Katalog

YUCEL KAYIRAN Ahmet Cevizci'den yeni bir "Felsefe Sözlüğü" B ıı ılılm so/luksLİ gclısımı ık dıı şunsel gclısıtnı aıasmda p a ı a k l ılışkıkı so/ konıısııdut Bıı bag l.ınul.ı IMI dılc .ııt clu^ıınecntn sınıılatı o dıle .ııt so/lııgun smııkııı ıle dogıu oıantılıılıı I g u so/lııgıın ılıskın okkı gu alan k l s e k ıse, bıı oıaniılılık acılıvu ka/anıı (jınkıı dusunccleı, ancak kav ıamlaıla bıılıktc vaıolabılıt ve kavıam kıı duşunccleıın taşı\ıulaııdırldi 1 clsek So/lııgıı ha/ıılamak, kıi'jku sıı/ dıgeı dısınlınluc .ııt so/lukleıı h.ı /ıılanıaktın J.ılıa /oı daha nankoı vc ıl.ılıa soıunkııluı ^unkıı klsck so/lıı gu ha/ıılamak ılkın klsc k kavıanılaı ı na, klsckdckı gııçlıı ıkımlaıın lılo/ot laıın dısına, bıı ııst bakış, alanma çıkıp oıadan b.ıkmavı gtı<.ktıııı ()ysa guçlıı akmı vc lılo/oflaıın manvetık alanmdan çikmak nuevı. k.ıdaı nasıl ıılanaklı ol dııgu scmııııı onemİKİıı ikııuı ol.ııak ve cn onemlısı dc, k k c k ka\ ı.ınılaı ının sabıt ve degısnuv ıçc ı ı k k ı e sahıp ıılııı.ıv ıslaı ı gerçegıdıı (, ıınku k l s c k kavıamları, lelsek t.ıtıhı boyımca degısık lılo/ot vc. k l s e k ogıc tılermce bııbııınclen faıklı ıçeııklendııı lısjeıle tanımlanagclmısjctdıı Yanı heı tclsefe kavıamının bır kcndı ıç taııhı vardıı Bu baglamda her kavram mad dcsının va/ımı o kavram hakkında fel seh bır deneım va/manın /otluklaıını da ıçeııı Uçuneıı olaıak, huııen hcmeıı heı h lo/ofun, kendı telselı dı/gesıne aıt dola yısıyla so/ konusu lclsctı dı/genın anah tarı olan o/el lelsete kavıamlaıı so/ ko nusudıır Monad, das Man, epıstemolo )ik kopus, ayna evıesı, ustyapı, ııstın san, tarıhın hılcsı gıbı O/cl telsefe kavramlaıının yanı sıı a, bazı fılo/ofların fclseh dı/geleıının genel ruhıınu ozetle ycn tck cumleden ıbaret, sloganvarı ıfa delerden dc so/ etmck gerekır "Duşu nuyorunı, o halde varım", "tnsan ınsa nın kurduduı", "Dunyanın butun ışçı lcıı bırlcsın", "Tann oldu" gıbı Bu luıden o/tl felsete kavramları ıle ozel fclseh ıfadckrın maddeleştırılmesı, aıt olduklaıı dı/gcleıı bağlamında madde lcştırılnıtsı geıektıgı için, o/cl bır ılgı ve o/el bıı /orluk gerektırıı Hedef, felsefe okuru Ahmet Cevi/ci'nın Felsefe So/lüğıi daha /engin ve daha gehs.tınlmıs, bır terım alanına sahıp. Terimler hemcn hemen detaylı olarak açıklanmıs., bu bağlamda, bıı sö/luk kendısınden oneekı felsete so/.luklerını de îLermekte Daha geni!; bır bıb lıyografyaya sahıp. Daha popülerle^mı^ bir dili içermekte, dolayısıyla lelsefe eğitımi almakta olan felsele okuiunun disimlakı lelsefe okıııiatını i\â hedel kıtle edınmis. lı O/Lllıkkıc s,ı lııpııık 1 ()ıiKgın ( )ı h ın I I 111^11 lı o^lu nıın so/lıı gundc dıkkatı ı,ı kcn ba^at o/LİIık ba/ı kavram VL akımlaıa kaısı t.