Katalog

* karşılaştırmaya sürüklcr. 1980'de yayımlanan noveli "Birıdungen"de yazar arkeolog 1 anny'nin erkek arkadaşından ayrıldıktan sonra, evli olan kı/ kardeşi Malvine'yi ziyarct edişini, kenılisi ilc hcsapLujmasını, akademik yaşamını gözılcn geçirisjni anlaıır. Fanny örneği ile yazar, bir kadın için iyi anne, iyi eş, iyi partncr olmanın yanı sııa, başarılı bir mcslck kadını olnıanın güçlüğünü, kadın için ıluygu ve düş,üncc diinyasmı birlcştirmcnin zorluğıınu anlatır. 1981'de yayımlanan "Die Frau im Mond" adlı romanında yazar, kadın vc erkek arasındaki ilişkiyi fanıastik ve realist boyutta incclcr. Kadının perspektifindcn anlatılan cserdc, birlikte yaşamın olanakları, yakınlık ve mesalc, bağ ve ayrılık arasında geçişler sergilenir. "Dcr Koplt.ıenzcr" (1985) adlı romanıtıda yazarın tasavvvufa olan ilgisi tckrar giindeme gelir. l'elselevc ilgi dııyan roınan kahramanı Dan, bir tarikala iiyc olur vc burada dünyanın mey dana gelişj, ycni gizli biliııılcr, felseteler konusunda tartışmalar katılır. I982'dc yazarın ikinci üçlemesinin birinci bandı vayımlanır. "llerrin dcr Tierc" adlı öyküıle, otuz yaşındaki bir kadının /or vc bir cmek mesleği olan ;ıt yetiştiriciligini mcslck olarak saçmek ıslcdiginde kar^ıla^tığı güçlükler anla1111 r. Domingo Garcra'dan Ger iye Kalan Öykü "Domingo Garcia'dan (ıcriye Kalan Oykü" kitabındaki sayısı onu bulan öyküdc "okuyucunun kolay bir okuyucu olmaması isteği" dikkati çekiyor. Cumhur Orancı, yazar olarak yazdıklarının kolay anlaşılır olmaması gayrctindc. Oykülcrinin, dönüp dönüp tckrar okunması istcğindc görünüyor. DURMUŞ AKBULUT bu bıçak saycsiylc lıalıkçılıktan gcmiciliğc gcçmiş, uzak limanları dolaşarak gcmiıiliğc kırk yılını \'crmiştir. Bengladcş'tc yaslı fahişe ycrinc onun kiiçiik kızına sanip olmıi!j, bu ilişki sonucu kcndisinin bilmctligi bir çocuk dünyava gdnıi^tir. Diycıcksiniz ki, buralarmı boş\'cr, mcrak cttik. Niyc adam öldüriip katil oluyorr1 Yıırdıınıla, yasal c\rliligindcn olnıa kı/.ının calı^tıgı i^ ycrindc patronuyla ilişkiyc girip namusıınu kiılctmcsinılcıı... "Sıızan I lanımın Yaşam ()yküsünün Son Paragralı" öykiisiindc tcsadüt sokagının iıısanı kadcr caddesinc nasıl çıkardığı gı>stcrilmektc. Artis olııyor Sıızan I lanım. Ya^lılığa doğru giılen volda kcnttcn kcntc, kasabadan kasabaya konııp göı,'cn çadır tiyatrosunun oyuncusıı olııyor, ılerken günün birindc bir piyangocıınun karısı olarak buluyor kcndini. Kaı,ınılmaz son ya^lılıkta, yalnızlığın ortasında, tuvalct bckçisidir artık. Kocası tcıkcdip gitmiş, oğlu hapsc dü^müştür. Uvey oğlıı cinscl tacizc baijlavınca ı,aıcyi cvdcn ıı/aklaşmakta bıılmuştur. Su/an I Ianım'ın yayını öyküsü, alın yazılarını gazctclcrdc okıııluklarımı/ın yaşanı öykülcrinc canlı