü bu... Türk Dil Kurumu yayını. Ankara 1981 ama... 114 sayfa... 'Sözlüğekişi, yer, kuruluş vb. özel adları, olaylar, kavramlar' alınmış. Bu sözlük, Söylev ya da Nutuk baskıları okunurken arada bir bakılacak bir başvuru kitabı. ATATÜRK'ÜN BÎR KURUMUNDAKİ KUTLAMA (4.10.1997) Atatürk Araştırma Merkezi Kitabevi Tandoğan'a, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı binası karşısına taşınmıştı. Perşembe günü oraya uğradım. Atatürk üstüne epey kitap, dergi var burada. Ama ben Nutuk için bu yıl ne gibi çalışmalar yaptıklarını merak edivordum. Şunlan bulabildim kitabevinde: 1) Çocuklar tçin Nutuk, A.Adnan Çakmakçıoğlu, Atatürk Araştırma Merkezi Gençlik Serisi 1, Ankara 1997, 142 sayfa. Fotoğraflı. 2) Nutuk 19191927, Kemal Atatürk bugünkü dille yayına hazırlayan Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1994, 638 sayfa ve 7 harita. 3) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Ankara Konferansları 19961997:24.4.1997'de Prof. Dr. îsmet Giritlioğlu, '70. Yıldönümünde Büyük Nutuk'. Doğrusu, düş kırıklığına uğradım... Atatürk'le ilgili yüksek kurumlardan, bu tür çok yoğun çalışmalar beküyor insan... Kapılara asılmış duyurular, postalanmış çağrılar, televizyon ve radyo etkinlikleri, Dil Derneği'ninki gibi toplu değerlendirmeler, yeni Dİlimsel kitaplar, vazılar... Umarım, benim görmediğim, duymadıgım çalışmalar yapılmıştır, yapılacaktır70. yılda... Gittiğim kitabevinde, (Sami N. Ozerdim'in, 1976 yılında, Bilinmeyen Atatürk kitabında üzüntülerle eleştirdiği) Türk Înkılâp Tarihi Ensti