ı v 1 r a 1 ^ t a 1 /1 d 1 1 1 Orhan 1 Ian<,eılı o ğ i u ' n u n so/lıı gundc hcr maddc kavıam veogıctımı hakkında bıı 011 bıl gı ıle bıılıktc, o kavıam vc ouıetıve, bcllı bıı ogıctıden harcketk yakla^ılan bır ckstıııyı dc ıccrmektedır Orhan Han çLilıoğlu'nun so/luğu, felscte dısı olan okura "dogru volu" gostcıme ıcklıasın dadıı Dolavısıyla Oıhan llanijCilıog lıı nıın sozluğu, lclsck tgıtımı alan okuıdan çok telsctc egıtımı olmavan tclsttc okurunıı hcdcl cdınmıstır labıı burada, kavıam vc oğrctılcrın bellı bıı ızm'c ıntlırgcnmesı soz k o n u s u d ı u Ama bu dcgerlcndırmt, vaklaijima da yalı so/lıık kotudur bıçımındc de yo rumlanmamalıdıı Bıı tıır so/cuklcrın dc, anjage oldukları ı/mlcı bağlamında onemlı ısjevlerı vardır Bedıa Akaısu'nun sozluğunc gelıncc, bu so/luk, ku^kusuz tclsefı ve Turk^e ıfadcyc vıırgu yapan, bu vurgudakı tıtız lıkle ıralanan bıı sozluktur Hcdcf oku ru, ontclıkle tclscfe egıtımı almakta olan felsefc okuruduı Nıhayetındc, Bc dıa Akarsu, ıkınti baskıya ya/dığı On soz'dc, so/luğun ıkı amacından so? ct mckttdır 1 l'cıımlcrın Turk(,e kaı^ılıklarını bulmak, 2 Bıı tuımlcnn tanımlaıını vcımck Iabu ılkını geıçcklcstırmek, dıl dev ıımının" yenı yapıldıgı, ( umhurı\ct'ın ılk yıllarında oldukca /oı, oldukça sabır ıstcycn bıı amaçtıı (Bu bağlamda, Ah met Ccvı/u, Felsefe Sözluğü'nde bu amaçtan vazgcçmı^ bu amaıın kaza nımlaıını ttrketmıs gorunuyoı Ornegın Bcdıa Akarsıı'nun Felsete Terimleri Sozliığü'nde onerılcn, 'aıkılık" tcrımı ne karsılık tekrar "nomınalı/m", "ay ıım" terımınc karsılık "dıffcrenz", "dcğcr oğıctısı" terımınc karsılık "aksıyolo jı" tcıımıne gcrı donulmusjtur) Bu ıkı amaç, Bedıa Akarsu'nun, ıfade ettığı gıbı yıımıbc^ yıllık bır taba so nunda, telsctc leıımlerı Sozluğunde gcKLklcstırılır I Icnı dc kavıamların ctı mofo)isı verılcıek, geçırdıgı asamalarda ka/andıgı ıtcrıkleıın sınıllandırılması yapılaıak Bununla bırlıktc Bcdıa Akaı su'nun Felsefe Terimleri Sozluğıi'nıın cn onemlı zaalı, sanııım gclı^tııılmenu yc, unutulnıaya tcrkedılmLsırKk vat maktadır Ahmet ( cvı/tı'nın Felsefe Sözluğü'ne gclınce bu sozlıık, Bcdıa Akaı su'nun so/lugunc oıanla kııskusıı/ dd h.ı /cngın ve daha gelıştııılnııs bıı ttıım alanma sahıp lcıımkı hı.mtn huncn dctavk olaıak atıkl.ınmıs bu bağlamda bıı so/luk kendısınden ontckı lelsek so/lııkkıını ıtcrınektcdıı Daha gcnis bıı bıblıyogratvaya sahıptır Bedıa Akaı su nıın so/lııgu daha telsctı bıı dılı ıı^c ıııkciı \ h n u t ( cvı/cTnın so/luğu da h.ı | ) o p ı ı k ı k s m ı s bıı dllı ı ç e ı m e k t e dolıvısıvla k l s c k egıtımı almakta olan k l s c l e o k u i u n u n ı l i s ı n d ıkı telsefe okuılaıını d ı heckl kıtk eılınmistıı Eksiklik ve yetersizliklep Bununla bıılıkte Ahmet ( cvı/eı'nın Felsefe Sozlııüu'nde de bııtakım eksık Ilk vc setersi/lıkleıdcn so/ etmek olası dıı Yenı baskılaıında gıckııleceğını ıımaıak, bu eksıkhk ve vcteısı/lıkler u/cıınde duıınak ıstıvorunı Bunlaıdan bııı etınıolo|i cksıklığıdır Sozlukte kavramların etımolojısıne ycr veıılmemış Oysa tclsete terımleııne ılıskın bıı so/luk ıçın etımolojı va/geçılmcz bır onemc sahıptır ( s ıınku tclsc kavramlaıının da teııtn olaıak bır tarı hı vaıdıı ve etımolo|i kavıamlara tarıh sel bıt fon ka/andıııı Kıtabın arkasında saclecc Ingılızccsı vculmekk yetınılen terımlerın, transız ca vc Almanca kar^ılıklat ının da vcrıl mcleıı geıekııelı Burada