Katalog

Başaran da sürdürüyor, Gök Ekin'i (11) sunuyor 1975'tc. Gök Ekin'in şiirlcrinde, ayuınlığın, emeğin, halkın giicünü bir kez daha vurguluyor. "Güllerin ka ranlığı zorlayışı"nı anlatıyor, "Toprağın yüreğinin sıcacık attığı"nı. "Alevlerin içinuen geçenler"i, "Gözleri dalıp dalıp giden görüşmeciler"i. "Elma çiçeklerinin ince bir şarak gibi solduğu"nu, "Şafakta açacak güllerin" yani "yaşamın nöbetini tuttuğu 'nu, bilinçli bir savaşımın Anadolu'ya seslenişini ve "Umudun gök ekini"nin "başağa kalkacağı "nı haykırıyor hem usulca, hem yiğitçe. Elif Diye Bir Türkü (12) diyor sonra. Bu türküsündc halkını,yurdunu anlatıyor yine. Elif Diye Bir Türkü'nün öyküleriyle içimizi ısıtmayı, yüreğimize umut salmayı sürdürüyor. Memetçik Memet (13) geliyor sonra Başaran'dan. Bir anıroman. Yurt köşelerinden acılı ve hüzünlü görünümlerle dolu olan bu kitabında Başaran, Milli Eğitim Bakanlığı'nın yasadışı emirleriyle askere alınıp "çavuş" çıkartılan Yüksek Köy Enstitüsü mezunu öğretmenin gözlemleriylc askerlik serüvcnini anlatıyor. 80'lere geliyoruz. Başaran'ın direngen savaşımı sürüyor. Dilsiz Oyunu (14) adlı öykülerini sunuyor bu kez. Anadolu ve Trakya'dan öğretmenlik gözlemleri, insan ve yasam Kesitlerini olcuyoruz Dilsiz Oyunu'nda. Bir anıroman daha: Yasaklı (15). Köy Enstitüleri'nin aydınlığını yok edemeyenler, Köy Enstitülü sanatçıların boyun bükmez sevdalarını sönuüremeyenler baskı üstüne baskı uygulamaktadırlar. Kıyımlar, sürgünler, yakma girişimleri, yasaklamalar... Yaşanıı zından etmek ve susturmak için öğretmcnlcre saldırmaktadırlar. Başaran Yasaklı da kimi yerlerde alay ederek, kimi yerlerde hüzünle karşılaştığı kimi yasakları, kurulan kimi komplolan ömrü boyunca vazgeçmediği duru Türkçe'siyle, halk diliyle aktarıyor. Meşe Seli (16) şiiıleri geliyor sonra. Yine uoğa, yine sevda; emek ve halk sevdası, özgürlük ve aydınlık arayışı, umudu. "özgürlüğe çifte su veren/ Kan köpüklü meşe selini anlatıyor. Söylenceleri, Pir Sultan ı, Fcrhad'ı, Bcdrettin'i bugünlere getirip selamlıyor. Acılarla dolan bir savaşımı güzelliyor şiiriyle. "Türkülerc gömün beni/ Olmaz mı kardeş?" diyor. Yine bir şiir kitabı, Günler Tuz Rengi (17). "Alnı kanayan sözcükler"Ie yazılan şiirler. "Öpüşen, sevişen sözcükler"le. 'Yüreği zındanda bile yalnız komayan/ En güzel rengiyle umudun/ Bizdik açan kuytularda/ Yenilmeyen sesiydik ırmakların/ Yüzyıllara benzeyen yolda." dizeleriyle direnen bir ozanın sesini duyuruyor bize. Hep umutludur, umut salar: "Ebemkuşakları uzanıyor gördüm/ Yürekten yüreğe." diyen bir umudun sesidir bu, "Tüm kapıları açan türkü olmayı" özleyen bir umudun sesi. Köy Enstitüleri'nin kuruluşunun 50. yılını bir destanşiirle selamlıyor Başaran, Köy Enstitüleri türküsünün dizesiyfe: Sis Dağının Başında Borana Bak Borana (18). "Susturuluyor ince hünerlerle/ Türkülere yürüyen özsu" deyip hüznünü aktardıktan sonra günümüzün eğitim sorunlarına aydınlıkçı bir eğitim emekçisi ve sanatçı gözüyle eğiliyor. Binlerce halaya katılanların teke teıc kavgada da aydınlığı ve umudu nasıl savunduklarını anlatıyor şiiriyle. Köy Enstitüleri'nin 50. yılı olur da bir kitapıa yetinir mi Başaran? "Tonguç'a ve Yakınlarına Mektuplarıyla" Sabahattin Eyuboğlu'nun Köy Enstitüleri savaşımına kattıklarını anlatıyor: Sabahattin Eyuboğlu ve Köy Enstitüleri (19). Öğretmeni