bir örncktıı "Fski Ajanımızın Akibetiyle Ilgili Rapor" öyküsündc hcr şey öykü kahramanı Mustata A.'nın Ermcni kızı Tamara'ya scvdalanmasıyla başlar. Tamara, onun ycrinc Ermeni arkadaşı Agop'u scvincc nıahallclcrindc yaşayan azınlıklara karşı içtcn içc kin ve öflcc scline kapılır. Mustafa A. 67 eylül olaylarınıla provakatörajan olarak çocukluktan bcri arkadasları olan bu iki insan vc ailcsinin Istanbııl'dan kopmalarına, Amcrika'va göç ctmclcrinc neılcıı olur. Bu insanların bindigi Planct adlı gcnıi batınca da Mustata A.'nın ruhsal dcngcsi iyiılcn iyi.yic bozulur. Mcslığiıulcn istihı cdcr, içinc kapanır. birbırlcriylc iluisi olmayan olayların iç içc gcçmcsi şcklindc ortaya çıkan karabasanlar görür. Sonumla cinayct... kaçış... Bu öyküdc, tencrdc düzcnlcnen alcm, Arap kazazcdcnin tcncrdcn Mustata A.'nın yanına gctirilmcsi, o sııada ruhsal bunalımın içindcki Mustata A.'nın kazazcılcyi kcııdisindcn intikam almaya gclmiş Flanct yolcularından biri olarak görüp öldiirmcsi çok iyi işlcnmiş,. "Yağmıırun ( î i / i " oykıisü anlamın masal taılında sınıgclcrc yüklcndiği bir öykü. "Cîclip Cîcçcıkcn" adlı öyküdc isc cjı ulak toplumsal birinı ailc yapısı irılclcnmcktc, büyüklcrlc çocuk arasındaki ili^ki, gcriyc dönüsjcrle, zaman Cumhur Orancıdan yeni bir kitap Tasavvvul ve Fnischmuth B tc. 19X7'de yazdığı vcbir geliijim ronıa nı olan "Ubcr dic Vcrhacltnisse" dc mitos vc tarih, yazarın çıkış noktasıdır. Dcmctcr nıotivinin isjendiği cscrdc, gımümüz ViyanaM'nda politik vc toplıımsal ıliskilcılc, ki.şiscl vc özcl ilişkilcr iç içc anlatılır. Kvlilik diiji kızı l ; roh ilc birliktc vasjayan Mcla rcstoran sahibi, bürokrat çcvrcsi olan, bilinçli vc güçlü bir kadındır. Kenılisi özgür vc bağımsız bir ilişkiyi tcrcih etmiştir. Ancak kızı kcndisinin aksinc, gelencksel kadın rolünii scçcr, yarı Türk olan bir diplonıala aşık olur, cvlcnin, csinin kariyerini dcstcklcmcvi tcrcilı eıler vc onıınla Türkiye'ye giıler. Barbara Frischmutlı, Lcna vc I roh figürleri ilc ncsil çatışmasını, larklı bir milolojidcki Dcmctcr Korc örncğine bcnzcr bir «jckilde işler. 1990'da yayımlanan vc bir çağ ronıa nı olan "Kinandcr Kind" adlı cscrinde yazar, dört kadının savaş öncesi vc sonrası yaşamlarım, karşılaştıkları giiçlüklcri anlatır. Çok üretken olan vc sürekli ya/an Barbara Frischmuth'ıın "Dic Ferienramilie", "Amoralisschc Kindcrklapper", "Rückkehr zıım vorlacuHgcn A u s g a n g s p ıı n k t", " Tr a ıı m g r c n z c", "Tagc und Jahre. Satze zur Situation", "Daphnc und Io", "Hcxcnhcrz" adlı cscrlcri vardır. • ' Yrd. Doç Dr. (iıi/pcn Scrl Boıııı lUıivcrKttc\i Şarkiyat Eııslitiisii'ııJc öğrcliın iıyc\ıılır u kitapta yazar Cumhur ()rancı'yı en lazla ilgilcndircn konııların başında "ölüm" Kclmcktc. ()lümc