Katalog

Kapak konusunun devamı. aracına dönüşebiliyor; "ŞeriatçıKürtçüOsmanlıcı"dan oluşan üçgenin "resmi tarih" eleştirisini bclirli bir politik kavga güdülüyor. Yoksa "resmi tarih"in yanlışlarını ya da önyargılarını düzeltecck bilimscl üretime kim ne söyleyebilir!.. Kaynaklara intnek, belgeleri didik didık etmek, geçmişin kanıtlarını irdeleyerek ycni gcrçekleri ortaya çıkarmak tarihçinin işlcvidir; ama bu çaba, siyasetin dışında kalan bilimsc) saygınlığın alanında değerlenir. Varolan bclgelerin ve kitapların aydınlığında yapılacak yorumun değeri de bu işi yapan bilim adamlannın saygınlığıyla doğru orantılıdır ve hiç kuşkusuz her şey yeniden tartişmaya sonuna dek açıktır. Server Tanilli'nin Türkçe'ye kazandırdığı "Osmanlı tmpara torluğu Tarihi"ni bu kapsamda çok önemli sayıyorum. Yabancı bilim adamlarının Tanzimat'a döniik ve Cumhuriyet'e yönelik koşulları ve olguları ele alırkcn gösterdikleri yansızlık özeninin bizim açımızdan güncel bir anlamı var. Bu kapsamlı yapıt, Türkiye'de 1923 Aydınlanma Devrimi'ne siyasal savaş açmış çevrelerin tarihe bakışlarındaki sapkınlığı yalanlamaktadır. En etkili yalanlama, hiç kuşkusuz bilimin diliyle yapılandır. Çünkü bilim kimseyi yalanlamak için üretilmez, gerçekieri arar ve dile gctirir. Gerçck saygısı olanlar da bilimin pusulasına göre fikirlerini ve yönlerini saptarlar. "Osmanlı Imparatorluğu Tarihi"nin bizde "resmi tarih" diye suçlanmak istenen tarihle çoğu yerde özdeşleşmesi şu soruyu da ortaya çıkarıyor: Acaba bu yapıtı ortaya koyan Fransız bilim adamları Kemalist midirler?. olumlu bir sıçramayı ifade ederler. AP ve MC hükümetleri ile 12 Mart Rejimi ve anayasa dcğişiklikleri dc buna karşı gerici tepkiyi dile gctireceklerdir. Tanilli'nin anayasal tezinin başlıca köşe noktaları bunlardır. Yöntemin tarihsel maddeci olduğuna işaret etmiştim. Peki, yazarımızın tarihin akışından çıkarttığı anlam nedir? Bence, hissedilir şekilde yeni bir dünya, yeni bir kültür yönündedir: Sosyalizm. Zaten kitabın 6. baskısına girişteki şu dizeler de bunu açıkça belli eder: Ne devlet ne para Insanın emrinde dünya Belki yüz yıl sonra Olsun Mutlaka bu böyle olacak ama. Nâzım Hikmet (2) Anayasa Hukuku'nun hem bir çekiciliği hem de bastan çıkarıcılığı var dır. Insanlaıı hem Kendine çeker, hem de bazılarını bir süre sonra başka türlüleştirir. Ya da bu tiirliiler belki daha çok onun iğvasma kapılırlar. Çünkü bir hukuk dalında siyaset, ideoloji, felsefe, sosyoloji, iktisat, tarih, yöntembilim vb. ne kadar olabilirse, hepsi vardır onda. İşte şimdi "ötcki Tanilli"ye, belki de asıl'ına geçiyoruz: Kültür adamlığı. Bu da kendisini ürün baslıklarıyla açıklayacaktır. Tanilli, hukuk öğreticiliği ve yazarlığınm yanına çok geçmeden, en sevdiği bilgi halısını scrivcrdi: Uygarlık Tarihi. O gün bugün de işte daha çok budur; kamuoyu da O'nu daha çok bu kimliğiyle tanır. Şimdi bu alandan bize getirdiklerini şöyle bir hatırlayaıım: Uygarlık tarihi, yüzyılların mirası ve gerçeği, Fransız aevrimi ve portreleri, ayrıca Voltaire ve Diderot üzerine kitaplar, demokrasi ve eğitimin nasıl olması gerektifii üzerine öneriler, dinci ideolojiyîe esaslı bir hesaplaşma olan "îslâm çağımıza yanıt verebilir mi?", vb. vb. Bütün bu yayımların iki ortak paydası dikkat çekicidir: Fransa çıkışlı olmak ve "Aydınlanma" felsefesine oturmak. 1980'ler ve 90'lar Tanilli'sinin Fransa'dan Türkiye'ye esas mesaiı, bu felsefenin önemi ve onsuz oimazlığıdır. Bu ba^amdadır ki, Islam dünyasında Türkiye'nin ve Kemalist Devrim'in değerli yeri özellikle vurgulanır. Bunun da esas yapıtaşı laikliktir. Sosyalist Tanilli, dünyada ve Türkiye'de meydana gelmiş burjuva demokratik devrimlerin insanlığa hizmetini, düşünsel, örgütsel, kurumsal, vb, katkılarını hiçbir kompleks duymadan bağrına basıyor. Tanili nin Marksist hümanizmasını gösteren alıntı Nazım Hikmet'tendi. Aydınlanmacı hümanizmasının şairi de yerlidir: Kaygusuz Abdal. Server Tanilli BULENT TANOR Server Tanilli, düşünce üretiminin durak bilmeyen dinamosu. Nerdeyse biz onu okumaya yetişemez olduk. O ise