sadcte lngılı/ ce kaısılıklarının veıılmesıyle yetınıl mesınele lngılızecnın Furkıye'dc dığer dıllerc oranla, tcıcıh edılcn bır dıl olmasının onemlı rolu olsa gcıek Ama bu yakla^ım, varolan telsefe metınlerı ıçın geçerlı dcğıldır Ayrıca, kıtabın ar kasında ycr alan bu dmn'ın kıtapdakı mcvcut ^eklıyle yatay olarak değıl de tam tersıne dıkey olarak verılmesı, kul lanılabılıılık atısından daha verımlı oluıdu sanınm Cevı/cı'nın sozluğunde, dıkkatı çe kcn bır dığcr eksiklik ısc, ba/ı madde lcrın derınlcmesınc, ırdeleyıeı bır yak lasımla ele alınmasına tağmen ba/ı maddelcıın yu/eysel ve kaba bılgıylc verılmesınde gouıluyor deıeklı ycter lılıge sahıp olmayan bu maddclcr sıın lar Iheodor Adorno, Louıs Althusser, Alfıed Aycr, Mıhaıl Alexandrovıç Ba kunın, ( narles Sanders Peırce, Gabncl Marsel, I lerbert Mareuse, Claude Le vı Stıauss, Albert ( amus, Ldvvard ( arr ] rnst ( assırer, Benedetto Croce, ( haılcs Darvvın, Fııedrıeh Engcls, Ludvvıg \ cuetbach Mıehel Foutaıılt, I ranklurt Okulu, Sıgmund I reııd, )uı gen Habermas, D d Herder, Kaıl |as pers, Marburg Okulu, ) Stuart Mıll, Montaıgnt, Montcsquıeu, M.ıv Scheleı, Moııt/ Schlıck, Arnokl rovnbce, I ernand Bıaudel So/luktc vcı almavan maddc ler dc so/konusu Bunlar Pıtı ıc )o>(.ph Pıoııdhon Ma\ I lorkheımci I ınst Bloch (îc oıg Lukacs Waltcı Bcn|,ımın, I rıch hıomm Wıllum Rtıch Mıgucl de Unamuno, Lnımaıuıtl kcvınas, Ale xandıe Koyıe, Lrıth Rothatkcr, Ma\ Wcbeı, |acqucs Latan, (atques Deıııda (ıillcs Dcleu/e, I c l ı \ d u a t t a ı ı , Alc \andıc Ko|evc 1 eıdınand dc Saussıııc Maılını Bııbcı I eıdınand I bneı, Lm manııtl Mouncı, C Cı l k m p c l Anto nıo Cıianisti, Suhıcveıdı T.ıkıvcttın Mcnguşoglu Nusut 1 lı/ıı, 1 lılmı /ı\a Ulkcn Ncımı Uvguı Hıkmct Kıvıkım lı Nıva/ı Bcıkcs llalıkaınas Bılıkcisı Vchbı I latıkadııoglu Ionna kucuı.ulı Fciımkı Sıvıl toplum, ckolojı, /am.ın luhıı, ()\loıd klsılcsı, dıvalog tclselesı, ıktıdaı, vanlı^ bılıııc, momcni mtcııoı anthıopomoıphısm anıoıl ııonı nos von taııhın hıksı cpıstcmolo|ik kopıış tck bovutlu ınsan akıl tutulması top lumsal taııh, Ann.ıks okulu acık vapıt yalnı/lık, vaıolma, hu/un, ondevı, trac tatus, konvansıyonalı/m, doğu, batı, ayın, buvu, sımıırg Tabıı bıı maduclerın unutulmasında bıı kasıt voktuı Antak bıı madclekıı "Oıtak yonu nedıı^" sorusuvla ııdckdı ğımızdc ortaya hcmcn hımcn hcpsınm 19 yu/yıl ıle 20 vu/vıla aıt maddeleı ol duğu tıkmaktadır 19 yu/yıl ılc 20 yu/ vıla aıt cksıklık vc yctcrsı/lıklcr Ahmet Ccvı/cı'nın I clsete So/lugu ıtın oklugu kadar, aslında Iurkıyc'dekı lelsetccilc rın telscfe hotalarının asal /aafını olus tuımaktadıı Umaıım so/lugun yenı ba sımında bu /aaflar gıderılıı Cs unku 1 uı kıyc'dekı tclsete okuiunun, en çok gc reksınım dııyduğu bılgılcr, 19 ılc 20 yıızyıl felsefclcrıne aıt kavıam ve dus,u nurlerınc aıt ojsa ^L IC k Södüğiın hazırlamşı Son olarak bır sorun u/erındc dıır mak ıstıyorum Ahmet Cevızcı Felsefe Sözlüğü'nde yazdığı onsozde, sozluğun hangı lco^ul vc kaygı ıçınde hazırlantlığı nı açıklarken, "Bırçok muhata/akâr