Sabahattin Eyuboğlu için, "Tüm balyozculara inat bir yıkılmaz Köy Enstitüsü'dür o." diyen Başaran, onun için yazdığı şiirlerle, onunla ilgili anıları ve yazdığı mektuplarıyla onu anlatıyor. Eyuboğlu'nun Köy Enstitüleri'yle ilgili şu düşüncesini aktararak bir selam ua ben göndermek istiyorum ona: "Her devrimci kurum gibi, Köy Enstitülcri'ni de dışarıdan ve içeriden yıkanlar oldu. Dışarıdan yıkanlar bilerek bilmeyerek, Para'nın uşaklarıydı; içeriden yıkanlar, bile Ferit Oğuz Bayır'ın yaşamını ve eğitim savaşımının öyküsünü anlatıyor bu kitapta. Tonguç'un deyişiyle, "Omrü boyunca geceyi gündüze katarak, ilköğretimle, öğretmen yetiştirme işinin gelişmesine hizmet eden, bu ıığurda her türlü özveriyi göze alan, daima müspet düşünen ve ileri fikirlere bağlı bir arkadaş..." olan Ferit Oğuz Bayır, Köy Enstitüleri'nin yılmaz bir savaşçısıdır. Tonguç'un yol arkadaşı olan ve "köyün g ü c ü " n e inanan bu eğitim emekçisini, "dircncimizi canlı tutan bir ulu çınar" diyerek selamayan Başaran, onun yaşamöyküsünde Cumhuriyet dönemi eğitiminin dc tarihini yazmış oluyor. Kalın Mavi Bir Ses (24) ise Başaran'ın öykülerinden seçmeleri içeriyor. Başaran, bir eğitimci olarak, eğitimin asıl ilk döneminin önemli olduğu bilinciyle çocuklara yönelik kitaplar da yazmış. Kuş Dili, Evvel Evvelken Deve Telalken, Yağmur Gelini, Boyalı Irmak, Söğütler Ses Verince, Akça Kız, Aç Kapıyı Bezirgân Başı, Dilek Yüzüğü, Ctngöz Çoban bu kitapların başlıcaları. Bu Kİtaplarında da çocuk eğitiminin önemli araçlarından biri olması gereken çocuk kitaplarının hangi özellikleri taşıması gerektiği bilinciyle eğitimci kimliğini görüyoruz Başaran ın. 1947'den itibarcn birçok dergide yazılarını gördüğümüz, yapıtlarıyla "1970 TRT Öykü B a ş a r ı ' , "1970 Sabahattin Ali Fİikâye Yarışması Ikincilik", "1979 Orhan Kemal Roman", "1993 Sabahattin Ali Kültür Günleri O n u r " ödüllerini kazanan Mehmet Başaran'ın "40. Sanat Yılı" 1993'te kutlanmıştı. Bu yıl ise "70. Yaş" kutlamaları yapılıyor. Başaran'a nice yapıtlar, nice yaşlar diliyorum. (1) Ahlat Ağacı, şiirler, 1953, kendi Tiasımı (2. basım Koza Yayınları, 1976) (2) Çarığımı Yitirdiğim Tarla, köy notları, Varhk Yayınları, 1955 (3) Karşılama, şiirler, Varlık Yayınları, 1958 (4) Nisan Haritası, şiirler, Varlık Yayınları, 1960 (5) Aç Harmanı, öyküler, lzlcm Yayınları, 1962 (6) Kocakent, şiirler, kendi basımı, 1963 (2. basım Akçay Yayınları, 1981) (7) Zeytin Ulkesi., 1964 (2. basım, Yüreğin Sesi Zeytin Ülkesi adıyla Yazko, 1983; 3. basım, Başak Yayınları, 1993) (8) Pıtraklı Memleket, şiirler, Öncü Kitabevi, 1969 (2. basım Prospero Yayınları, 1994) (9) Sürgünler, öyküler, Ararat Yayınları, 1970 (10) Tonguç Yolu, düşünce yazılan, Varhk Yayınları, 1974 (11) Gök Ekin, şiirler, Cem Yayınevi, 1975 (12) Elif Diye Bir Türkü, öyküler, Yeni Büyük Dağıtım Yayınevi, 1976 (13) Memetçik Memet, aiüroman, Okar Yayınları, 1978 (2. basım 1979; 3. basım Milliyet Yayınları, 1990) (14) Dilsiz Oyunu, öyküler, Cem Yavınevi, 1983 (15) Yasaklı, anıanlatı, Çağdaş Yayınları, 1986 (16) Meşe Seli, şiirler, Yazko Yayınları, 1982 (2. basım Başak Yayınları, 1993) (17) Günler Tuz Rengi, şiirler, Cem Yavınevi, 1986 (18) Sis Dağının Başında Borana Bak Borana, şiirler, Cem Yayınevi, 1990 (19) Sabahattin Eyuboğlu ve Köy Enstitüleri, Çem Yayınevi, 1990 (20) Özgürlesme