Katalog

Kavram Yayınları tarafından yayımlanan "Yeryüzü Şairleri" dizisi içinde yer alan "Pavese", Erdal Alova'nın yerinde bir seçimiyle bu bambaşka şairi tekrar anımsatıyor bize. Hakkındaki en ünlü yazılardan birini yazan Italo Calvino'nun "Pavese: Olmak ve Yapmak" ve Kemal Atakay'ın "Pavese'nin Şiiri" adlı yazılarını da içeriyor "Bütün Şiirlerinden Seçmeler". çarpıcı bir dizi karşıtlıklarla, anlanı ilişkilcrini dengelcnıeye çalışan t>kıır bilincinde dehılarca ycniden kurgulanması, Pavese'nin de başvurduğu en belirgin tekniklerdcn biriuir. "Pavese de şiir, şu veya bu güzel temada değil 'çelişki' de ve karsıtlık lormülündeki esas bağlayıcı dokudadır; bu dokunun örgüsündeki beceridedir." " Pavese, ayna imgesiyle olabildiğince zenginleştirdiği çağrışım sal yan anlamların, ölümle oütünleşme kavramına varmasının, ancak göstergcler (özneler) arasındaki ilişkilerin okıır tarafından denenıe yanılma yöntemiyle çözülerek gerçekleşcceğinin hesaplannı yapmış gibidir. Aynada yansıyana, olası tüm özneleri koyarak okuruz, sonuçta, bulabildiğimiz her anlamın birbirini tamamlayan, doğrulayan ve bütünleyen karşıt ya da koşut anlamlar ol Karanlık evrende patlayanjlas,.. ı«ll«ı lııl"ı|i|ıwırıını M ıı | i ı i ı ı | i « i ı > ı ı I I I I I I I I I I I I I I I M M I I I I I I I I I I I I ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı l l ı l ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı i ı i ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı » ı ı ı ı ı ı ı ıııı ı » W • ı Wr II ııı ııı ıiı Cesare Pavese'nin bütün şiirlerinden seçmeler ı ı n i i i n ^ f c m i n ı ıı ı METE OZEL B u yazı, Pavese'nin şiiri ve sanatı hakkında bilimsel bir yazı olmaktan çok, Ziya l'"rmumcu'nun Cesare Pavese'nin Şiirinde tşlenen Temalar adlı akademik çalışmasından ve şiir kuramı kitaplannın hepsinden daha çok yararlanılabilecek Yaşama Ugraşı' adlı Pavese'nin günlüğünden yola çıkılarak yazılan bir denemedir. Bu denemede, Pavese'nin yaşamı ve sanatı hakkında temel birkaç saptamanın ardtndan özellikle bütünlenme kavramı üzerinde dııruldıı. Pavese'nin Piemonte'ye' anılarıyla ve gelcnekleriyle' bağlılığı, hem farklı bir duyarlılığı hem de ona özgü anlatı şiirinin aıka alanını anlamamıza yardım ediyor. Pavese'nin Piemonte'de başlayan yaşama uğraşı, babasının o altı yaşındayken ölünıü, Kuzey Italya'nın çok sevdiği dağ eteklerinden uzakta, lisedeyken intihar eden iki arkadaşının yasıyla zorlaşmaya başlamıştı bilc. Yalnızllğı bilip içine kapandıkça, birşeye bağlanmaktan korkar oldu. Torino Üniversitesi'nden mezun olurken Walt Whitman çevirileri, daha sonra Melville, Faulkner, Defoe, Dickens, Joyce, Dos Pasos, Gertrude Stein ve Snervvood Andcrson gibi isimleri büyük başarıyla çevirip ttalyancaya kazandırmast, onu derin yalnızlığından çekip alamadı hiç. Pavese'nin Olüm Gelecek ve Gözleri Gözlerin Olacak şiiri ile bütünlenme kavramına başka açılardan bakmaya çalışalım. Ölüm gelecek ve gözleri gözlerin olacakBize eşlik eden bu ölüm sabahtan akşama, uykusuz, sağır, eski bir pişmanlık ya da saçma bir alışkanük gibi. Gözlerin boş bir söz olacak, susturulmuş bir haykırış, bir sessizlik. Böyle görüyorsun onları her sabah tek başına kendi üzerine eğilirken aynada. Ey sevgili umut, o gün biz de bileceğiz yaşam ve hiçlik olduğunu. Ölümün bir bakışı vardır herkese. Olüm gelecek ve gözleri gözlerin olacak. Bir kötü alışkanlığı bırakmak gibi olacak aynada ölü bir yüzün belirdiğini görmek gibi, kapalı bir dudağı dinlenıek gibi. lneceğiz suskun dipsiz burgaca. 