sürekli koşuyor. En son katkılarından biri, Robcrt Mantran yönetimindeki "Osmanlı Imparatorluğu Tarihi"ni dilimize kazandırması. Tanilli'nin düşünsel üretiminin bir başka ilginç boyutu da bunun çeşitliliöi. Ben, Kisa yazımda bu nokta üzerinde duracağım. Otuz yılı aşan tanışıklığın keyfini de içimde tasıyarak, fonda tutarak. Tanilli ilkin bir hukukçu. Üstelik hukuk biliminin en has dallarından birinden geliyor: Medenî Hukuk. Zaten doktorası da bu daldan. Ama çok geçmeden, iç kıpırtıları onu Anayasa Hukuku'na götürecek. Asıl Tanilli şimdi başlar. (1) Anayasa Hukuku öğretim üyesi olarak yazarımızın en büyük ürünü, 1990'da 6. baskısı yapılmış olan "Devlet ve Demokrasi"dir. Bu aslında, altbaşlıöın da gösterdiği gibi, bir "Anayasa Hukukuna Giriş"tir. Kitap, tarihsel maddeci bir yaklaşımla konuları işler. Sınıflı toplumun ve sınıflar mücadelesinin siyasi ve anayasal hukuk üzerindeki izdüşümleri hemen her bahiste kendini belli eder. Devletin kökeni (burjuva ve Marksist görüşler), tipleri (köleci, feodal, burjuva, sosyalist), demokrasi ve anayasacılık hareketleri ile, kamu özgürlüklerinin serüveninde burjuvazilerin ve işçi sınıflarının payları, Marksist demokrasi anlayışı, faşizmlerin sınıf karakteri, vb. konular işte bu yöntemlc incelenip sunulmuşlardır. Türkiye tarihi ve gelişmelcri açısından incelen uğrak noktaları Senedi Ittifak'tan (1808) 1961 Anayasası döncmine kadar uzanır. Türkiye bahislerini açmaya çalışan anahtarlara gelince, bunların birkaçı şöyle sıralanabılir: Senedi Ittifak'ın gerisindeki sosyal güçlerin feodal (geri ve gerici) karakteri, 19. yüzyıl ve kapitalizmin girişi, yan sömürgeleşmc ile Batı kurumlarının alınması arasındaki bağlar, dış baskıların rolü, işbirlikçikomprador burjuvazinin yükselişi, vb. 20. yüzyıl için anantar kavramlar farklılık gösterir. Jön Türkler'le yükselen askersivil aydınlar radikalizmi, milli kurtuluş hareketinin antiemperyalist karakteri, bağımsızlık içinde köklü dönüşümlerin gerçekleştirilmesi şeklindeki gelişmeler, bir önceki yüzyılın olumsuzluklarına diyalektik ve başarılı birer tepkidir. Cumhuriyet radikalizmine karşı tepki 1940'ların ortalarından itibaren siyasal ifadesini bulurken, yeni ticarî ve malî buriuvazi, eşraf, toprak ağalığı gibi sınıf ve katmanardan asıl desteğini alacaktır. DP döneminin siyasal ve anayasal sapkınlıkları, dışa bağımlı tekelci sermaye Ue kapitalizm öncesi sınıflar ittifakının gerici tabiatıyla açıklanmıştır. Nihayet, bürokrat ve aydınların hareketi olan 27 Mayıs ile onu taçlandıran 1961 Anayasası, "çağdaş Batılı özgürlük anlayışı"na yönelme noktasından yeni ve SAYFA 4 Her şeyi insanda arayan bir yazar Scnvr Tanilli Franşız Devrimi'nden portreler Nasıl bir demokrasi istiyoruz? Fransız Devriminden Portrelery'Server Tamllı/Cem Yaytnevı/278 s. Nasıl bir Demokrasi Isüyoruı/Server Tamllt/Cem Yayınevı/222 s. Vollaire ve Aydınlanma/Server Tamlli/Cem Yaytnevi/266 s. Kandid ya da lyimset\ik/Voltaıre/Çevire n Server Tamlli/Cem Yaytnevi/268 s Her ne arar isen insanda ara, Kudüs'te, Mekke'de, hacda değil.. (tslam çağımıza yanıt verebilir mi?) Türk liberalleri, dinci ideoloji ve kurumlaşmayı "anlamak" uğruna Dunlara tesim olurken, aslında liberallerin işi olan hesaplaşmayı ve aydınlıkçılığı Marksistler yapıyor. Nankör bir iş mi bu? Hayır. Çünkü tarihin gündemini onlar seçmiyor, sen ben biz seçmiyoruz; Tarihin ve toplumun kendisi dayatıyor. O halde bütün mesele, Yüzyıllarııı (îcrçvgi ve Mirası\ServerTamllt/Cem Yayınevt/644 s Yuzyıliarın Cjcı^cn ve Mirası2 Server {amllı/C.em Yayınevt/640 s. Yüzyıllarııı Gerçeği ve Mirası3 ServerTantllı/Cem Yaytnevı/622 t Yüzvılliirın (icK,cğ ve Mirası4 ServerTantllı/Cem Yayınevı/596 s gündemin hakkını vermek. Tanilli ve onun gibiler bu işi hakkıyla yapıyorlar. Zaten şimdi Tanilli'ye sorsanız, "Bunca şeyi nasıl yazabiliyorsunuz" diye, yine hafifçe gülümseyerek, "Iman kuvvetiyle!" diyecektir. Muzipliği de üstündeyse, "Ağabeyiniz Kars balıyla büyümüştür" demeyi de ihmal etmez. ı C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 3 1 0