Eylemi: Köy Enstitüleri, düşün yazılan, Çağdaş Yayınları, 1990 (21) Hoşça Kal Dünya, anlatı, Cem Yavınevi, 1990 (22) G i z K o k a n S u s k u n l u k , a n l a t ı , Çağdaş Yayınları, 1991 (23) Aydınlanma Yolunda, Kartal BelediyeM Kültür Yayınları, 1993 (24) Kalın Mavi Bir Ses, seçilmiş öyküler, Cem Yayınevi, 1993 rek bilmeyerek, Para'nın uşaklarının uşaklan oldular." Başaran'dan Köy Enstitüleri'nin kujuluşunun 50. yılına Dİr armağan daha: Özgiirleşme Eylemi: Köy Enstitüleri (20). Başaran bu kitabında bir düşün adamı kimliğiyle Köy Enstitüleri'ni anlatırken, Tonguç'tan Hasan Ali'ye, Sabahattin AJi'den Varlık dergisine, Ferit Oğuz Bayır'dan Orhan Burian'a, Nâzım Hikmet'ten Velidedeoğlu'na birçok Köy Enstitüsü sevdalısının düşünceleriyle, anılarıyla Köy Enstitüleri'nin tarihini veriyor sanki. Başaran, "Insan yaşamı bir özgürlesme eylemi, ilk ateşin yakıldığı günden beri acılarla sürüp gidiyor. Sevgi, barış, insan hakları, o atesi parlatan yeni değerler..." düşüncesiyle, bir aydınlık tarihimiz olan Köy Enstitüleri'ni anlatıyor coşkuyla, umutla. Âraya Hoşça Kal Dünya (21) giriyor. "Deniz Başaran'dan Kalanlar" altbaşlıklı bu kitapla Başaran, trajik bir ölümle yaşamı noktalanan kızı Deniz'i anlatıyor. Ama bu yalnızca bir insanın kızıyla ilgili anılarını anlatan bir kitap değil. "Çocukların çocukluklarını, gençlerin gençliklerini yaşayamadığı döneme kafasıyla, yüreğiyle karşı çıkan" bir aydınlıktır Deniz Başaran. Onun yaşamında ve yazdıklarında bir kuşağın acıları, hüzünleri gizlidir. Bu gizleri toplumuna sunmak nem bir babanın, hem de bir sanatçının görevidir. Bu sorumlulukla ortaya çıkan bir kitap Hoşça Kal Dünya. Giz Kokan Suskunluk (22), anlatılarından oluşuyor Başaran'ın. 12 Eylül günlerinden bugünlere uzanan acılı, hüzünlü, kimi zaman da coşkulu ve alaylı olayların tanıklığını yapıyor. "Eğitim Emekçisi Ferit Oğuz Bayır" altbaşlığıyla sunufan Aydınlanma Yolunda (23) ile Başaran yüzünü tekrar Köy Enstitüleri'ne çeviriyor. Yüzyılımızın tanığı olan 1899 doğumlu eğitim emekçisi "Halkın Dostları"nı veriyor. Şimdi de Hİnyedı geliyor. 4K. Oğlak'tan herktsc özcl «rmağan: Halkın Dostları dcrgisinin 1970'tcki ilk sayıtının tıpkıbasımı. Adalet Ağao^lu'nun "Çankay» Konu}ması"... Bir Victor Hugo fllri vc »Itı Osmanlı (cvlmıcnl... Celâl Nuri'nin "Şımal Hatıraları" ve Adalet Ağaoglu'nun "Hlçbir Yer"l... Mahmut Yturi'nin Çulluk'undan Udımlık: Çulluflun Öliimü/Tekenln Kmjm««ı... Fethl Naci "Sait Falk hakkında sağdan ve soldan yanlı; değerlendırmeler", Ferit Edgü ise "Urfalı Mateos'un Yazgısı" uzerine yazıyorlar. . Nuret UJurlu, Sina Akyol, J«vk»r Altıml, Adil lıcl, H ı u n Akây, Mchmct Yafin vc Tun» Kircmitçi'nln "Şlir"l«rl... Mahır Özta; ve Doğan Yarıcı'nın "Hikâye"lerl... £»r» Incl'nin yazııı: "Türk Romtnında İlk Polltiyc: Eırarı Clnlytt... Ismet Özel, Ataol Behramoğlu, Murat Belge, Nlhat Behram ve Cemal Süreya'nın kalemlerinden "Halkın Dostları Uzerine" kolajı... Ytlnızca tcçkin kitapçılarda... YAYINLARI "oknrianıı kak ettl*l . yazarlarıa bcklrdltl kallM" ıiiiiı'ııı büyük aboııc kaııi|iaııyası! ıı;ı 1: 1 1 İMiliiıı >cııi ahoııeleriııc O^lak \<ı>ınlan 1 ariisıiKİ.ııı s c ç c r c k l e r i tam 2 ınihon 100 biıı lirulık hcdava kilap. Ayrııılılı hil^i ıı»r: yt'di'ıle. SAYFA 11 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 310