Katalog

Gültekin Emre'nin, yurtdışında bir şiir ütopyası varattığı ilcri siirülebilir. Hcr kuralını kcndi koyduğu bir "şiir"in ardında yol alır. Onun için, Emre'nin şiirindc arayiş vc dcncyim ağır basar. Yetinme yoktur bu şiirde; derinleşme vc genişleme vardır. Birgördüğünü alıp götürmez bu şiir; o orada kalır; sonrası, biçim denemclcri, soluğu gittikee genişjeyen imgeler, imgeler, imgeler... Bu imge yoğunluğu, nerdeyse Emre'ye "imge şairi" denmcsinc yol açıyor. Hcr atılımıyla bu şiirscl ülkcyi bayındır Kilmanm dircncini gösteriyor. Şiir, Emre icin, yurtdışının olur kıldığı olursuzluğu bilinçlc kavramanın da bir aracıdır. Şiirinc böylcsinc kıskançca bağlannıasının özündc yatan budur; imgeler içinde yüzmesi de buna bağlanabilir. Şiir, darlıklara başkaldırıdır Emre'cle. ADNAN BİNYAZAR olarak eıktı. Ankara'da, şm' o/.eni olan bir dergide, Türkiye Yazıları'nıla şiirleri yayımlanıyoıdu. Biı siıre sonıa Kurşunî Bir Siperde bu derginin vavını olarak eıktı (1980). Emıe, bu şiiılerde, yaşamını eevrelc veıı insanların acısını cluyıımsar. Olümıiyle imgeleminden sürckli uzaklaşan baba, baba oliımlerinin geride bıraktı ğı ana yoksunlukları, derin şiiıiere öz gü a iç acıyı nluşturur. Emre'nin dilscl scriivcni, duyumsatmadan eok, dııvuınsama ağırlıklı bu şiirlerle başlar. llk denemeler olmasına karşın, KBS'dekı şiirlerını bir heveslinin kara lam.ıl.ırı gibi dıışıinmek yanıltıcı olur. Şu (.\,\ \ urgulanmalıdır; Emre'nın, son kitaplarında üzerinde dalıa cok dura caği bi(,'im .ırayı^ları, anlamsal, anlaıımsal tutaılılık, imge düzeni ve ritm bu •jiırlerde de belirgindir. X() önccsinin " l a n ı n ı l ı " , y ö n l e n d i r i c i şiir anlayi'jinın pek dışında olmamaMrıa karşın, KBS, iç ol^unluğunu kurnıuş bir •jaın va/ın.sal dünvaya suııar. Oyle ki, "So]f;Lindur sonbaharın salyamsı be/.ginlij";i", "(iece,. Bilcylcnişı hıç bitmeyen ii\v bıçak", "...anııe artık/ (!ü ncşc dönmeyen mah/.un !>ir çiçek" gibi inif^elerle, ^iir, oııa lıitimsiz yolunun kapiMiıı aralamıştır. Sözcüklerin kapısım calan bir şair çünkii okursu/. bir boşlukia yaşaııımı yok ettiğini düşunüyordu." (Borıs Pasternak, O Giinler, Çev.: Melih (.evdet Anday, Yapı Kredi Yayınları, tstanbul 1996.S. 75). Yurtdışı, kendi anadilinin yazarını gerçekten "okursuz bir boşluk'la vok eder. Yazar bunalımlarının, buyüklenme duygulannın, öncü »orünme çabalarının dibinde bu boşluk yatar. Bu dengesi/Iik, kendi ulkesınin yazarını küeümseyıp baska ülke va/arlarını vıieellme, onlaıa kıiııı koıııni 1 ovkıınme ej>iliminde olanlarda ıla vardır. Ciülte kın Emıe, yuıtdışında bütiın gıiciiyle bu boşlıığıın kaıatilığıntlan kendisini kuıtarmaya çalışmiştır. Yazınsal etkinlıklerini yogunlaştırarak bu "okursuz lioşluk "u bir öleüde de olsa yok etmeyi başarmıştır. Yurtdışında olmasına kaışın, iılkesinin ya/ınım nertleyse güıııı gunune i/ler. Bu çabavla, Berlin'de \.is.idifii on altı vıla LH,' ciltlik bu aıaş tıı ıııj (J00 Jahre Türken an der Sprcc/ 300 Yıldır Türkler Berlin'de, Aıar.ıt Veıl.ıj;, Berlın le».S5), bir anto loji (Yarım Damla, ^ı'apı Kredi Yayın ları, İsianbul 1993), altı .şiir k i u b ı (Bizsiz Gibi, Davanışma Yavınları, N tanbul I9Sİ; Gece Düşleri, Dag\elı V'erlau, I ı aııktıırt IC)S5; Aşk ve Minyatürler, (,em Yayınevi, Istanbul 19S9, Diişkuyusu, I:>lva/ıları ^'avınııhk. An kara 1990; Siyaha Elveda, Yanı Kretlı Yayınları, Istanbul 1993) sığdırmıştır. Düşkuyusu ile 1991 Orhon Murat Arıbumu, sonbaharda Yapt Kredi Yayınları arasınıla yer alacak Taşı Sula ile de 199(S (leyhun Atuf Kansu Şiir Odülleri'ni almıştır. Bu arada Cumhuriyet Kitap başta olmak üzere lürkiye'nin bellıbaşlı dergılerinde, sayısı yii/Ieri bıılan kitap tanıtma yazılarını da burada anımsatalım. Bu ödülleri başarısının ölçüsü sayınakla birlikle, Emre asıl ödülü şiire, kendi şiirine verdiği enıekle almıştır. I ler kitabı şiir alanıııı genışleteıek, yenı veni im/',rler dıınyasıvl.