bakı^ında "ölünıii bcKİcycnin" yanında "ölıinıü arayan" ycr almakta. "Bir Olünuin O l ü m i i " öykiisiindc "gcrçcklifiin yapaylığı" sonui'iı yalnı/lı üa, yaşama yabancıLışmava itilcn insan lard*an biri olan ()/^ahin Pa/arlarnacı lık îjirketi'nin sahibi, cmckli lısc miidiirü Fkrcm Avni Ozşahin'in nasıl "y"a ijayan olii" halinc geldig'i scrgilcnmckIİKİnin, nczakctin, scvginin, bakıijların hcr şcyin yapay oldıığu yaşama ölü bir yaşam dcnir. Bu yaşamı yaşamaya calı^anlaıa da yasayan ölüjer. \'aşayan ölü dc ölünce n'olur.' Bir Oliinün ()lünıü. lü'clle gclcn ölüm oldıığu üibi, kalptcn, kanscrdcn, trafiktcn, intinarla gclcn ölümlcr dc vardır. Ekrcm Avni Bey'in olümii ikinci katcgoridc ycr alır. flğrctmcn olarak atandığı ycre gidcrkcn scvdiği kız kcndisini uğurlamaya gara gclscydi, mcmuriyctin kcndinc \'crdiği saygınlığı kııllanaıak o kızla yııvasını kuracak, nıutlu ailc babası Mİatıvla ticaıcttcn uzak' kalacaktı. Olanla olacağın öniinc gcçilnıiyor. lHas cdin cc, şakağma tioğrulttugu tabancadan çıkan kurşunla yaşamına kcndi cliylc son vcriyor. "KüHcnmiş Zaman Hamalları" öyküsündeki eli ayağı tqtmayan yaşlı kadının sonunıın da l'.krçm Avni Bcv in kindcn pck larkı yok. Ölümü, başkasının cliylc olsa da, ölümü bcklcycn, vaşanıı tcrkctmck istcycn biri olarak kc sinliklc cinayct dcgil, inlihar. Kcndi istcğiylc zchirlcnnıcktc. Yaşlı kadın zamanı kullanamaz dıırıımdadır. Bu ııcdcnlc zamanı küHctmcktcdir. Oturmaktan çürüycn gövdcsi oıurduğu ncs ncnin biçimini almıştır. Böylclcrinin yanına ölüm niyc sokulmaz? Dıijkı, cü rümiiij ct, kiil kokıısıına davananıadıgından elcsck, bizc tarit cdili^ınc göıc "ölüm" dc burun diyc bir duyu organı y f Provakatörajan Barbara Frlschmutrı bazı eserlerinin kavnağını kendi ya$antısına ve deneyimlerine dayandırır. CUMHURİYET KİTAP SAYI 328 Olmck istcycn yasjı kaılının yanında, onu taşıyarak öliimc lıazırlayan, ölmc mck için miicadelc eılcn iki işsiz hanıal var. Kaılının ölümünc yarılımcı olarak ka/andıkları paravla karmlannı dovıı rıırlar. l^si/liklc ölümıin kolkola olıluğu bu oykiklcn sonra gclcn, kitaba ıla adını vcrcn "Domingo Cîarcia'ılan Cic riyc Kalan ()ykıi" öykiisüıulcki Do ıningo Cîarcia isc cinayct işlcr. I lcm dc kcndi cnıcği alın tcriylc ortaya çıkardı ğı en dcğerli şcyi bıça^ıyla. Domingo ° İşsizlik ve ölüm sıçranıaları içinılc göstcrilmcktcılir. Oykü kahramanmın karısı ycrinc kızını koy ması, kızının karısının yaptıklarını yapıp yapmayacağını ıliijjünmcsi böylccc kcndi yaptıklarını anlatması, özündc sevgi, aşk, flört, cvlilik olan öykünün içcriği... (îizlencn Adamın Oyküsü'ndc monoloğun, ikinci öykü kişisinin sıısmalarıyla diyaloğa dönüstürüldüğü görül mekte. Bu susmalarfa, konuşanın sözlcri güçlcndirilmcktc, sözc