22Mart 1950' Aynaölüm temasında yoğunlaşarak şiiri anlamaya çalışırken, hem baiı hem de Doğu edebiyatlarını bolca besleyen ayna simgesinin, ölüler dünyasını, fizİKsel gerçeklij*in tersini gösterdiğini önceliklc belirtelim. Pavese ayna imgesini kullanarak, yaşama evrenini ve ölüler evrenini, gerçekliği ve gerçekliğin tersini, benliği ve hiçliği birkac dize içinde bir bütün olarak sunaro kura. "Umut, yaşam, aşk, ölüm hiçlik; bütün bu temalar nihayet özdcşlığe ve mutlak birlik anlamına ulaşırlar." Üstelik sevgili, ölüm, anlatıcı, umut öznelerinin aynadaki kimlik kaymalarının (geçişlerinin) ustaca sağlanmasıyla, okur, şiiri defalarca yenıden Pavese'nin duyarlılığı kurmak /oruıuladır. 'l'a ki her kurgunıın, şiiıin anlamlarını tamamladığını görene dek. Sevgili ve umut sözcüklerinin Italyanca'da dişil sözcükler olması \ kurulan ayna imgesindeki yansıyanın kimli^ini daha belirgin bir duruma sokmaz; sadece bir kurgu olanağı daha tanır okura. Ozne kaymalarının bu olunılu katkısı "gelecek zaman" ve "geniş zaman" kiplerinin çok kararlı kullanımıyla okurun tüm uzak ve yanlış anlam çağrışımlarmdan korunmasına yardımcı olur. l'avese'nin ölüme, Rilke ninki gibi bir güven, umut ve tamamlanmışlık duygusuyla baktığını anımsarız. Son / Olüm büvük / biz onunuz / gülen agızlarımızla. / Yaşamın tam içinde sanırken kendimizi / Aglamaya kalkışır / içimizde. Olüme ait olmak genel temasının, duğunu görürüz. Olümü hayatın tamamlayıcısı, bütünü yatlsınma/ ve kaçınılnıaz bir parçası olarak görmek, kaçan hıızurumuzu geri getirmez ama ait oldug'umuzla bütünleşecegimizi bilmek acılarımızı azaltabilir.Belki de ancak bu düşünceyle ölümün korkunçluöuna alışmaya çalışmakran söz edilebilir. Sabahtan akşama kadar vanıbaşımızda olan, saçma bir alışkan lık gibi olan, hem ölüm düşüncesidir hem de yaşamaya cesaret edemediğimiz yaşamın kendisidir. Aynadaki öznelerin yerlerini değiştirdikçe bulabildiğimiz anlamların toplamı, onuncu dtzeden itibaren şöyle belirtilmiştir: "Ey sevgili umut, / o gün biz de bilece^iz / yaşam ve hiçlik oldugunu." am ve tııçı Pavese'nin son günlerınde yazdığı Olüm Gelecek ve Gözleri Gözlerin Olacak şiiri olmasaydı onun hem bir yazar hem de bir ozan olarak ürettiklerinin çoğu, karanlık ve anlaşılma/. halde kalırdı. Bu şiir, (oyce'un, Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi'ndeki " epitani '' tekniği gibi Pavese'nin hem hayatmda hem de yapıtlarında en son ve en büyük aydınlanmadır. Bu şiir, Pavese'nin karanlık evreninde patlayan ve bir daha sönmeyen flaşların sonuncusudur. Böylece Pavese evreninde karanhk tek bir nokta kalmamıştır diyebilmekse ancak Yaşama Uğraşı'ndaki tüm epifanilerin anlaşılmasına bağlıdır. Yaşama Ugraşf nın son sözlerini okuyalım şimdi birlikte; son epifanin bir başka işareti olarak: "18 Agustos 1950. Gizlice en korkulan şey hep gerçekleşir sonunda. Yazıyorum: Ey, sen, acı. Peki Sonra? Bütün gerekli olan biraz cesaret. Acı ne kadar ortaya çıkar ve kesinleşirse, yaşama içgüdüsü o kadar ağır basıyor ve intihar düşüncesi zayıflıyor. Kolay sanmıştım ilk düşündügümde. Zayıf kadınıar yapmıştı bu işi. Alçakgönüllülük istiyor, kendini beğenmişlik