Katalog

9 M A V I 8 1 9 8 6 J Bulmacacımız ilker Mumcuoğlu ile kitapları üzerine i wy/</</</ J Cemil Kavukçu ile "Uzak Noktalara Doğru" üzerine ') \</v/<ıd<ı Cumhuriyet P A R A S I Z E K ı J Hüseyin Peker, romanı "Yazıcı ya da Bir Yol Romanı"nı anlatıyor j o SaxjatLı ü "Video Sanatı" üzerine bir değeriendirmeve söyleşi I2.sayfada. VVitold Başkaldıran yazar: KITAP m> Polonyalı ünlü romancı Witold Gombrowicz'in kitapları ardı ardına yayımlanmaya başladı ülkemizde. Bunların en sonuncusu ise Cîombrowicz'i tüm dünyaya tanıtan "Ferdydurkc". Ferdydurke zırva, grotesk, aykırı bir roman gibi görünse dc gerçekte XX. yüzyıl insanmm dcrin ve acıklı bir analizidir. Otuzunu geçmiş roman kahramanı, eğitimciöğretmen Pımko'nun etkisi altında onbeş yaşında bir dclikanlıya döni'ışiir ve olağanüstü serüveni önce lisede başlar, sonra pansiyoncr olarak kaldığı cvdc vc tcyzcsinin malikanesinde sürer. Ana tcma, çağdaş insanı kabul etmeyi reddetmekte ve olgunlaşmamışlığı ycrmekte toplanmaktadır. Bu insan bozulmuş,tur, hiçbir zaman içten değildir, olgımluğa erismemiştir, son derece yapaydır. Romanda modern gençligin üzücü bir imgcsi göz öniine serilmektedir. Uygarlığın bozdıığu, bir "yanaşma" ile simgeleştirilen bir gerçek ınsan arayışı okımlu sonuç vermcz. Yanaşma zavallı, daha önce elendilerine boyun eğmiş, miskin, tembel biridir. Kanramanın aşkı da klasik bir bayağılık içermektedir. Gombrowicz'in bu romanı beklenmedik gelişmeleri, dokunaklı yergisi, acımasız mizahı ile okuyucuyu güldürmekte ise de gerçekte karamsar bir yapıttır. Konformizm ve ürkckçe oaşkaldırı arasındaki bütün çatışmalar. sonunda içgüdülerin sel gibi ortalığı kaplamasına, insanların birbirlerine girmelerine yolaçar. Ne var ki roman aynı zamanda lyimser bir yapıttır, çünkü Kurulu düzcni sarsmak için uJacık bir harekct yeterlidir. Uygarlığın, eğitiminin modern bilimin, toplum düzeninin, sanatın neden olduğu bozııklukları şiddetle protesto eden yazar, "çocuklaştırılmış" insanı kurtarmak için yeni bir anlatım Dİçimi, onun içten olmasını sağlayacak yeni bir anlatım biçimi bulması gerektiğini gösteriyor. Tuhaf, derin ironik, çılgınca bir kitap. Cîombrowicz Terdydıırke"ile çağdaş büyiik yazarlar arasına girmiştir. Cjombrovvicz'i çeşitli yönleri ile inceleyen dosyamızı "Magazine Litteraire" dergisinin Gombrovvicz özel sayısından yararlanarak Yaşar Avunç hazırlamıştır. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 3 2 5 Gombrovı MANUEL CARCASSONNE ££ •" > erçek insan sancısı olan insandır" diye yazıf yordu Gombrowicz. Başkaldırısını ironiyle, V J acı alaylarla dile gctircn bir vazarın portresi işte. Kimya dilinde Gombrmvıcv'in kuşkusuz değişken bir formiil olduğu söylenebilir. Bu yazarı anlamak mı istiyorsunu/.1 Ama, hemen ehnizden kaçıp kurtulacaktır. Ferdydurke'nin kahramanı gibi yaşamı kuşkuludur. 19()4'te Maloszyce'de doğan bu köylü çocujUı konıpleksli bir delikanlı olmuştur. Yüzü kızaıır, gevşckçc cl sıkar, alaylara çok geç yanıtlar verir. Biçimini arar. 1933: Bir edebi kariyerin başlangıç yılı. Çevresine gizlicc, sıkıla sıkıla bakan bu kolcjli genç Olgunlaşmamışlık Çağı Anıları'nm yazarıdır şimdiden. Varşova dakı kahvelerin masalarında gençlere ders vermektedir. Utangaçlığının yönünü deüiştirerek, kendindcn büyüklerle, Bruno Schulz, Witkicwicz'le konuşmaktadır, ı*rgin bir insanmış gibi giiven vererek. Nutuk çekmektc, öğretmenlik yapmaktadır. Aykırı bir tutunı içindedir, çünkü bu ilk kitabıııın olgunlaşmamış bir yazarın yapıtı olduğunu söylemektedir. Neye inannıalı? Onun o ironik aldırmazlığına mı, o eğitimci tavırlarma mı.' Yoksa bütün yaşamı boyunca durmadan öne süreceği savı o olgunlaşmamışlık ilkesine mi' Istemeyerek sürgüne gitmesiyle çalıştığı Po lonya gazctesınden, keşfedilmektcn, eleştırılınekten uzak ılüşüyor. Ferdydurke'yi yeni yayımlamıştır çünkü. Sürgün onu hcr şeye yeniden, sıtırdan başlamak /orun da bırakıyor. Polonya uzakta kalmıştır. Kuıtulmuştur ama Gombrowicz. 21 Ağustos 1939'da bir Polonya gemisi BuenosAires limanına girmiştir. Cîemitle bir verli köşe yazarınm dikkatini çeken birknç önemli kişı aıasın da gcniş kültürü olan Witold Cîombıcnvicz atfında bir modern mizah yazarı da bulunuyordu. Cıombrovvicz artık vatanım bir daha görmeyeceğini düşünmüvordu. Ama bu gidişin yirmi yıl sürece^ini de rahnıin etmemişti. Geliri olmadan, savaşın sonuna kadar gerçek bir yoksulluk içinde yaşıyor. Yaınalı giysilcrlc, oteline gönılerilen ckmek ve sütle yetiniyor. Ne var ki aşağı tabakanın Sokrates'i eski alışkanlıklarına sonunda veniden kavuşyor. Rcx kahvcsindc, geçinmek için yazılar yazıyor, satranç oynamak için de yazmayı bırakıyor; neyle geçindiğini merak edenlere Yüksck Sosyctedcn (Alta Soci edaıl) küçük hanımlara ders verdiğini söylüyordıı. Kuşkıısuz "sarı saçlılar "la birlikte olmayı "La Nacion " gaze tesinin yönetnıeni liduaıdo Mallea'mn kapısı önünde yarım saatten (azla beklemeye ycğlemıştı. Bauco Polaco'da küçük bir memur olarak çalışan (!ombrowicz Victoria Ocampo'nun (Arjantinli kadın y.ı/nr) korumasın dan uzak kalıyor, ama çevresınde hiçbir koşul tanıma Ikvumı 4. suyjuılu. *"