aksiyon kazandırılmaktadır. Cumhur Orancı'nın gcncldc öykülcrinc sindirdigi "giz'in gizliligin en yoğun biçimdc koklandığı öykiilcrdçn bir tancsi bu. Aldatma, cinscllik, tcodal ailc yapısı, dayak, gur betçilik, açlık gibi tcmalar nıı gizlc oluştıırıılmada. "Cîiz'in hükümranlığı "Ciüne^i Söndiircn Adam " öykiisiindc dc sürmckte. Bu "Ciiz'in olustıırdugu vörüngcdc isc "normal düjilık' , "çitt kişjlik", "nihilistlik" dönmekte. Bunların oluşumunda isc "ycti^mc, ycti^tirmc biçimi, aşırı annc scvgisi, bu sevgiyi başkasıyla paylaşamama, için.c kapanıp nayallcrc ycni ılünyalar kurnıa var. Anncsi ölcn labrikatör, ılı^ dünya dan uzaklaşıp kcndini cvine kapar. Pcnccrclcri siyaha boyatıp yüzlcrcc mıımıı aynı anıla vakar, anncsinc ait cijyalar vc lotograllarla bas,başa kalır. llk ki^iliğinc, normal biı insana döndügündc isc boyaları kazır, nuıtnları söndürür, labrikasına döncr. Nc var ki ılavranıslarına kuijku, akılılışılık hakıın olmaya ba^lamı^tır... "(lennet, Lunapark Mczarlıaı Bir Adayılı öyküsü, kalanın, öliimc, öliimdcn sonrasına yoğrulduğıı bir öykü. Bilinmcycni bilinir kılma, canlaıı dırmaya çalıijma, hayali gcrçcge gcrçc ;i hayalc dünüştürmc çabasııula söy enceden yararlanma var. Bayan Barba Earsha\v'un vaşam öyküsü ılilden dilc dolaşırkcn ilavclcrlc zenginleşmekte, zcnginlcştikçc (arklı biçimlcrc girmcktcdir. Anlatının söylcncc biçimindc kurgıılannıası öyküdcki inamlnıazlıgı inanılır kılılıgı, gibi atmo.stcri gizin sisiylc örtmcktcdır. "Domingo Cîarcia 'dan (îcıivc Kalan Oykü" kitabında, savılığınızda sayısı onu bulan öykülerJe "okuyucunun kolay bir okuyucu olmaması isteği" dikkati çckmckte. Cumhur Orancı, yazar olarak yazdıklarının kolay anlaşılır olmaması gayrctimlc. Oykülcrinin, dönüp dönüp tckrar okunması is teğinde. Bu öykülcr toplamında ılikkati çcken diğer nokta dcnizi, dcniz insanlarını, gemileri, gcmicileri anlatan öykü lerin sayısının ikidc kalması. Bu öykülcrin biri "Domingo (îarcia'dan (îcri yc Kalan Oykü", diğcri isc "Cennet, Lunapark Mczarlığı Bir Adayılı Cumhıır Orancı tdsiz opcratörü olarak yaşamınııı biiyük bölümünü gcnıilcrdc, uluslararası sularda gcçircn bir vazar. tlaklı olarak insan bu tür ö\kü lçri daha çok bckliyor ondan. Cumhur Orancı'nın öykü yazarlığında dcğinnıcdcn gcçcmcyeccğimiz diger bir nokta da, kimi öykülcrinılc, öı neğin "Susan I lanımın Yaşam Oyküsüniin Son l>aragratı"nda oldıığu gibi yan öykü kiijilerinin yctcrincc işlcnnıczan hanımın kocası piyangocu, sonra o balonııı Unıit üç boyutlıı olarak clc alınıp dcrinlcmcsinc ilcgcrlctuliril.se lcrıli öykü daha çok z.cnginlcşccckti hiç ku^kusuz. • .. Domingo Garcia'dan Geriyc Kalan Öykü / Cumhur Orancı / l'c/u\ Ya\ın mcsi. Adını anılığımız bu öykikle Su ahh/ 12 i s. SAYFA 9