değil. Tiksiniyorum bütün bunlardan. Sözler değil. Eylem. Artık Yazmayacağım." " Çünkii yazılacak bir şey kalmamıştır artık. Mutlak birlik sağlanmıştır. Dayanılmaz olan gerçeklcşmiş, başlama duygusu IJ yitirilmiştir. • Cesare Pavese Bütün Şiirlerinden Seçmeler / Kc»ı<ıl At<ıha\ / Ktivraın Yüyınları / / *><J \ CUMHURİYET KİTAP SAYI 336 Karanlık evren Cesare Pavese'nin Türkçe'de yayımlanan yapıtları JjllR: 1) Cesare Pavese, Seçilmiş Şiirlcr, Çev. Alp Deniz Aş.an, Kalamış Yayıncılık, 2) Cesare Pavese, Bütün Şiirlerinden Seemcler, Çev. Kenıal Atakay, Kavram Yayınları, 1995, tstanbul AN1.ATF: 1) (Cesare Pavese, Çıplak Modeller, Çev. Samih Tiryakioğlu, Çaba Yayın Dagıtım, 1988 (1. basım: 1958), Istanbul. 2) Cesare Pavese, Yoldaş, Çev. Can Porsemay, ("anpo Yayınları, 1969, Istanbul 3) Cesare Pavese, Ay ve Şenlik Ateşjeri, Çev. Mehmet H. Dogan, Adanı Yayınları, 1984, Istanbul 4) Cesare Pavese, Senin Köylerin, Çev. Egemen Berköz, E Yayınları, 1990, tstanbul 5) Cesare Pavese, Tepedeki Ev, Çev. Eren Cendey, Can Yayınları, 1995, tstanbul 6) Cesare Pavese, Plaj, Çev. Ahmet Atalağ, Ara Yayıncılık, 1990, tstanbul GÜNI.ÜKLER: 1) Cesare Pavese, Yaşama Uğraşı, Çev. Cevat Çapan, E Yayınları, 1990, 4. Basım (1. basım: 1973), Istanbul 2 Doç. Dr. Ziya Ermumcu, Cesare Pavese'nin Şıirinde tşlcnen Temalar. A.Ü. Dil Tarih Coğrarya Fak. Yayınları No: 298, 1980, Ankara, S.78 (Bu değerli akademik çalışmada yer alan alıntılar da Türkçe'ye çevrildıkten ve can sıkıcı yazım hataları giderifdikten sonra tekrar yayımlanabilirse bu kıtapla, çok önemli bir açığın kapanacagını düşünüyorum.) 3 Cesare Pavese, Yaşama Ugraşı, Çev. Cevat Çapan, E Yayınları, 1990, 4. Basım (1. basım: 1973), tstanbul 4 Picmonte, Sözlük anlamı: Dağ etegi. 5 Keltlerin herşeyi destanlaştınna aelcnegi gibi. 6 Cesare Pavese, Bütün Şiirlerinden Seçmeler, Çev. Kemal Atakay, Kavram Yayınları, 1995, tstanbul, s.l 19. 7 Doç. Dr. Ziya Ermumcu, Cesare Pavese'nin Şiirinde tşlenen Temalar, A.Ü. Dil Tarih Coğralya Fak. Yayınları No 298, 1980, Ankara, s.78. 8 Ziya Ermumcu, kitabında öznenin kimliğinin belirsizliğinden söz ederken, birçok çevirmenin de bu sorunu yaşadığını belirtiyor. K. Atakay'la yaptığımız söyleşide de Atakay, bu konuyu özellikle belirttı. 9 Akşit Göktürk, OkıımakYorumlamak, Çağdaş Eleştiri Dergisi, 1984 Aralık Sayısı, s.2425. 10 Cesare Pavese'nin Şiirinde lşjenen Temalar, Doç. Dr. Ziya Ermumcu, A.Ü. Dil Tarih Coğrafya Fak. Yayınları No.298, 1980, Ankara, s.24. 11 Jaınes Joyce, Sanatçının Bir Genç Adanı Olarak Portresi, Çev. Murat Belge, Birikım Yayınları.s .239, En son ve en büyük epifani: "Dublin, 1904Triyeste 1914. 12 Epifani aslında dinsel bir terimdir; Tanrının ölünıliilere göriinmesi, Ortodoks Kilisesi'nde lsa'nın vaftizine remiz olarak haçın suya atıldıöı 6 ocak yortusu. Ancak edebiyatta ortaya çıkış, aörünüş anlamlan ile kullanılır. Teknik olarak epitanı, bir kişi ya da dıırıımla ilgili önemli bir gerçeğin aniden ortaya çıknıasını, kavrayı^ anını, anlık aydınlanmayı saglayan göndernıctlir diyebiliriz. 13 Cesare Pavese, Yaşama Ugraşı, Çev. ("evat Çapan, E Yayınlar,ı, 1990, 4. Basım (1. basım: 1973), Istanbul, s.240. 14 Cesare Pavese, Yaşama Ugraşı, Çev. Cevat Çapan, E Yayınları, 1990, 4. Basım (1. basım: 1973), Istanbul, "Çünkü (ba^ka şeyler arasında) sanatçı için dayanılmaz bir şey SAYFA 8