Katalog

ıçmdc, dclirnıeye vakitltı i yuk onlarm (îfrı kal.ınl.ırs.ı lıep... Ya keııdileıiııı ;ıp talcıı uğıaşlaıa kaptırıp asıl düşunmelerı gereken seyleri düsiinmekten kaçıvorlar va cla hcnim gibi... Heı ııeyse... Dıırakta konıısan ıkı kışıvı diıılcdını. Biri, "Ben köklik dü/enmın gen gclmcsini istiyoruııı aıkadaş ' diyordıı. Ağzından çıkan sözcukler ayneıı böyleydi. 1 larra sonları lazla çalısma vaptığı halde kazancıyla cvi ni geçıııdiremıyormuş, gırtlağma kadaı boıç içindeymis ve ayrıca ev sahibiyle dc başı dcrttcymi^. lşçi değil de köle olsavmış, cfendisi lıem simdikindeıı daha cok çalıştırmazmış, hem tlc ailesiyle birlikte kalabileceğı bır yer göstermek /.orunda kalırıni!}." Çözüm, Haci Dayı'nın kızı Boğa/'dakı köşkiin sahibcsi olan akrabası Cavidan'ııı ona kı/.gırılıkla söylcdiğı miydiı' "Bir ijcy yap! Musluk tamir et, lagını kaz, hamamlık yap! Ya da halı ticaretine giriş ve bcni kaziklayıp parayı yoksullara dagıt!" Cavidau baştan lu'ii bu tuza^a çckmck ıstcmiştir onu. Amacı, her şeyiyle teslım almaktır. Alı, yapabilccc^i tck bir ^cy ya par. ünerisinı kabııl etmiş gorünerck Cavidan'ın "yaf tulunuı gövdesının " sımgelediği paranın igrcnçli^ini belirten, "nayattan çok yoklıı£u çağnştıraıı" (,'iplak tı> lo^raHarını çekmeye razı eder bu zcngin kadını. Sonra da bu son çektiklerinin dışındaki bütün ncgatiilcıi, arçiv dosyaları nı, notlarını aklına cstikçc günlüklcrim yazdı^ı defterlerı, basılı bütün fotuğraila n, öğrcuti arkadaşlarıyla bırliktc oturduğu cvin sobabinda yakar. "Arkadaşlarım gelınce sıcak bir ev bulacaklardı" dıye düşünür. Kcndibi teslim olmamış, karşısındakilcri teslim alını^tır. Onun için hayat yeni başlıyordur. • Teslim Ol Kiiçük / Roman / Sıılhı Dölek, Varlık Yayınları, 231 sayfa. Iclal Ergenç'in titiz bir emek ürünü olan "Konuşma Dili ve Türkçcnin Söylcyiş Sözlüğü" yapıtında, bu sözlüğü, "Anadilimle sevgi bağı kurdugum hcrkese..." diyerek bir bakıma hepimize adamış. MUHSİNE HELİMOĞLU YAVUZ Iclal Ergenç'ten bir sözlük denemesi Konuşma Dili ve TÜPkçenin Söyleyiş I clal lirgenç, bırisini eleştireceğinde durur, zorlanır ve "Söyleyecekl'erim pek hoşunuza gıtmeyebilir" diye basjar söze sonra da gördüğü eksikleri sıralar. Çok da iyi eder elbette. Çünkü eleştiri "hoşa gitmelidir." Birisini eğer hakctmişse övmek kolay ve keyifli bir iştir. Oysa eksıklerini söylemck zordur, giderek bir özveıi işidır. Çünkti eleştiriletı, ne denli gelışmıs olursa osun yinc de "Gonul tellerinden birini kırma" olasılığını göze almak gerekir. Neyse ki, ben şu anda "keyifli" bir yazı yazacağım için memnıınum... Çünkü Iclal Ergenç'in titiz bir emek üriinii olan "Konuşma Dili ve Tiırkçenin Sövleyiş Sözlüğü" yapıtından sözedecegim. Ergenç bu sözlüğü, "Anadilimle sevgi bagı kuıduğum herkese..." diverek bir bakıma hepimize adamıs,. (Sevgi bağı kuramadıkları da bu sözlükten çok ya rarlanacaklar biliyorum.) Yapıt, "Konuşma Dilinin Ozellikle ıı", "Türkiye Tıirkçesinin Ses Ozellik leri", "Türkiye Türkçesinin Sciylevi^ Sözlüğiine tlişkin", "Sözlüğün Kulla Sozlumı nım Kılavuzu", "Kaynakça", "Sözlük" bolümlerinden oluşuyor. Eıgenç "llksöz"dc söyle diyor: "Her dilde, yazılı dilin kurallı yapısı karşısında konuşma dili, genış bir çeşitlilik gösterir. Btı nedenle, toplıımsal uzlaşmayı yansıtan ve gerekli durumlarda söyleyişte bııieştırıci olrııa niteliğiyle belirginlcijcn ölçünlü söyleyiş kurallarının saptanması, dıl kullanıcıları açısiıulan açık değeıler tasjiyacaktır, Yanı bır dılde yazını kılavuzları kadar, ölçünlü söyle yış sözlüklerine de gereksinim dııyıılmaktadıı. Böylesi so/lüklerin varlığı, sözlü dildeki çesitliligin kimi dıırumlar da yol açabileceği sövleyiş karma^asını engelleyeceği gibi, bu çesitliligin kendi içinde bir zengınlık olu.'jturaoilmesine de olanak sağlayacaktır.'Yazar, daha sonra da bu çali!;manın bir "ilk" olduğunu belirtcrek, "Bu konııda yeni çalış maları güdüleyccegi bcklenen bir dene me niteliği de taşımaktadır" diye ekliyor ve sözlüğü hazııiaıken, ba^ta Doğan Aksan oınıak üzere, yardımını gör^ düğü herkese isim isim tcşekkür ediyoı. Konuşma dili konusundaki kafamızda oluşacak sorular karşısında, artık "içhuzuru" içinde basjvurabileceğimiz, bilimsel yöntemlerle hazırlanmi!} bir kaynağımızın olması ne güzel... Bu ko nuda "Yabancı Sözcüklerde Vurgu" bölumünden iki örnek vermek istiyo rum: " istan sonekıyle olıışturulmuş iilke adlarına vurgu son seslemdedir. Örn. Pakis'tan, Yunanis'tan, Macaris'tan. sıyon sonekiyle oluşturulıııuş sözcüklerde vurgu son seslemdedir. Orn. Direksi'yon, adaptas'yon." Başka söylcyişlerde nasıl mı?.. ü n a da lütren, sözlüğü açıp kendiniz bakın... Bu alan da yeni çaıışmalaıa rjik olması dileğiyle, "liıııeğin sağolsun" Iclal Hrgenç...* Konuşma Dili ve Türkçenin Söyleyiş Sözlüğü Bir Deneme//rw/ Ergenç/ Sınıtırg Yayınları/ 415 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 292 SAYFA 9