ı iıriıvor ^'ıııklışı oıtanılaıının okııısıı/ boşlugu bu nedenle onun va/ınsal solu£unu kcsemiyoı. ()yle ki, yalnı/ca uretmekle kalmıvor, başkalannın uretimine olanaklar da yaratıyor. Emeğini kimseden kaçırmadan eoşkuyla, özveriyle yapıyor bıınu. Orncğin Berlin'e gelir gelmez, gencleri yazınsal çalısmalara özendirmek için şiir işlikleri kurnıuş, bu ealışmalara katılanların çoğıınun ya/ınsfll kimlık k.ı/.anmalarııula etkili olnıuştur. Nısan 19X6Ekinı 1987 >ıl Kı11 arasında yayımladıgı 17 sayılık Parantez deıgısi genelere tam anlamıyla bir "edebi\at ışlıgi'nin yar.ıııcı ortamını saglamıştır. "Edebiy.ıt işligi" kavr.ımını özellikle vıırgtıluvoıtım; eünkü Emre, ayrı ayrı ışleri olan, hatta işei konıımundaki geiıeleıı bir araya getirmiş, onlaıa ya/ın dersleri \ererek eleştirel de^erlendırme ycJntemlerini kavratmıştır. ()rtak e.ılışma ilkelerinın uygulandığı bu işlik, bir sanatsal okııl sayılır. Şu sıralar, daha eok üniversitede öğrenim gö Gültekin Emre 1 ren genelerden oluşan bir çalışma grııbııyla fjubat 1994 ten bu vana her <ıv yaymiladığı 29 savıya varan Şiirilik dergisiyle, en iınlüsünden en yeni yazarına, özellikle T ü ı k şiirini yurtdışı geneligine tanıtıyor. Türk yazınında >ek günccl olmayan konulara özel bo ümler ayırmasıyla da, öneeleıi dörr yapraklık, sonra sekiz yapraklık Şiirlik öneüluk g(iıwini yerine getirivor. Or han Velı'nın Yaprak'ı, Alı PuskıillüoğIu'nıın Yusufçuk'u, Şiirlik le yaprağı az, yazınsallığı yoğun dcrgi geleneğini Emre'nin eabalarıyla yurtdışında da siirdürüyor. Bugiin Türk ya/ınına şiirleri ve çevirileriyle giren bireok gene yazarın (Adem Ozler, Mehmet Aşeı, Yüeel Sivri, l l k e r D e m i r e l , fjalıap Erarslan, Yeni Memet, Ismail l l a k k ı Unsal...) Almanva'nın başka yerinden olmayıp Berlin'den çıkması bir rastlan tı savılmamalıdır. Bu bırikımlerin /a nı.ınla daha geniş oylumlu edebıyat ve eeviri işlikleriııin doğmasına yol acacağı ktışkusuzdur. Bu tur etkinlıkler vurtdışında sanatsal kurumlaşmanm tımu dıınıı varatıpava vetıvor. İmge yoğunluğu G tıltL*kııı E m r e v ı ı r t c l ı ş ı n a şair Emre, bütiin bu eabalarıyla kendine yurtdışı ortammın (i/ellikle yaraiıcılıga soluk aldırmaz koşııllarında bir şiir ülkesi kıırmaya ealışıyor. Başlangıeta dışsal, hatta sloganlara bile yer veren şiirini imge yoğunlıığuvla donatıp sürekli bieim arayışlanyla ieselleştirnıesi, bu şiiı iılkesmi ayakta tııtma isteğinin sııntı eudur. Ayrıntılı bir bakışla, Emre'nin, yurtdışında bir şiir ütopyası yarattıgı ileri sıırulebilir. 1 ler kuralını kendi kovılugu bir "siıı "ın ardında \ o l alır. Onun ieiıı, Emre'nin şıiıııule arayış ve deneyim ağır basar. Yetinme yoktur bu şiirtle; derinleşme ve genişleme vardır. Bir gördügünü alıp götürmez bu şiir; o orada kalır; sonrası, bieim denemeleri, soluğu giltikee genişleyen imgeler, im geler, imgeler... Bu imge vogıınkığu, nerdeyse Hnıre'yc* "imge şairi denme sine yol açıyor. Hcr atılımıyla bu şiirsel Şiir yolunun yolcusu Dıi; elkenli duvuınsaniaların auır l^astlğı KBS, I j n r e ' n i n <;o/.lemci bir ijnii" olmadı^ıııı, aııcak ^iiıiıı oııa sağla dığı alanlara vönıldiginı «osteıivor. l'.mre, izlenimleri yanMtan dej;il, yansıvam varatılarıyla besleyen bir şair olarak, ılalıa ilk kıiabtnda şiir yolunun yolcusııduı Bilinc.ıltınıa onun Rus dili ve edebi yalı ogrenımi yaptığı .yerleşmış olmalı, Clültekin l'lmre'vi, Rusya'nın sonsu/ l«)/kırlaıından kopııp Avru|îa'nın or talarına dıişmiıij Rus ya/arlaıına ben/.etirim. Boris Pastcrnak'ın O Giinler adlı anılarında gecen Marina Tsıvtaye va üzerine söyledikleri de Cîültekin l'mre'yi getirdı gö/,!erimin önüne: "... ailesi, .. Marina l'sıvtayeva'nın Paris'ie hiçbır /.ınian mııtlu olamayaeağını, SAYFA 12 Gültekin Emre, bütün bu çabalanyla kendine yurtdışı ortammın özellikle yaratıcılığa soluk aldırmaz koşullarında bir siir uikesı kurmaya caiışıyor C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 3 4 5