ho tamın tuylcıının urpeıcceğını bılmsem bıle, 'dıyalcktık niantık'a yer veımcden gcıı duramadım " dıyor O/ellıklc felsele egıtımı açısmdan ba kıldığında, tabıı burada çok onemlı bıı sorun dıle getuılmektedır (yUnku, bıı oğretım gorevlısının bır fclsetı oğrctıyı veya tcmayı benımseyıp benımscmcmesı ayrı bır sorundıu, o ogrctı veya tema hakkında oğrencılcrıne bılgı verıp ver ınemesı ayıı bır sorun Ama bır oğıc tım gorevlısının, bırakın kendı derslc rındc bılgı vcııp vcrmemesını, kendı deıslcrıylc doğrudan bır ılı^kısı olmayan bır so/luktc, kar^ı olduğu bır oğretının veya bır temanın ycr alı^ı durumunda tuylerı urperıyoısa, yanı tcpkısnı duşun sel ve telscfı olaıak dcöıl, tam tcrsınc duygusal ve psıko vıtal bır tar/da, ustc lık bulunduğu statunıın yetkılennı de kullanarak gosterıyosa, bunun adı mu hafa/akâılık değıl, yoba/lıktır Lğcı bır klscfc oğretım goıevlısı bu yuk bır /aman vc taba harcayardk ha^ir ladığı so/luğun onsozunde bu olguya dıkkat çckmeden edemıyorsa, bu yo bazların Turkıye unıversıtelcrının, /aten kısıtlı olan felsefe bolumlerınde onemlı bır nulıı/ları olsa gerek "Turkıye'dckı lelsek çalısmalaıma bıı ıkı kıtaplık bır çalısmayla katkıda bulunmayan, dolayısıyla felsefe bolumlcrını akademık nıtc lıklı tembcllığın meıkc/ı halmc gttırcıı bu merke/den' ayıılanlaıın çalı^malaıı karsısında tuylcıı uıpcıcn bu yobazlaı kımleı ataba1" dıyc soıarak bıtıımck ıs tıyoıum bıı ya/ıyı • Felsefe Sözliığü lAbııut I kııı \d\mhnı / 5S7 \ C U M H U R İ Y E T KİTAP ( tıızcı / Felsefl uzlaşma DoıdııiKiı olaıak ımukın bır ulkcde degıl ck, modcınle^me halınde olan bır ıılkedc bulunmaktan kaynaklanan so nınlardan da so/ etmck gerekıı Mo deınlesme halındc olan ufkt ıfadesıyle, ba/ı lelscfe kavıamlarının Iuıkçe kaılı sjklaıının lıcnu/ mcvtut olmadığı, mcv tııt karşılıklaıda da lclsctı u/laşmanın saglanmadığı, dahası bıı u/laşma/lığın duygusal tcpkılcıle beskndığı, daha da otcsı halâ ba/ı fclsefı oğrctıleıe duygu sal vc ıdtolojık bu duşmanlıkla yakla ^ıldığı, bu tıır kavram vc oğretılcre ıl gıyle yakla^anların ust meslektasjarı ta ratından baskı altında tutulduğu unı vcrsıtc ortamını kastcdıyorum Tabıı, butun bu /oılukların, bıblıyog rafyaya, Batı'da daha onccdcn hazıılan mı^ mcvcut klsclc sozluklcıının cklcn mesıylc hafıfletılmcbindcn dc so/ etmck gerekır Tabıı buıada ba^ka turden zorlııklaı dan da so/ cdılcbılır Ancak ısaret cttı ğım, tclscle so7İugu ha/ulamanın ckst ıa /orluklarıdıı Dolayısıyla, Ahınct ( e vı/Linın Felsefe Sozluğü bu tuıdcn /orlııklan gogııslcmış bu so/kıktuı Tabıı Ahmct ( cvı/tı'nın so/luğu Turk^e'dekı ılk lelsete so/lııgu dcğıl Daha oncc ya/ılmı^ oncmlı vc degetlı çalıs,nıalar cla soz konusu Bıınlaıdan bırı, Oıhan 1 larıteılıoğlu'nun Felsefe Sd/luğu, dıgeiı ıse Bcdıa Akaısu nıın Felsefe Terimleri So7İuğu'dııı Ahmet ( evı/ti nın Felsefe Sozlüğu ık bıılıktc ele alındıgmda buso/kıkıtı ıtndıkkıı tııtuın vakl.ışım \c ha/ıılanışlaiindakı tıtı/lıkkı bakımından, bııbııındcn laık SAYFA 12 ** * / • 1 ı ! • i •« « % % / t / f /i / SAYI 336